HEKİM/HASTA İLİŞKİSİ

1. HEKİM/HASTA İLİŞKİSİ Yrd.Doç.Dr Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD

2. Hekim/Hasta İlişkisinin Unsurları • İletişim kurabilmek • Hastaya uygulanacak tedaviye aydınlatılmış onam • Hastaya insanca yaklaşım • Yararlı olmak, zarar vermemek • Eşit hizmet sunma • Mahremiyet/gizlilik

3. Buyurgan hekim davranışı Hekim merkezli, otoriter ilişki modelidir. Hekim emir kipi ile konuşur. Hekim çoğunlukla birinci tekil şahıs üzerinden konuşur. Örnek olarak; şikayetin ne, soyun, yat, aç, öksür. Hekim, söylediklerinin, tedavi tercihlerinin, uygulamalarının sorgulanmasını ya da itiraz edilmesini istemez.

4. Buyurgan hekim davranışı Hekim davranışı, ben bu işi bilirim, ben ne dersem o olur şeklindedir. Hasta uysal olmalı, soru sormamalı ya da itiraz etmemelidir. • Hekim: Ameliyat olmanız lazım. • Hasta: Ne zaman doktor bey? • Hekim: Hemen.

5. Buyurgan hekim davranışı • Hasta: Başka bir tedavi şekli yok mu? • Hekim: Hayır. • Hasta: Ameliyattan korkuyorum doktor bey! hazır değilim, başka şekilde bir tedavi… • Hekim: Yok kardeşim, karar senin nasıl istersen öyle yap.

6. Danışman hekim davranışı “Bu benim değil, senin sorunundur, kararı sen vereceksin, ben sadece sana yol gösteririm” anlayışı vardır. Aktif olan taraf hastadır. Hekim fazla sorumluluk üstlenmez. Hastanın sorduğu sorulara yanıt verir. Hasta neyi ne kadar isterse, doktor da o kadarını verir.

7. Danışman hekim davranışı • Hasta: Doktor bey, bendeki bel fıtığı olabilir mi? • Hekim: Olabilir. • Hasta: Ameliyat mı olmam gerekiyor? • Hekim: Evet gerekebilir.

8. Danışman hekim davranışı • Hasta: Acaba fizik tedavi yaptırsam, belki bir yararı olabilir, ne dersiniz? • Hekim: Evet fizik tedavi denenebilir. • Hasta: Siz ne dersiniz, acaba benim için hangisi uygun olur? • Hekim: Her ikisi de olabilir, karar sizin.

9. Katılımcı yaklaşım modeli Doğru olan yaklaşım budur. Hastanın amacı iyileşmek, hekimin ise iyileştirmektir. Bilgiler birlikte toplanır, birleştirilir, sorunlar ortaya konulur, çözüm için birlikte hareket edilir. İki taraf da kendilerine düşen sorumluluğu alır, sorumluluk paylaşılır.

10. Katılımcı yaklaşım modeli Karşılıklı saygı ve güven ilişkisine dayanan bir ilişki biçimidir. Hekim empati yapar, hastanın soru ve taleplerine cevap vermeye çalışır. Tıbbi karar ve tedavi sürecine hastanın aktif katılımı sağlanır.

11. Katılımcı yaklaşım modeli Hekim: Şikayetlerinizi dinledim, ancak daha fazla bilgiye ihtiyacım var, bunun için izninizle sizi muayene etmek istiyorum. Sizi şu şekilde muayene edeceğim. Size tanı koyabilmem için, şu tetkiklere ihtiyacım var. Röntgen incelemesi yapmamız gerekiyor, bunun için bir engeliniz var mı?

12. Katılımcı yaklaşım modeli Sizin için şöyle bir tedavi düşünüyorum. Bu tedavinin şöyle yan etkileri olabilir. Bu tedavi süresince benim de sizden bazı isteklerim olacak, tedaviyi birlikte uygulayacağız gibi.

13. Bir hekimin hasta ile doğru ve başarılı bir iletişim kurabilmesi için; • Genel görünümünün düzgün olması, • İlk hitap, selamlama, • Hastayla göz teması kurarak konuşma, • Yüz ifadesi, Ses tonu, Üslup (Hastanın sosyokültürel durumu, yaşı, duygusal durumu, mental durumuna göre seçilmelidir)

14. Hastaya ait sorunlar • İstemeden, planlamadan, zorunlu olarak kurulan bir ilişki olması. • Herhangi bir hastalığı olan kişinin ruhsal açıdan da etkilenmiş olması • Hastalığı nedeniyle, korku, panik, utangaçlık, hayal kırıklığı içinde olması. • Başından geçen olumsuz olaylar nedeniyle, öfke, kızgınlık, hatta düşmanlık duygusu içinde olabilir.

15. Hekime ait sorunlar • Ağır iş yükü, ağır nöbetler, uyku sorunları, fiziksel ve mental yorgunluk. • Olumsuz çalışma koşulları, • Hastalanma riski • Ücret • Özel sorunlar

16. Hastalar ne ister? • Hekimin kendisine yeterli süre ayırmasını ister. • Temiz ve çağdaş sağlık tesisi ister. • Hekimle arasına parasal konunun girmesini istemez. • Tıbbi gelişmeleri izleyen hekim ister. • Sevgi, saygı, şefkat ve güvenmek ister. • Saatlerce poliklinik kapısında beklemek istemez.

17. Hekimler ne ister? • Hastasına yeterli süre ayırmak ister. • Temiz ve çağdaş sağlık tesisinde çalışmak ister. • Hastası ile arasında parasal konunun girmesini istemez. • Bilimsel gelişmeleri yakından izlemek ister. • Kendisine saygılı davranılmasını ve güvenilmesini ister. • Kapısında hastaların yığılmasını istemez.

18. Hekim/Hasta İlişkisi • Vekalet sözleşmesi • Eser sözleşmesi

19. Yasal Dayanak • Cenevre Bildirgesi • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi • Uluslararası Tıp Etiği Kuralları • Tababet Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun • Tıbbi Deontoloji Tüzüğü • Hasta Hakları Yönetmeliği

20. Cenevre Bildirgesi Yaş, hastalık ya da engellilik, inanç, etnik köken, cinsiyet, milliyet, politik düşünce, ırk, cinsel seçim ya da toplumsal konuma göre değerlendirmeler hekimin göreviyle hastası arasına girmemeli

21. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi “Tüm insanlar özgür doğar; onurları eş, hakları eşittir.”

22. Hasta Hakları Yönetmeliği Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durum farklılıkları dikkate alınamaz

23. Hastanın Yapması Gerekenler • Hekimin reçete ve önerilerine uymak • Anlayamadığı konuları sormak • Hastalığıyla ilgili bilgileri tam ve eksiksiz vermek • Başvurduğu sağlık kuruluşunun kurallarına uymak

24. Bergama Asklepionu

25. İkilem Yaşanan Durumlar • Hastanın kendine zararlı olanı tercih etmesi • Çocuk/karar verme yetisi olmayan hastalar • Yaşamın başlangıcına ilişkin kararlar • Yaşamın sonuna ilişkin kararlar

26. Hekim/Hasta İlişkisinin Bitmesi • Hastanın başka bir hekimi istemesi • Hekimin hastayı istememesi • Hekimin diğer bir branşa yönlendirmesi

27. Kaynaklar • F. Başak ÇAKMAK/Bilal GÜNENÇ, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, çeviri • Tolga GÜVEN, Marmara Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik AD ders notları • Gürkan SERT, Hasta Hakları • Robert M VEATCH, Medical Ethics • Emine ATABEK, Mebrure DEĞER, Tıbbi Deontoloji Konuları • Hasta Hakları Yönetmeliği, 1998 • Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik, 2011 • Çağlar Boyu Tıp, Roche Yayınları • http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page