Hvenær verður kynferðisleg hegðun barna áhyggjuefni

1. Hvenær verður kynferðisleg hegðun barna áhyggjuefni Þorbjörg Sveinsdóttir BA-sálfræði Geðsvið LSH

2. Viðbrögð við frásögnum barna um kynferðislegt ofbeldi Þorbjörg Sveinsdóttir BA-sálfræði Geðsvið LSH

3. Kynferðisleg hegðun barna • Börn þroskast kynferðislega, eins og þau þroskast líkamlega, tilfinningalega og félagslega • Þetta ferli er í stöðugri þróun og getur breyst frá tíma til tíma • Þetta ferli er undir áhrifum kynslóða, menningar, tíma og staðar auk áhrifa frá samfélaginu • Viðhorf um hvað telst eðlilegt og hvað telst ekki eðlilegt geta breyst á skömmum tíma

4. Kynferðisleg hegðun • Börn eru forvtin um eigin líkama og líkama annarra og geta tekið þátt í að skoða líkama sinn og líkama annarra í gegnum kynferðislega leiki • Þessi áhugi er mismikill hjá börnum og er mjög persónubundinn

5. Eðlileg kynferðisleg hegðun • Mikilvægt er að rannsaka „eðlilega“ kynferðislega hegðun á ýmsum þroskaskeiðum svo mögulegt sé að aðgreina slíka hegðun frá þeirri sem er óalgeng og álitin „vandamál“ í því samfélagi sem barnið býr í

6. Þróun eðlilegrar kynferðislegrar hegðunar hjá börnum • 0-5 ára börn • Forvitni um eigin líkama • Kanna líkama sinn (snerting kynfæra) • Forvitni um kynfæri jafnaldra og jafnvel foreldra • Áhugi á klósettferðum í leikskólanum • Um fimm ára • Hegðunin verður félagslegri • Fara að sýna hvort öðru kynfæri sín • Læknisleikir og mömmuleikir vinsælir

7. Eðlileg kynferðisleg hegðun, frh... • 6-10 ára börn • Áhugi á breytingum sem eiga sér stað á líkamanum • Læra félagslegar reglur um kynferðislegt tal og hegðun • Stundum kemur fram feimni um líkamann og kynferðisleg hegðun því falin fyrir foreldrum • Forvitni um kynferðislega hegðun fullorðinna • Dónabrandarar vinsælir • Spurningar um hvernig börn verða til

8. Eðlileg kynferðisleg hegðun, frh... • 11-12 ára börn • Flest komin nokkuð áleiðis í kynþroska • Kynferðisleg hegðun og snerting kynfæra þróast út í sjálfsfróun • Kynferðisleg hegðun verður meira einkamál • Hugsanlegur áhugi á kynferðislegu efni (s.s. Í blöðum, tölvum og þ.h.) • Kynferðislegt tal

9. Sænsk rannsókn • Larson og Svedin á 231 barni, helmingur kvk og helmingur kk á aldrinum 3-6 ára • Algeng kynferðisleg hegðun (yfir 40%)l • Snerta brjóst móður • Ganga nakinn um heima • Skoða kynfæri annarra • Snerting á eigin kynfærum (oftar kk) • Læknisleikir (ekki af kynferðislegum toga)

10. Sænsk rannsókn frh.... • Óalgeng kynferðisleg hegðun (5%) • Snerting á kynfærum fullorðinnar konu • Tilraunir til að fá fullorðna til að snerta kynfæri sín • Tilraunir til að afklæða annað barn • Herma eftir kynlífi fullorðinna með dúkkum • Kynferðislegir leikir með jafnaldra • Forvitni um kynfæri foreldra

11. Aðrar rannsóknir sýna að ... • Eftirfarandi hegðun vekur áhyggjur en er tiltölulega óalgeng hjá börnum • Herma eftir kynlífi fullorðinna • Tilraunir til að setja hluti inn í kynfæri/endaþarm hjá sjálfum sér eða öðrum börnum • Að sleikja kynfæri annarra eða fá aðra til að sleikja kynfæri sín • Neyða annað barn til kynferðislegra athafna • Sjálfsfróun á almannafæri • Sýna eigin kynfæri á almannafæri

12. Vandamál tengd kynferðislegum leikjum barna • Þegar samskipti barna einkennast af því að neyða, hóta, sýna vald, árásargirni, ofbeldi og getur oft verið áráttukennd og síendurtekin. • Ólíkt eðlilegum kynferðislegum leikjum sem eru fyrirvaralausir, innihalda gleði og hlátur, feimni og eru án þvingana. • „Ég skal sýna þér mitt ef þú sýnir mér þitt“

13. Vandamál frh... • Aldursmunur • Ef hann er meiri en 3 ár er tilefni til að hafa áhyggjur • Stærðar og styrkleikamunur • Hegðunin eða leikirnir vekja upp tilfinningar eins og hræðslu, kvíða, skömm og óþægindi • Meiri leynd en talist getur eðlileg • Hegðunin verður áráttu-þráhyggjukennd og truflar daglegt líf viðkomandi • Ekki kynferðislegur leikur þegar barn er eldra en 12 ára, þá er talað um ungmenni sem beita aðra kynferðislegu ofbeldi. • Mikilvægt að fylgjast vel með ef miklar hegðunarbreytingar verða hjá barni og það sýnir vanlíðunareinkenni sem ekki eiga sér eðlilegar skýringar

14. Hafa ber í huga • Rannsóknir sýna að börn sem hafa verið beitt kynferðisofbeldi sýna oftar kynferðislega hegðun og leiki • Þýðir ekki að slík hegðun feli í sér að barn hafi verið beitt kynferðisofbeldi • Mikil tengsl milli kynferðislegrar hegðunar hjá börnum og annarra hegðunarerfiðleika s.s. Ofvirkni, athyglisbrests, áráttu/þráhyggju og þ.h. • Oft hafa börn sem sýna kynferðislega hegðun séð óviðeigandi efni af kynferðislegum toga

15. Tölulegar upplýsingar úr Barnahúsi • Í 15% allra mála sem komu í Barnahús frá 1998 (nóv) til loka árs 2005 greindu börn frá kynferðislegum leik eða 160 börn • Alvarleikastig (ekki þekkt í 26 tilvikum) • Minnst alvarleg – 31 talsins • Alvarleg – 26 talsins • Mest alvarleg – 80 talsins • Í 77 tilvikum greindu börn sjálf frá leiknum • Í 77 tilvikum vöknuðu grunsemdir á annan hátt • Ekki þekkt í 6 tilvikum

16. Hvað er til ráða?? • Mikilvægt að nefna kynfæri barna réttum nöfnum og ræða við börn ef þau eru uppvís af hegðun sem vekur áhyggjur • Börn ætlast til þess að fullorðnir ræði við þau um hvers kyns vandamál ... Líka af þessum toga!!! • „Ég heyrði að þú hafir snert tippið á Nonna, segðu mér frá því“ • Fræðsla um áhrif hegðunarinnar á aðra • Fræðsla um að hegðun af þessu tagi er óæskileg • Ekki bregðast harkalega við eða hneykslast • Alls ekki skamma barnið!!

17. Hvað er til ráða frh... • Ef barn verður uppvíst af atferlinu aftur • Segja barninu að þú hafir heyrt af endurtekinni hegðun • Minna barnið á fyrra samtal og áhrif hegðunar á aðra og láta barnið vita að þú hafir áhyggjur af hegðuninni. Segja barninu að það þurfi að láta af hegðuninni • Ef hegðunin heldur enn áfram er mikilvægt að leyta til sérfræðings • Ef hegðunin er alvarleg skal leyta strax til sérfræðinga • Mikilvægt að bregðast við en gæta þess um leið að fara ekki offari

19. Einkenni kynferðisofbeldisÞví miður er mjög erfitt að fullyrða um hvað einkennir börn sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi. Viðbrögð barna eru mismunandi og mörg einkenni sem oft er talað um geta komið fram hjá börnum sem hafa verið beitt öðru ofbeldi, einelti, hafa orðið fyrir annars konar áfalli eða eru vanrækt

20. Viðbrögð við ofbeldisfrásögn • Helstu vísbendingar um kynferðislegt ofbeldi • Barn segir frá • Mikil kynferðisleg hegðun eða þátttaka í kynferðislegum leikjum sem vekja áhyggjur • Vitneskja um kynferðismál sem er ekki í samræmi við aldur og þroska • Áverkar/sýkingar á kynfærum eða jafnvel kynsjúkdómar • Líkamleg einkenni, s.s. Höfuðuverkur, magaverkur og þ.h. Sem ekki finnast læknisfræðilegar skýringar á • Sænsk rannsókn sýnir að eitt af hverjum þremur misnotuðum börnum sýnir engin einkenni kynferðisofbeldis

21. Barnið: Hefur lengi langað að segja frá Leitar af einhverjum sem það treystir í umhverfi sínu Segir óvart frá Óskar eftir trúnaði Líður illa Móttakandi: Hlusta Leiðbeina um leiðir Láta vita um tilkynningarskylduna Veita stuðning Ekki spyrja leiðandi spurninga Rétt að segja frá Viðbrögðin skipta máli Barn segir frá kynferðismisnotkun

22. Viðbrögð .... Hvað má ekki! • Ekki vorkenna barninu • Ekki hneykslast • Ekki fara á taugum • Ekki sýna of sterk viðbrögð s.s. Fara að hágráta • Ekki sýna barninu að þú trúir því ekki • Það er í höndum fagaðila að komast að hinu sanna • Ekki hika við að tilkynna málið til barnaverndarnefndar • Þú þarft ekki að vera viss og vita allar staðreyndir • Láttu barnið ávallt njóta vafans • Tilkynningarskyldan er ekki val heldur skylda

23. Hverjum segja börn frá • Niðurstöður úr nýrri íslenskri rannsókn sem gerð var fyrir Barnaverndarstofu • Rannsókn meðal framhaldsskólanema á Íslandi • Niðurstöður byggja á svörum 15-24 ára framhaldsskólanema (tæplega 11.000 manns) • Rannsókn og greining

25. Hvers vegna segja börn frá • Niðurstöður rannsóknar Gísla Guðjónssonar, Jóns Friðriks Sigurðssonar, Jóhönnu K. Jónsdóttur og Þorbjargar Sveinsdóttur á framburði barna í Barnahúsi

26. Vanlíðan sem tengdist því að komast á kynþroskaaldur • Aðrir þolendur sama geranda sögðu frá • Eftir samtal við fagaðila • Fjölmiðlaumfjöllun • Áhyggjur af yngra systkini • Brottflutningur meints geranda af heimili

27. Hvers vegna segja börn frá • Rannsókn og greining • Vanlíðan • Vissi að þetta var rangt • Vildi ekki að þetta kæmi fyrir mig aftur • Vildi ekki að þetta kæmi fyrir aðra • Annar aðili komst að því • Umfjöllun í fjölmiðlum • Fræðsla í skóla • Vinur/kunningi sagði frá eigin reynslu • Byrjaði í sambandi

28. Mikilvægt að hafa í huga • Fræðsla til barna og unglinga um hvernig þau eigi að bregðast við frásögnum vina af kynferðislegu ofbeldi • Kenna börnum og unglingum að segja alltaf fullorðnum frá eða hafa samband við 112 þar sem nú er hægt að tilkynna til barnaverndarnefndar • Þung byrði fyrir ungar sálir að geyma slík leyndarmál vina sinna • Þolendur greina stundum vinum frá í von um að vinirnir leyti til fullorðinna, skortir sjálf kjarkinn