Bulaşıcı Hastalıklar

1. Bulaşıcı Hastalıklar Doç. Dr.Mine Esin Ocaktan

2. BULAŞICI HASTALIKLARIN ÖNEMI • Bulaşıcı hastalıklarda etken, sağlam kişilere ulaşarak bir anda toplumu tehdit eden boyutlara ulaşabilmektedir. 1- Toplumun huzurunun kaçması, 2- Sağlık hizmetlerinin sunumunda bozulma, 3- Ölüm ve sakatlık olaylarının olması, 4- Ekonomik yapının etkilenmesi, 5- Hastalıkların dünya çapında yayılabilmesi.

3. Enfeksiyonların toplumda var olmasını yayılmasını etkileyen faktörler • Mikroorganizmaların değişimini ve patogen olma özelliklerini korumasını ve kazanmasını etkileyen faktörler • Toplumlardaki ekonomik gelişme ve dünyada yeni yerleşim yerlerinin oluşması • Toplumsal hareketler, göçler, savaşlar • Turistik veya iş nedeniyle olan seyahatlerin artması, • Davranış paternlerinin değişmesi, • Altyapıdaki olumlu-olumsuz değişmeler, • Endüstriyel gelişmeler • Teknolojinin kullanımı • Ticarette genişleme ve küreselleşme

4. BULAŞICI HASTALIKLARIN EPIDEMIYOLOJISI • Olağan koşullarda hastalığın nasıl oluştuğunu inceler. • Yani konakçı, çevre ve etkene ait özellikler değerlendirilir. • Bu özellikler göz önüne alınarak oluşan döngüye INFEKSIYON ZINCIRI denir. • Infeksiyon zincirinde etken, bulaşma yolu ve konakçı arasında ilişkiler mevcuttur. • Bu ilişkilerden bir tanesi engellendiği zaman toplumda o bulaşıcı hastalığın görülmesi olası değildir.

5. 1-KAYNAK • Enfeksiyon etkeninin üzerinde yaşadığı, ürediği, yaşamını sürdürebilmek için bağımlı olduğu, duyarlı bir konakçıya geçebilecek şekilde çoğaldığı insan, hayvan,bitki ya da toprak gibi cansız varlıkların tümüne ENFEKSIYON KAYNAĞI denir. Enfeksiyon zincirinin merkezi durumundadır. • Bazı hastalıklarda infeksiyon kaynağı insandır. • Bir insanın infeksiyon hastalıklarında kaynak olması durumunda ya hastadır ya da taşıyıcıdır. • Bir insanın kaynak veya taşıyıcı olmasında hastalığın şiddeti ve yayılmasında etkene ve kişiye ait özellikler önemli rol oynar. • Ayrıca çevre koşulları, infeksiyon dozu, bulaşma yolu da önem taşımaktadır.

6. Etkene ait özellikler : 1-Etkenin intrensek özellikleri: - Morfolojisi - Tipi - Suşu - Yaşam döngüsü - Çeşitli ortamlardaki direnci 2-Etkenin konağa yayılma ve yerleşme özellikleri: -Infektivite • Etkenin sağlam kişiye ulaşabilme/dokulara yerleşip üreyebilme özelliğidir. • Etkenin bu özelliğinin ölçümünde en sık Sekonder Atak Hızı kullanılmaktadır. -Virülans • Etkenin insanda oluşturacağı hastalığın şiddetini tanımlar. • Laboratuvar deneylerinde LD50 ile ölçülür. -Patogenite • Etkenin konakçının vücudundaki dokularda meydana getirebildiği patolojik reaksiyonlardır. • Patogenite; etken ile karşılaşan kişiler arasında hastalık belirtisi gösteren kişilerin oranıdır.

7. Bir etken konaçıya girer ve yerleşirse, bu duruma INFEKSIYON denir. • Etken yüzeyel kalmış ise buna KONTAMINASYON denir • Bir sonraki aşamada ise etken çeşitli reaksiyonlara neden olur ancak etken daha üreme fazına geçmemiştir( Subklinik Infeksiyon). • Bir süre sonra etken üremeye başlar ve klinik belirtiler ortaya çıkar(Infeksiyon Hastalığı). Tüm infekte kişiler, (kontaminasyondan hastalık belirtilerine kadar) birer potansiyel infeksiyon kaynağıdır. Taşıyıcılar belirti vermedikleri halde birer infeksiyon kaynağıdır. Taşıyıcı, etkeni taşıyan kişilerdir. Bir kişi yaşam boyu taşıyıcı olarak kalırsa bu tip kişiler Kronik Taşıyıcı denir. InkübasyonTaşıyıcıları ise bir hastalığı hastalığın inkübasyon süresi kadar taşırlar. Bu taşıyıcılar genellikle hastalık belirtileri vermeye başlayınca tanınır. Konvelasan Taşıyıcılar ise hastalık sonrası iyileşme döneminde hastalık etkenini taşıyıp yayabilen kişilerdir. Çevremizdeki diğer varlıklar da bazı hastalıklarda kaynak olabilir. Bitkiler, toprak ve su çeşitli mikroorganizmaların kaynağı olabilir. Pekçok mantar hastalığının etkeni (Örnek: Histoplasmosis ) toprakta yaşar ve çoğalır.

8. 2- BULAŞMA YOLU • Bulaşıcı hastalıkların epidemiyolojisinde ve kontrolunda en önemli noktalardan biri de bulaşma yoludur. • Bulaşma iki türlü olur: • Doğrudan Bulaşma: • Hiçbir ara bulaşma yolu olmadan etkenin kaynaktan konağa geçmesidir. Öpme, cinsel temas, droplet (Damlacık) ile bulaşma doğrudan bulaşmaya örnektir. Çünkü öksürük veya hapşırık ile püskürtülen damlacıklar 5 mikrondan büyük olup 30-60cm. uzağa gidebilirler. Mevcut mukoza membranlarının üzerine konabilir ya da yere düşebilirlerAyrıca duyarlı dokuların toprak ya da bitkilerde bulunan mantar, bakteri sporları veya kancalı kurt gibi çeşitli parazitlere doğrudan teması da doğrudan bulaşmaya örnek olarak verilebilmektedir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar doğrudan bulaşma içinde ayrı bir yer tutar. .

9. Dolaylı Bulaşma: • Araçlar, vektörler ve hava ile bulaşmadır. • Canlı olmayan cisimler kastedilmekte olup bunlar yatak örtüsü takımları, oyuncaklar, cerrahi aletler, kontamine gıdalar, su veya intravenöz verilen sıvılardır • Etken konaçıya bulaşmadan önce bu araçların üzerinde veya içinde gelişebilir, üreyebilir ya da olduğu gibi kalabilir. • Vektör etkeni mekanik ya da biyolojik olarak taşıyıp bulaştırabilir. • Mekanik bulaşmada vektörün kanat, ayak ya da diğer organları konduğu zeminden kontamine olur ve bir başka yere taşınabilir. Mekanik bulaşmada etken vektörün üzerinde üremez. • Biyolojik vektörlükte konaçıya bulaştırmadan önce etkenin vektörün bünyesinde üreyebilmesi için bir süre geçer. • Buna Ekstrensek Inkübasyon Süresi denir. • Ekstrensek inkübasyon süresi tamamlandıktan sonra vektör bulaştırıcı hale geçer.

10. Damlacık çekirdeği ( Droplet Nüklei ) bir başka dolaylı bulaşma yoludur. • Droplet'ın sulu kısmı buharlaşır ve droplet nüklei oluşur. • Ayrıca laboratuvar işlemleri veya mezbahalardaki hayvanların işlenmesi sırasında aerosol şeklinde infekte materyel havaya karışabilir. • Büyüklüğü ve ağırlığının çok küçük olması nedeniyle uzun süre havada kalabilir ve akciğerde alveollere kadar ulaşabilir. • Çapı 5 mikrondan büyük olan partiküller akciğerlere ulaşamamakta, üst solunum yollarında tutulmaktadır. • Çapı 1-2 mikron olanların ise yaklaşık %50'si akciğerlerde kalmaktadır. Günümüzde özellikle tüberkülozun damlacık çekirdeği ile yayılması, bu hastalığın bulaşma yolları arasında en önemli olanıdır. • Mikroorganizmalar tek bir yolla bulaşabildikleri gibi, birden fazla yolla da bulaşabilirler. • Hepatit B, AIDS cinsel temas, kan nakli gibi doğrudan bulaşma ile bulaşırken • Streptokok grubu mikroorganizmalar doğrudan veya dolaylı yolla bulaşabilmektedirler. • Tulareminin etkeni Pasturella tularensis ise doğrudan veya dolaylı yolla bulaşabildiği halde , sadece oral yolla alındığında salgınlara neden olabilmektedir

11. 3- KONAKÇI • Konaçıya infeksiyon etkeninin girdiği bir giriş yeri vardır. • Bunlar: • 1- Deri: • - Sağlam deri: (Leptospiroz) • - Yaralanmış deri: (Tetanoz) • 2- Mukozalar: • - Konjektiva: (Adenovirus) • - Vaginal mukoza: (Cinsel yolla bulaşan hastalıklar) • 3- Solunum sistemi: (Pnömokok) • 4- Sindirim sistemi: (Kolera, dizanteri) • 5- Transplasental: (Toksoplazma) • 6- Organ nakli: (Sitomegalovirus: CMV)

12. Konakçının mikroorganizmalara karşı çeşitli savunma mekanizmaları vardır • Bunlar iki grupta incelenir: • 1-Özgül Olmayan Savunma Mekanizmaları: • Deri: • Epitel mekanik engel olarak hastalık etkenlerinin vücuda girişini önler. • Ayrıca derinin ve epitel yüzeylerin bakteriosidal sekresyonları da mevcuttur. • Gözyaşı ise mekanik olarak mikroorganizmaları uzaklaştırır. • Burun ve solunum yolu mukozalar ve silial epitel ile mikroorganizmaları bir filtre gibi tutar. • Öksürük-aksırık • Lokal inflamasyon: • Doku ve kan dolaşımı yolu ile çeşitli hücrelerin spesifik ve nonspesifik antikorların etkenin bulunduğu bölgeye taşınması sonucu lokal inflamasyon ( yerel yangı ) gelişir.

13. Genetik: • Bazı genetik nedenler hastalıklara karşı direnç oluşturur. • Sickle Cell Anemi olanlarda Plasmodium falcifarum etkenli sıtma görülme riski çok azdır. • Beslenme: • En önemli özgül olmayan savunma mekanizmalarından biridir. • Davranış: • Kişilerin davranışlarının da genel immüniteye etkisi vardır. • Yolculuk eden kişinin seçtiği gıda maddeleri yolculuk ishalini önleyebilir. • Kişisel hijyen de hastalıkların oluşmasını önleyen önemli bir davranış biçimidir. • Yaş: • Yaşanan süreye göre bazı hastalıklarla karşılaşıp bağışık hale geçilmesi, kişilerin aşılanması hastalıklardan korunmasında yaş bir etkendir.

14. Cinsiyet: • Pekçok hastalığa ait mortalite hızları erkeklerde yüksek, morbidite hızları kadınlarda yüksek olarak bulunur. • Çeşitli hastalıklar bir cinsde daha fazla görülebilir. • Bunun nedeni ; • yapılan seyahatler, faaliyetler, iş-meslek gibi nedenlere bağlanmaktadır. • Böylece erkek ya da kadın infeksiyon kaynağı ile daha yüksek oranda karşılaşmaktadır. • Örneğin 15 yaşın altındaki erkek çocuklardaki kuduz ölümleri kızlara göre daha yüksektir. • Çünkü dünyada erkek çocukların kızlara göre daha fazla oranda hayvanlarla teması olduğu bilinmektedir. • 2-Özgül Savunma Mekanizmaları: • Bu mekanizmaların başında hastalıklara karşı gelişen antikorlar gelmektedir. • Bu antikorlar bazen hastalık geçirilerek bazen de aşılarla oluşmaktadır. • Ayrıca T lenfositler de özgül korumada önemli rol oynamaktadır.

15. 4-ÇEVRE • Enfeksiyon zincirine etki eden bir diğer faktör ise çevredir. • Sıcaklık ve nem mikroorganizmaların büyüme ve üremesini kolaylaştırmaktadır. • Hava akımları ise mikroorganizmaları barındıran partiküllerin uzaklara yayılmasını sağlayabilir. • Nüfus yoğunluğu ve hava kirliliği konaçının direncini olumsuz etkiler. • Örneğin sigara dumanı solunum yollarında irritasyon yaparak ve silial hareketi bozarak infeksiyonlara zemin hazırlar. • Insan sağlığı çevre ile genetik örüntüsü arasındaki etkileşimin bir ürünüdür. Kişi daha döllenme anından başlayarak bir çok çevresel sorundan etkilenmektedir. • Bu etkilenme doğumdan ölüme kadar çok değişik boyutlarda olmaktadır • Çevrenin boyutları sınırsızdır. • Insan üzerinde etkili olan, insana ulaşan tüm çevresel etmenleri kapsamaktadır. • Insanın dışındaki herşey çevrenin ögesidir. • Çevre kişi üzerindeki dış etkilerin bütünüdür. • Çevreyi önce doğal ve yapay çevre olarak ikiye ayırabiliriz.

16. Çevrede sağlığını doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen önemli etkenler bulunmaktadır. • Aynı zamanda çevre, bir yaşamı sürdürme ve sağlama sistemidir. • Bu sistemin en temel ögeleri su, yiyecek ve barınaktır. • Sağlık açısından baktığımızda çevre üç ana grupta incelenir • 1. Fizik çevre • 2. Biyolojik çevre • 3. Sosyokültürel çevre • Hastalık nedenleri ise bünyesel ve çevresel nedenler olmak üzere iki grupta incelenebilir • 1. Bünyesel nedenler : • Gen hormon ve metabolik kaynaklı nedenlerdir. • 2. Çevresel nedenler • Fiziksel nedenler : Sıcaklık, soğuk, ışın, travma, içme ve kullanma suyu, atıklar, konut sağlığı, iklim koşulları, hava ve su kirliliği, giyeceklerimiz, kamuya açık yerler, sağlığa az ya da çok zarar verebilme olasılığı olan kuruluşlar, mezarlıklar başlıca fiziksel çevre ögeleridir. • Kimyasal nedenler : Zehirler, kanser oluşuna neden olan bazı etkenler buna örnek verilebilir. • Biyolojik etkenler : Mikroorganizmalar, asalaklar, mantarlar ve diğer etkenler biyolojik etkenleri oluuşturur. Bunlar canlı vücudunda hastalık yapabilirler.

17. Biyolojik Çevre • Biyolojik çevre sağlık açısından önemi dört öğe içerir : • 1. Mikroorganizmalar • 2. Vektörler • 3. Bitki ve hayvanlar • 4. Besinler • Psikolojik etkenler : Çağdaş yaşamda sık duyulan stres vb durumlar. • Bu durumda çevre : • 1. Hastalıklar için zemin hazırlayabilir. Sözgelimi iklim koşullarının solunum sistemi hastalıklarının artmasına yol açması, ortamda bulunan vektörlerin hastalıkların yayılımını kolaylaştırması gibi. • 2. Doğrudan hastalık nedeni olabilir. • 3. Hastalıkların yayılımını kolaylaşırabilir. • 4. Bazı hastalıkların gidişini ve sonucunu etkileyebilir10-13.

18. KORUNMA ve ÖNLEME Birincil Korunma 1-Genel Önlemler Hastalık etkeni ile karşılaşılmadan alınan önlemlerdir. • Sağlığı geliştirici önlemler , • Sağlık eğitimi • Kişisel hijyen • Sosyo-ekonomik gelişme • Mental ve ruhsal sitresin önlenmesi • Düzenli tıbbi muayene • Aile ve cinsel sağlık • Sağlık mevzuatı • İnfeksiyon kontrol programı • Araştırma ve surveyler • Ev ve hastane tedavisi yöntemlerinin modernizasyonu

19. 2- Hastalık etkenine özgül önlemler. • Aktif-pasif bağışıklama • rutin çocuk aşıları • seyahat edenlerin aşılanması • kemoproflaksi • Sanitasyon • gıda sanitasyonu • süt sanitasyonu • su sanitasyunu • dışkının uzaklaştırılması • vektor kontrolu • rodent kontrolu • ev ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi • hastane infeksiyonlarının kontrolu

20. Uluslararası önlemler • uluslararası mevzuat • seyahat edenlerin aşılanması • salgın önlemleri • dünya sağlık örgütü’ne bildirim İkincil Korunma • Vaka kontrolu: • Vaka bulma • Erken tanı • Tedavi • İzleme • Taşıyıcı arama • İzolasyon (gerekirse) • Temaslı kontrolu • Vaka bulma • Sürveyans • İzolasyon(gerekirse) • Bağışıklama • Kemoproflaksi • Taşıyıcı muayenesi

21. Çevre kontrolu • Dezenfeksiyon • Kaynağın saptanması • Taşıyıcı kontrolu • Sanitasyon • Salgın önlemleri • Vectör kontrolu • Sağlık eğitimi • Hasta eğitimi • Aile eğitimi • Halk eğitimi • Temaslı kişilerin eğitimi

22. BULAŞICI HASTALIKLARIN DÜNYADAKİ ÖNEMİ Enfeksiyon hastalıkları, dünyanın önemli sağlık sorunları arasında ön sıralardadır. Dünyadaki ölümün yaklaşık 1/3’ü önlenebilir bulaşıcı hastalıklar yüzündendir. Özellikle gelişmekte olan ülkelelerde ilk 10 morbidite ve mortalite listelerinde birkaç enfeksiyon hastalığı birlikte yer alabilmektedir.

23. DSÖ 2001 Dünya Sağlık Raporu Tüm ölümlerin % 20’sinden sorumlu olan 5 büyük küresel pandemi; Tüberküloz, HIV / AIDS, Sıtma, Tütünle ilgili hastalıklar, Şiddet / travma…

24. Malnütrisyon Güvensiz Cinsel İlişki Hipertansiyon Sigara/Tütün Alkol Güvensiz İçme Suyu/Yetersiz Sanitasyon Kolesterol Yüksekliği Kapalı Ortam Hava Kirliliği Demir Eksikliği Anemisi Obezite EN ÖNEMLİ 10 SAĞLIK RİSKİ 

25. BULAŞICI HASTALIKLARLA İLGİLİ ÖLÇÜTLER • Birincil Atak Hızı : • En uzun 1. kuluçka süresi içinde saptanan olgu sayısının, duyarlı kişi sayısına oranı. • Salgınınyaygınlığını/birincil koruma düzeyini gösterir. • İkincil Atak Hızı : • En uzun 2. kuluçka süresi içinde saptanan olgu sayısının, duyarlı kişi sayısına oranı. • Tedavi ve koruyucu hizmetlerin etkinliğini,etkenin bulaşıcılığını, hastalık yapıcı yeteneğini gösterir.  

26. Olay (Epizod) Hızı : • Bağışıklık bırakmayan, bulaşıcı hastalıkların boyutunu ölçmek içinkullanılan bir ölçüt. • Belirli bir süre içinde ortaya çıkan olaysayısının risk altındaki (duyarlı) nüfusabölünmesiyle bulunur.Örn. ASYE epizod hızı kişi başına 2-8 olgu / yıldır.

27. Ağız-Dışkı (Fekal-Oral) Bulaş Zinciri Akış Çizelgesi. SU GÜÇSÜZLÜK ELLER BESİNLER SÜT SEBZELER DIŞKI (Enf. Kaynağı) YENİ KONAKÇI EKLEM BACAKLILAR ÖLÜM TOPRAK

28. Enfeksiyon Zincirinde Su ve Besinlerin Yeri. • BULAŞMA YOLLARI • - TEMAS • CANSIZ ARACILAR • -HAVA • -SU ve BESİNLER • - TOPRAK • - ÇAMAŞIRLAR • - EŞYALAR v.b. • CANLI ARACILAR • - BİYOLOJİK • - MEKANİK • HASTALIK KAYNAĞI • Hasta insan • Hasta hayvan • Taşıyıcı SAĞLAM İNSAN

29. Bildirimi zorunlu A Kümesi Bulaşıcı Hastalıklar • AIDS Akut Kanlı İshal • Boğmaca Bruselloz • Difteri Gonore • HIV Enfeksiyonu Kabakulak • Kızamık Kızamıkçık • Kolera Kuduz ve Kuduz Riskli Temas • Meningokokkal Hastalık Neonatal Tetanoz • Poliyomyelit Sıtma • Sifiliz Şarbon • Şark Çıbanı Tetanoz • Tifo Tüberküloz • A, C.. Viral Hepatitler [akut]

30. Grup A Hastalıklar sağlık ocaklarında saptanmış ise; • Olgular Form 016’ya günlük olarak işlenir. • Ay sonunda Form 017/A’ ya kaydedilir. • AYLIK olarak İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilir. • Başka bir sağlık ocağı bölgesi kayıtlarında ise; • Form 014’e işlenir, • Hemen ilgili sağlık ocağına gönderilir.

31. Yataklı tedavi kuruluşlarındasaptandı ise; • Hemen gün, Form 014 ile İlçe Grup Başkanlıkları veya İl Sağlık Müdürlüğüne bildirim yapılır. • Olgular bağlı oldukları sağlık ocağı bölgesine göre ayrılır ve ilgili sağlık ocaklarına Form 014’ler gönderirler. • Sağlık ocakları bildirilen hastalıkları Form 016’ya işler, • Ay sonunda Form 017/A’ ya kaydedilir • AYLIK olarak İl Sağlık Müdürlüklerine bildirim yapılır. • Buradan da Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne AYLIK olarak gönderilir.

32. s

33. Bildirimi zorunlu B Grubu Bulaşıcı Hastalıklar • Epidemik Tifüs • Çiçek • Sarı humma • Veba

34. Bildirimi zorunlu B Grubu Bulaşıcı Hastalıklar • Bütün sağlık kuruluşlarınca tespit edildiği anda ihbarı zorunlu olan hastalıklardır. • Uluslararası bildirimi zorunlu olan hastalıklardır. • Bildirimler Sağlık Bakanlığı TSHGM Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığına telefon açılarak yapılır. • Ayrıca İl Sağlık Müdürlüğüne de hemen telefonla bildirilir.

36. Akut Hemorajik Ateş Sendromu Haemophilus Creutzfeldt Jakob Hastalığı Ekinokokkoz İnfluenza Tip b Menenjiti İnfluenza Kala-azar Tularemi Trahom Konjenital Rubella Lejyoner Hastalığı Lepra Leptospiroz Şistozomiyazis Toksoplazmozis SUBAKUT SKLEROZAN PANENSEFALİT Bildirimi Zorunlu C Grubu Bulaşıcı Hastalıklar

37. Bildirimi zorunlu C Grubu Bulaşıcı Hastalıklar • Bildirimleri her sağlık kuruluşundan yapılmaz! • Bildirimler; • Bu dökümanın Grup C hastalıklar için hazırlanmış “Standart Tanı Kriterleri” kısmında,belirtilen sağlık kurum ve kuruluşlarından yapılır. • Buna göre; • C kümesi hastalık bildirimleri tanımlanan sağlık kuruluşlarından İlçe sınırlarında hizmet verenler İlçe Grup Başkanlıklarına • İl merkez sınırları içinde hizmet verenler İl Sağlık Müdürlüğü’ne“Form 014” ile GÜNLÜK olarak yapılır.

38. İlçe Grup Başkanlıkları, kendilerine gelen “Form 014”leri İl Sağlık Müdürlüğü’ne gönderir. • İl Sağlık Müdürlüklerinde Form 014’lerin bağlı bulundukları sağlık ocağı bölgesine göre ayırımı yapılır. • Hastalık ile ilgili filyasyon, salgın araştırma, olgu araştırması çalışmalarının başlatılması ve/veya sağlık ocağının bilgilendirilmesi için ilgili sağlık ocağına gönderilir. • İl Sağlık Müdürlükleri tarif edilen sağlık kuruluşlarından ve İlçe Grup Başkanlıklarından gelen Form 014’lerin AYLIK olarak icmallerini yaparak, “Form 017/C”yi doldurur ve Sağlık Bakanlığı TSHGM’ne gönderirler.

40. Bildirimi zorunlu D Kümesi Bulaşıcı Hastalıklar • Campylobacter jejuni/coli. • Chlamydia trachomatis • Cryptosporidium sp. • Entamoeba histolytica • Enterohemorajik E. coli [ehec] • Giardia intestinalis • Listeria monocytogenes • Salmonella Sp • Shigella sp.

41. Bu grupta bildirimi zorunlu olan hastalık değil enfeksiyon etkenidir. • Söz konusu enfeksiyon etkenlerinin bildirimleri de her sağlık kuruluşundan değil; • Bu dökümanın Grup D için hazırlanmış “Standart Tanı Kriterleri” kısmında, “Sürveyans Tipi” bölümünde belirtilmiş olan laboratuvarlardan yapılır. • Devlet Hastaneleri, Üniversite, SSK ve Askeri Hastanelerin laboratuvarları ile diğer kamuya ait hastanelerin laboratuvarları, İl Halk Sağlığı Laboratuvarları, Bölge ve Merkez Hıfzıssıhha Laboratuvarları, Grup D enfeksiyon etkenlerinin bildiriminden sorumludurlar.

43. BULAŞICI HASTALIKLARDA BİLDİRİM ve KARANTİNA • Besin zehirlenmelerinin bildirimi Umumi Hıfzıssıhha Yasası’nın 57. maddesi gereğince zorunludur.

44. Bulaşıcı Hastalıklar Çıkmadan Önce Alınacak Önlemler • Kaynağa Yönelik Önlemler: a. Bildirim yapmak b. Kesin tanı koymak c. Hastalığa yakalananların tedavisi d. Taşıyıcıların saptanması ve tedavisi e. Filyasyon arama f.  Zoonotik hastalık ise önlemini alma g. Kaynak cansız ise dezenfeksiyon, klorlama h. Sağlık eğitimi

45. Sağlama Yönelik Önlemler • a. Bağışıklamab. Dengeli ve yeterli beslenmec. Kemoprofilaksid. Seroprofilaksie. Sağlıklı konut sağlamaf.  İçme kullanma sularının güvenliğig. Sosyal ve ekonomik düzeyin yükseltilmesi

46. Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler • a. Hastaları ayırma, izolasyon, karantinab. Bulaşlı araç-gereci dezenfekte etmekc. Vektör savaşı • d. Hayvan sağlığı önlemlerie. Pastörizasyon, pişirme,kaynatmaf.  Fizik çevrenin düzeltimig. Bulaşma direkt temasla oluyorsa, geçici olarak işten ayırma.

47. BULAŞICI HASTALIKLAR ÇIKTIKTAN SONRAKI ÖNLEMLER • Sağlığı koruyucu önlemlerin yeterli düzeye ulaştırılması. • Toplumun ekonomik ve kültürel yönden kalkındırılması. • Enfeksiyon hastalıkları oluştuktan sonra alınacak önlemler; • Hastalığın bulaşma yoluna bağlıdır ve bulaşma öncesi önlemlerle bir bütündür.

48. Kaynağa Yönelik Önlemlera.Filyasyon arama (=kaynağı bulma)b.Bildirim c.Kesin tanı koymad.Sağaltım (hasta ve taşıyıcıları) e.Karantina, izolasyonf.Taşıyıcı (portör) aramag.Hastalık kaynağı hayvansa yok edilirh.Sağlık eğitimi

49. Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler- Hava- Su- Besinler- Temas- Cansız aracılar- Vektörler · mekanik · biyolojik- Atıklar (hela, akıntılar,çöp ve gübrelikler)

50. Sağlama Yönelik Önlemler- Aşılama- Kemoprofilaksi- Seroprofilaksi- Sağlık eğitimi- Ayırma · karantina · tıbbi gözlem · işe- okula yollamama-Toplu bulunulan yerlerin geçici kapatılması (okul, fabrika v.b.)