BOLOGNA UZMANLARI 2009-2011 V. DÖNEM ULUSAL TAKIMI PROJESİ

1. BOLOGNA UZMANLARI 2009-2011V. DÖNEM ULUSAL TAKIMI PROJESİ Eğitimde İyileştirme Çalışmaları: Bologna Süreci Örneği BARTIN ÜNİVERSİTESİ 30 Haziran 2010, BARTINProf.Dr.Metin TOPRAK

2. Bologna Süreci: Arkaplan Avrupa Birliğinin Bilgi Toplumu stratejisi Avrupa Birliği ülkelerinin devlet ve hükümet başkanları Mart 2000’deki Lizbon Toplantısında 2010 yılına kadar; AB’yi “daha fazla ve daha nitelikli iş sahası ve daha büyük bir sosyal kalkınma ile birlikte giden sürekli bir iktisadi büyümeyi gerçekleştirmeyi hedefleyen, dünyanın en rekabetçi ve en dinamik bilgi temelli iktisadi alanına dönüştürme” stratejik hedefi konusunda görüş birliğine vardılar. Avrupa Konseyi 2001’de aldığı kararla Avrupa Yükseköğretim Sistemi’ni 2010 yılına kadar “dünya çapında bir kalite referansı” yapmayı hedef olarak tespit etti. Bologna süreci, AB’nin küreselleşmeye eğitim sistemi bağlamında verdiği tepkidir (Regulatedglobalization).

3. Bologna Süreci: Arkaplan Avrupa Birliğinin Bilgi Toplumu stratejisi Bologna süreci ile, beyin göçünün (brain drain), beyin israfının (brain waste), önüne geçilmesi ve gerek AB içinde gerekse AB dışından beyin kazanımını (brain gain) sağlama amaçlanmaktadır. Ekonomik gelişme ve bilimin ilerlemesi, bilginin (bilimsel araştırma yoluyla) üretilebilmesine, (genel ve mesleki eğitim yoluyla) aktarılmasına, (haber ve iletişim teknolojileri yoluyla) yayılmasına ve endüstri ve hizmet sektörlerinde kullanılmasına dayanır.

4. Nasıl Bir Üniversite Mezunu? Ürün, sermaye, işgücü piyasaları entegre olan Avrupa Birliği perspektifi yaklaşımı sözkonusu. AB’nin ihtiyaç duyduğu işgücünün özellikleri, • Üniversite eğitimli, • Meslek sahibi, • Sahip olduğu bilgi ve beceriyi sertifikasyonla kanıtlayabilen, • Uluslararası piyasalarda çalışabilir nitelikte, • Avrupa’da yaygın kullanılan bir lisan bilen, • Çağdaş uluslararası değerlerle barışık, • Avrupa vatandaşlığı fikrine yatkın, • Temel bilgi teknolojilerini kullanabilen.

5. Öğrenme Kazanımları • Öğrenme yetkinliği • Pratikte bilgiyi uygulama becerisi • Analiz ve sentez becerisi • Yeni durumlara uyum yetkinliği • Kişilerarası İletişim Becerileri • Temel bilgisayar becerileri • Temel Teorik Bilgi

6. Bologna Sürecinin İnsan Kaynağına Yönelik İçerimleri:Öğretim elemanı, öğrenci , idari personel • Öğrenci eğitim gördüğü programın içeriği, sağladığı yeterlilikler, iş yaşamında karşılık geldiği meslekler ve işler konusunda; bilgi, beceri ve yetkinlik bağlamında bilgi sahibi olur. • Öğrenci, bedava hizmet sunulan bir durumda olmayıp; kendi zamanını ve çabası ile toplumun parasal kaynaklarını kullanarak hizmet alan, bu nedenle aldığı hizmetin tatmin düzeyini sadece üniversite açısından değil, kendi üstüne düşen sorumluluk bakımından da sorgulayan, hesaplayabilen bir konuma doğru yönlendirilmektedir. • Öğrenci, üniversite yönetimini (rektörlük, dekanlık/yüksek okul, bölüm, program) akademik, idari ve fiziksel ortamın yeterliği bağlamında ele alıp performans değerlendirmesi yapan paydaş konumundadır. • Kaliteli eğitim-öğretimin iki ana unsuru olan öğretim elemanı ile öğrencinin, oluşturulmuş kalite güvence sistemlerini işleterek, sorumlulukları maksimum düzeyde yerine getirmeleri beklenmektedir. • Aynı şekilde, üniversitenin ilgili düzeydeki yönetim organlarının da kalite güvence sistemini etkin işletmesi beklenmektedir.

7. Bologna Eğitim Politikası: Temel İlkeler Sorumluluk taşıyan Bağımsızlık: Üniversiteleri güçlendirmek Avrupa işgücü piyasasında istihdam edilebilirlik Yüksek öğretim alanında hareketlilik Uyumluluk: Ortak ancak esnek bir yeterlilikler çerçevesi Kalite güvencesi ve sertifikasyon (akreditasyon) Tanınma ve uluslararası açıklık Bölgede ve dünyada rekabet edebilirlik Yaşamboyu öğrenme Öğrenci merkezli öğrenme Şeffaflık

8. Bologna Öncesi • Bologna Bildirgesi, Avrupa eğitim-öğretim sisteminin yeniden modernleştirilmesi amacıyla Temmuz 1999’da ilan edildi. • Bologna’dan önce başlıca iki hazırlayıcı unsur vardır: • İlki, 430 Avrupa üniversite rektörü 1988 yılında, Bologna Üniversitesinin 800’üncü yılı dolayısıyla bir Magna Charta yayınladı. Bu belge hedef olarak “yüksekokul geleneklerindeki köklü değerlere sadık kalınması ve Avrupa üniversiteleri arasında daha güçlü bağların kurulmasının teşvik edilmesi”ni deklare etti. • İkincisi, Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya eğitim bakanlarının 1998’de Sorbon Üniversitesinin 800’üncü yılı dolayısıyla imzaladıkları Sorbon Bildirgesi oldu. Bu bildirgede Avrupa yüksek öğretim sisteminin geliştirilmesine ilişkin birkaç temel ilke ortaya konuldu. “Avrupa Yüksek Eğitim Mimarisinin Uyumlulaştırılması Projesi” ilan edildi.

9. 1999 2020 Bologna Bildirgesi Yol Haritası • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi ve temel olarak 3 aşamalı yükseköğrenim sistemi (Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora) • Ortak bir kredi sistemi (ECTS-AKTS) • Öğrenci/Öğretim üyesi Hareketliliği • Kalite güvencesi konusunda işbirliği • Yükseköğrenimde Avrupa boyutu • Yaşam boyu öğrenme (informal, nonformal) • Öğrencilerin süreçlere katılımı • Avrupa Yükseköğretim Alanının (EHEA) çekiciliğinin arttırılması • Avrupa Yükseköğretim Alanı (EHEA) ile Avrupa Araştırma Alanı (ERA) arasındaki sinerjinin oluşturulması • Bu çalışmaların 2020 yılına kadar tamamlanması ve EHEA’nın oluşturulması

10. Bologna İşyükü ve Performans Alanları • Yükseköğretim yeterlilikler çerçevesi • Kalite güvencesi • Öğrenme çıktılarının hazırlanması • Diploma ve derecelerin tanınması (AKTS/Diploma Eki) • Hareketlilikte kalite • İstihdam edilebilirlik • Öğrenci Katılımı ve Sosyal Boyut • Yaşam Boyu Öğrenme

11. Özet olarak Bologna Süreci Yeterlilikler Çerçevesi Kalite Güvencesi Eğitim planı tasarlama Öğrenme çıktıları Öğrenci iş yükü Tanınma Öğrenme çıktıları Öğrenci iş yükü Derecelerin karşılaştırılabilirliği (I, II, III) Öğrenim dönemleri Ortak dereceler RPL(önceki öğrenmenin tanınması) Transfer ve Biriktirme için AKTS (ECTS) 11

12. BOLOGNA SÜRECİ:KARNEMİZ BERGEN-2005 LONDRA-2007 LEUVEN-2009

13. Bologna ne kadar başarılı? • Bologna uygulaması, ülkeden ülkeye farklılaşma gösterse de bugüne kadarki performansı oldukça başarılı görülmektedir. Üye ülkelerin yüksek öğretim sistemlerinde dönüşüm süreci başarıyla devam etmektedir. • Farklı ülkelerdeki üniversiteler arasında ortak programlar başta olmak üzere çeşitli işbirliği formları yaygınlaşmaya başlamıştır. • Bologna, ABD, Kanada, Avrupa dışındaki bölgelerin de yoğun ilgisini çekiyor Avustralya, Latin Amerika ve Asya gibi. ABD ve Avustralya Bologna’yı aşama aşama veya aynen kabul etme yönünde yoğun çalışmalar yürütüyor (policy forum). • AB üniversitelerinin yüzde 80’den fazlası (2003: %50) üç aşamalı sistemi kullanıyor. • AB üniversitelerinin yüzde 70’ten fazlası ECTS’i kullanıyor.

14. Belirlenmiş Olan Öncelikli Paydaşlar • Üniversitelerarası Kurul • Yükseköğretim Kurumları (yaklaşık 150 kurum) • Bakanlıklar (17 Bakanlık) • Mesleki Yeterlilik Kurumu • Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Konseyleri ve Ulusal Öğrenci Konseyi • Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) • Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) • Meslek Kuruluşları (33 Kuruluş) • Vakıflar (3 Vakıf) • Dernekler (6 Dernek) • Sendikalar ve Konfederasyonlar (2 Sendika ve 7 Konfederasyon) • Öğrenciler

15. Bologna Kapsamındaki Ülkeler

16. Bologna Sürecine Üye Olan Uluslararası Kuruluşlar

17. Bologna Süreci:Eleştiriler • Aşırı yasal ve kurumsal düzenleme yükü. • Özellikle lisans ve meslek yüksek okulu öğrencileri için aşırı iş yükü. • Öğretim ve araştırma arasındaki uyum ilişkisinin tehlikeye girmesi, üniversitelerin diploma fabrikalarına dönüşmesi. • Lisans öğrenimi düzeyinde ülkeler arasında hareketlilik artmamaktadır. • Eğitim-öğretim süresi bakımından kayda değer bir etki gözlenmemektedir. • Demokratik olmayan karar alma süreçlerinin artması. • Doktora derecesi bağımsız araştırmanın ilk adımı olmalı, eğitim sürecinin üçüncü adımı değil. • Bologna süreci çeşitliliği (diversity) hızlandırmalı, uyumu (harmonization) değil.

18. Yeterlilikler ve Yeterlilikler Çerçevesi • Yeterlilik, bir yükseköğrenim kademesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının tanımıdır. • Yeterlilikler çerçevesi bunları organize eden ve sınıflandıran yapıdır. • Yeterliliklerin kazanılma derecesi, her ders/modül esnasında ve sonunda uygun ve nesnel yöntemlerle “öğrenme kazanımları/çıktıları” olarak ölçülür. Yükseköğretim Kademeleri: Ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora

19. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ)

20. Referans Çerçeveler(Şemsiye Çerçeveler) Avrupa Yeterlilik Çerçeveleri 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi Rekabet (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı, 19-20 Mayıs 2005 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (Güncellenme) (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”:Avrupa Parlamentosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008’de kabul edilmiştir. 3. Avrupa Direktifi (Tanınma) İlk iki çerçevenin yaklaşımları farklı, amaçları aynıdır.

21. Avrupa Yükseköğretim Alanı-Yeterlilikler Çerçevesi (QF-EHEA) ve Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi-Yaşamboyu Öğrenme (EQF-LLL) Düzey Tanımlayıcıları Referans Çerçevelerde Yeterlilikler QF-EHEA DÜZEY TANIMLAYICILARI EQF-LLL DÜZEY TANIMLAYICILARI Bilgi ve Kavrama Bilgi Bilgiyi ve Kavrananları Uygulama Beceriler Karar Verme • Geniş çerçevede yetkinlikler: • Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk • Öğrenme yetkinliği • İletişim ve sosyal yetkinlikler • Alana özgü ve mesleki yetkinlikler İletişim Becerileri Öğrenme Becerileri

22. AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ Yaşam Boyu Öğrenim- Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Avrupa Birliği Tavsiye Kararı AYÖA Yeterlilikler Çerçevesi Şemsiye Çerçeve Bologna Süreci-Bergen Kararı Avrupa Yüksek Öğretim Alanı Yeterlilikler Çerçevesi QF-EHEA EQF-LLL AKTS EQF Düzey 8 Üçüncü Düzey (Doktora) ??? 90 veya120 EQF Düzey 7 İkinci Düzey (Yüksek Lisans) Yükseköğretim Düzeyleri 180 veya 240 EQF Düzey 6 Birinci Düzey (Lisans) 120 EQF Düzey 5 Kısa Düzey (Önlisans) Kazanılması gereken yeterlilikleri tanımlayan Dublin Tanımlayıcıları EQF Düzey 4 EQF Düzey 3 İlk ve Orta Öğretim Düzeyleri EQF Düzey 2 • 22 Nisan 2008 AP ve AB Konseyi Başkanları imzası • 2010’da ulusal yeterliliklerin, 2012’de sertifika ve diplomaların EQF’e uyumu kararı EQF Düzey 1

23. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ)

24. TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ) TYYÇ DÜZEYLERİ KREDİ VE İŞ YÜKÜ ARALIKLARI * Bir akademik eğitim-öğretim yılı 60 AKTS ve 1500-1800 saat iş yükü esas alınarak hesaplanmıştır.

25. YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ QF-EQF / UYÇ AMAÇ: • Yükseköğretim sistemleri arasında uluslararası ilişkilendirmeyi sağlamak (saydamlık) • Yükseköğretim sistemlerinin birbirini tanımasını kolaylaştırmak (tanınma) • Öğrenenlerin ve mezunların hareketliliğini artırmak (hareketlilik) Hedef: Öğrencilerin farklı ülke ve üniversitelerde eğitim alıp, bu eğitimi / dersleri bir başka kurumda (kendi kurumu) onaylatıp mezun olabilmesini temin etmek

26. YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (QF/TYYÇ) –PROGRAM İLİŞKİSİ Ulusaldüzeydeyükseköğrenimyeterlilikleriarasındakiilişkiyiaçıklayan, ulusal ve uluslararasıpaydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen, yeterliliklerinbelirli bir düzeniçerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. Ulusaldüzeydeyükseköğrenimyeterliliklerigözönünde bulundurularak herhangi bir meslek alanındaki yeterliliklerinilgili paydaşların görüşleri alınarak belirli bir düzeniçerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliliklerini birbirleriyle ilişkilendirilebileceği şemsiye (üst) çerçevelerdir. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Bölüm Misyonu Alana Özgü Yeterlilikler Paydaş Görüşleri Eğitim Amaçları Program Çıktıları Ders Öğrenme Kazanımları / Çıktıları

27. TÜRKİYE Y.Ö.YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ

28. PROGRAM GİRDİLERİ: T.Y.Y.Ç

29. PROGRAM GİRDİLERİ: T.Y.Y.Ç

30. PROGRAM GİRDİLERİ: T.Y.Y.Ç

31. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ GELİNEN AŞAMA Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tamamlandı Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Yeni Bölüm Misyonu Alana Özgü Yeterlilikler Paydaş Görüşleri Eğitim Amaçları Program Çıktıları Ders Öğrenme Çıktıları

32. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (UYÇ) –PROGRAM İLİŞKİSİ • TYYÇ kapsamında Temel Alan Yeterliliklerinin tanımlanması çalışmalarına esas teşkil etmek üzere TYYÇ Temel Alanları olarak Uluslararası Eğitim Sınıflandırma Stardardı (ISCED 97)’nın belirlediği temel alanların (Ek-5: Tablo 8) benimsenmesine, • TYYÇ Temel Alan Yeterliliklerinin tanımlanmasında görev alacak olan Temel Alan Konseyleri Üyelerinin ilgili temel alanlarda konu uzmanı dekanlar arasından Üniversitelerarası Kurul’un Eğitim Konseyleri tarafından belirlenecek üyelerin katılımı ile oluşturulmasına, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Yeni Alana Özgü Yeterlilikler Program Çıktıları Ders Öğrenme Kazanımları

33. ISCED 97 EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEMEL ALANLARI

34. AVRUPA YÜKSEKÖĞRETİM ALANI KALİTE GÜVENCESİ STANDART VE İLKELERİ(ENQA Raporu, 2005, 2009) İç Kalite Güvencesinin Avrupa Standartları ve Temel İlkeleri Dış Kalite Güvencesinin Avrupa Standartları ve Temel İlkeleri Dış Kalite Güvence Ajansları için Avrupa Standartları • Kalite Güvencesi için Politika ve Prosedürler • Program ve Kazanımların Onaylanması, izlenmesi ve Düzenli Olarak Gözden Geçirilmesi • Öğrencilerin Değerlendirilmesi • Öğretim Elemanının Kalite Güvencesi • Öğrenme Kaynakları ve Öğrencilere Sağlanan Destek • İletişim ve Bilgi Sistemleri • Kamunun Bilgilendirilmesi • İç Kalite Güvencesi Prosedürlerinin Kullanımı • Dış Kalite Güvencesi Süreçlerinin Gelişimi • Karar Kriterleri • Amaca Uygun Süreçler • Raporlama • İzleme Prosedürleri • Periyodik Gözden Geçirmeler • Sistem Çapında Analizler • Yükseköğretim için Dış Kalite Güvencesi Yöntemlerinin Kullanımı • Resmi Statü • Etkinlikler • Kaynaklar • Görev Bildirisi • Bağımsızlık • Kuruluşlar Tarafından Kullanılan Dış Kalite Güvencesi Kriterleri ve Süreçleri • Güvenirlik Sağlama Yöntemleri

35. Bologna Süreci: Sosyal Boyut

36. Bologna Süreci: Neden Sosyal Boyut? • Tüm bireylerin (dezavantajlı gruplar başta olmak üzere) kişisel gelişimleri, sürdürülebilir istihdam ve aktif vatandaşlık için yüksek öğrenim olanaklarından yararlanabilmesi. • Yüksek öğrenimde kaliteyi artırarak toplumlarımızın sosyal, kültürel ve ekonomik gelişiminin güçlendirilmesi. • Avrupa Yüksek Öğrenim Alanının kalite ve çekiciliğinin artırılması.

37. Sosyal Boyut-1 Sosyal Boyut kavramı, genel anlamda, “yükseköğrenime erişen, yükseköğrenime katılan ve yükseköğrenimi tamamlayan öğrenci gruplarının toplumların çeşitliliğini yansıtması hedefi”ne ulaşma sürecidir. Bu süreç, ülkeler ve toplumlara bağlı olarak farklılaşır.

38. Sosyal Boyut-2 Yükseköğretimde “Sosyal Boyut” kavramının temel unsurları şu şekilde sıralanmaktadır: • Yükseköğretime erişimde eşit fırsatlara sahip olmak  (Kaliteli yükseköğrenime eşit erişim) • Toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimlerini güçlendirmek • Avrupa yükseköğreniminin kalitesini ve çekiciliğini artırmak • Öğrenciler için uygun çalışma ve yaşam şartları oluşturmak • Yükseköğrenime erişimi artırmak için öğrencilere rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sunmak • Dezavantajlı öğrenci gruplarının hükümet tarafından desteklenmesi • Yükseköğrenime erişimde ve yükseköğrenim içerisinde esnek öğrenim yolları oluşturmak • Öğrencilerin yükseköğrenim yönetimine katılımını sağlamak

39. Sosyal Boyut-3 Toplum içerisinde sosyal uyumun güçlendirilmesi, eşitsizliklerin azaltılması, bilgi, beceri ve yetkinliklerin artırılması açısından; • “Öğrencilerin sosyal ve ekonomik durumlarından kaynaklanan herhangi bir engelle karşılaşmaksızın eğitimlerini tamamlamaları sağlanmalıdır. • Sosyal boyut, dünya yüksek öğretim piyasasında, Avrupa Yüksek Öğretim Alanını çekici ve rekabetçi yapmanın bir parçasıdır (dış boyut). • Sosyal boyut, esas olarak hareketlilik ile ilişkilidir.

40. Sosyal Boyut-4: Eşit Erişim • Yükseköğrenimin sosyal niteliğinin önemi vurgulanıyor ve kaliteli eğitime erişimde fırsat eşitliğinin sağlanması hedefleniyor. • Temsil edilmeyen gruplara ait öğrencilerin imkanlarının teşvik edilmesi ve eğitimlerini tamamlamaları için elverişli koşulların sağlanması yolu ile yükseköğrenime erişim genişletilmelidir. • Bu da, öğrenme çevrelerinin iyileştirilmesi, eğitimin önündeki tüm engellerin kaldırılması ve öğrencilerin her seviyede eğitim imkanlarından faydalanabilmesi için uygun ekonomik koşulların sağlanması ile mümkün olacaktır. • Her katılımcı ülke, yükseköğrenime katılımın genişletilmesi ve temsil edilmeyen gruplara ait öğrencilerin yükseköğrenime katılımlarının arttırılması için önümüzdeki on yılın sonunda gerçekleşecek ölçülebilir hedefler belirleyecektir. • Yükseköğrenimde eşitliğin sağlanması için harcanan çabalar, eğitim sisteminin diğer alanlarında gerçekleştirilecek eylemler ile de desteklenmelidir.

41. Sosyal Boyut-5: Nihai Hedef Üniversiteler sadece meslek kazandıran kurumlar değildir! • Kişisel ve sosyal becerilerin geliştirilmesi • Sosyal sorumluluk sahibi vatandaşlar yetişmesi • Üniversite sonrası yaşama hazırlık

42. TEŞEKKÜR EDERİMProf.Dr. Metin Toprak http://bologna.yok.gov.trhttp://bologna.gov.tr http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc1290_en.htm