Środki odurzające (narkotyki i alkohol)

1. Środki odurzające (narkotyki i alkohol)

2. Środki psychoaktywne • Środki odurzające:substancje psychoaktywne, które ze względu na swe właściwości chemiczne są w stanie doprowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w żywym organizmie, przejawiających się przede wszystkim w zmianach: postrzegania zmysłowego, świadomości, nastroju, zachowania... • Substancje psychotropowe

3. Środki odurzające • Narkotyki (środki odurzające sensu stricto), np.: morfina, kokaina, amfetamina, haszysz • Alkohol • Nikotyna

4. Inne substancje wg Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii • Prekursor(substancje służące do otrzymywania właściwych środków odurzających, substancji psychotropowych) • Środek zastępczy (trucizna/środek szkodliwy, używany zamiast lub w takich samych celach, innych niż medyczne, jak środek odurzający lub substancja psychotropowa ): Uwaga – dopalacze!

5. Uzależnienie • Fizyczne (uzależnienie organizmu od substancji):przyjmowany wielokrotnie środek odurzający wywołuje w organizmie zmiany fizjologiczne, stając się istotnym składnikiem procesów metabolicznych; brak tego środka skutkuje głodem narkotycznym (zespołem abstynenckim)- stany niepokoju, depresja- drżenie ciała, bóle mięśni, kończyn, wymioty, zapaść

6. Uzależnienie • Psychicznekoncentracja uwagi na używaniu/zdobywaniu środka z uwagi na jego właściwości (np. wprawianie w stan euforii), ale też dla uniknięcia głodu narkotycznego • Społeczne • zażywanie „przepustką” do członkostwa, uczestnictwa w grupie [subkulturowej] • Krzyżowe (zarazem od narkotyków i alkoholu)

7. Tolerancja, eskalacja • Tolerancja – prowadzi do niej zażywanie niektórych środków odurzających: • dodatnia – odczuwane działanie środka jest słabsze przy tej samej dawce; występuje potrzeba jej zwiększenia (opiaty, amfetamina, kokaina) • ujemna – aby uzyskać ten sam efekt wystarczy mniejsza dawka (typowe dla alkoholu) • Eskalacja– używanie coraz mocniejszych środk.

8. Klasyfikacja śr. odurzających (Światowa Organizacja Zdrowia) • Opiaty/opoidy (opium, morfina, heroina, kodeina, metadon (methadon); szybko wywołują uzależnienie fizyczne i psychiczne oraz zjawisko tolerancji dodatniej, mają wyraźną dawkę śmiertelną; • Barbiturany(pochodne kwasu barbiturowego i barbituropodobne środki nasenne: luminal, relanium); niebezpieczne zwłaszcza przy zmieszaniu z alkoholem, który zresztą do tej grupy jest zaliczany; szybko uzależniają psychicznie, potem także fizycznie

9. Klasyfikacja śr. odurzających (Światowa Organizacja Zdrowia) • Amfetamina i jej pochodne(amfetaminy halucynogenne, tzw. ecstasy): szybko wywołują uzależnienie psychiczne i prowadzą do tolerancji dodatniej • Kokaina (pochodna liści krzewu koka; podobnie jak amfetamina szybko wywołuje silną zależność psychiczną i tolerancję dodatnią; szczególnie niebezpieczną formą konsumpcji jest palenie tzw. cracku, popularne w USA i Ameryce Płd.

10. Klasyfikacja śr. odurzających (Światowa Organizacja Zdrowia) • Cannabis - narkotyk znany pod postacią marihuany, tj. ziela konopi („trawka”) i haszyszu, czyli żywicy konopi; może wywołać lekką zależność psychiczną, nie wywołuje uzależnienia fizycznego; bywa też jednak uznawany za wstęp do narkomanii (wg niektórych badań 90 proc. heroinistów zaczynało od cannabis); • Halucynogeny - nie wywołują uzależnienia fizycznego, niekiedy tylko psychiczne (LSD, meskalina, psylocybina)

11. Klasyfikacja śr. odurzających (Światowa Organizacja Zdrowia) • Khat – wywołuje zależność psychiczną i zjawisko tolerancji dodatniej, nie uzależnia fizycznie; w Polsce prawie niespotykany • Inhalanty – substancje syntetyczne, pierwotnie o innym przeznaczeniu (chemia gospodarcza, przemysł i rzemiosło), używane jako substytuty innych środków; mają silne właściwości toksyczne, dlatego są bardzo szkodliwe dla zdrowia (ich wdychanie może wywołać trwałe uszkodzenia mózgu, np. niedotlenienie);

12. Klasyfikacja śr. odurzających (kryterium sposobu działania)

13. Klasyfikacja śr. odurzających (kryterium szkodliwości) • Hard drugs – tzw. twarde środki odurzające (np. heroina i kokaina) • Soft drugs – tzw. miękkie środki odurzające (cannabis: marihuana i haszysz)

14. Narkotyki a przestępczość • 1. Kryminalizacja: wyrobu, handlu, posiadania narkotyków... • może być całkowita i dotyczyć wszystkich powyższych czynności • może być częściowa i dotyczyć np. tylko wyrobu i dystrybucji • może też przewidywać wyjątki w produkcji i dystrybucji (zob. Holandia, Czechy...)

15. Narkotyki a przestępczość 2. Wpływ środka odurzającego (narkotyku) na możliwość popełnienia przestępstwa innego niż prohibicyjne(związane z kryminalizacją ww. czynności) • wpływ bezpośredni(tempore criminis) • wpływ pośredni(w grę wchodzi długotrwałe oddziaływanie środka na psychikę i status społeczny potencjalnego sprawcy)

16. Narkotyki a przestępczość – wpływ bezpośredni • 1. Wzmocnienie motywacji do działalności przestępczej; człowiek zażywa, aby: • pozbyć się lęku przed podjęciem czynności o charakterze przestępczym (pozbyć się lęku przed ewentualną karą) • pobudzić się do działania (zyskać większą sprawność, wydolność – jak w sporcie...)

17. Narkotyki a przestępczość – wpływ bezpośredni • 2. Środek odurzający jako modyfikujący zachowanie; człowiek nie jest świadomy lub ma ograniczoną świadomość wpływu owego środka na zachowanie w postaci: • czynnej napaści • zabójstwa • gwałtu • naruszenia porządku publicznego • spowodowania wypadku komunikacyjnego

18. Narkotyki a przestępczość – wpływ bezpośredni • 3. Środek odurzający jako bezpośredni motyw czynu przestępczego (przestępstwo związane bezpośrednio z pozyskaniem środka odurz.): • kradzież środka odurzającego • fałszowanie recept • szantażowanie, groźba użycia lub posłużenie się przemocą w celu zdobycia środka odurzającego • samowolna produkcja środka, handel, przemyt... (Uwaga! To nie przestępstwa, ale narkomani uciekają się też do żebractwa, prostytucji, aby zdobyć środki na narkotyki)

19. Narkotyki a przestępczość – wpływ pośredni • Zależność - najpierw upadek(fizyczny, psychiczny, społeczny), spowodowany używaniem/nadużywaniem środków odurzających, potem (wtórnie) czyny przestępcze • Zależność - najpierw (pierwotnie) zachowania przestępne, potem (lub równolegle) używanie środków odurzających

20. Wiktymogenna funkcja środków odurzających • Istnieje związek używania środków odurzających z prawdopodobieństwem stania się ofiarą przestępstwa • Siła tego związku zależy od rodzaju środka, właściwości organizmu, okoliczności zewnętrznych (to zresztą zależność uniwersalna)

21. Przestępczość prohibicyjna • Od 20 lat lekko rośnie (w ciągu 30 kilkakrotny wzrost) • Pojawiły się wyspecjalizowane grupy przestępcze • Zmianie uległa struktura spożycia: tzw. polska heroina jest dziś zażywana przez narkomanów starego typu (margines), młodsi biorą marihuanę, haszysz (od Hassana ibn Sabbaha) • Polska stała się producentem i eksporterem głównie amfetaminy (w 1/5 zaopatruje Zachód) • Przez Polskę wiodą szlaki przemytnicze (heroiny, kokainy) • Co prawda zintensyfikowano walkę z przestępczością narkotykową, ale szacuje się, że służby przechwytują zaledwie 10% szmuglowanych i produkowanych środków

22. Przestępczość pozaprohibicyjna a prohibicyjna • Jest trudna do oszacowania, bo policja nie prowadzi statystyk „przestępczości osób uzależnionych” • Jest ona zależna od wielu czynników: popytu na określone narkotyki, ich ceny, zamożności społeczeństwa, kraju/kontynentu • Np. szacuje się, że kokaina jest na czarnym rynku w Europie ok. 900 razy droższa niż w Ameryce Płd. • W Polsce z kolei 1 cm sześc. „kompotu”, czyli tzw. polskiej heroiny kosztuje ok. 8-10 zł • Wartość światowego rynku narkotyków szacuje się na ok. 800 mld $

23. Zwalczanie przestępczości narkotyk. • Oczywiście leczenie, aby zredukować skłonność narkomanów do zrobienia wszystkiego, żeby tylko narkotyki posiąść • Może temu towarzyszyć legalne udostępnianie narkotyków (na wniosek, receptę lekarza) osobom, które nie są w stanie osiągnąć pełnej abstynencji (zob. W. Brytania, Szwajcaria, Holandia) • Metadon – syntetyczny środek zastępczy (kraje jak wyżej), który usuwa objawy abstynenckie, nie powoduje tolerancji dodatniej, lekko odurza

24. Przestępczość prohibicyjna - krytyka • Gangi, kartele, zorganizowana przestępczość wpływająca na władze nawet krajowe (Kolumbia, Meksyk) • Naruszenie praw obywatelskich (gdy policja, sądy zyskują zbyt wiele uprawnień) • Popycha na drogę przestępstwa (nie dość, że kryminalizuje, to jeszcze zmusza do innych przestępstw) • Pogłębia marginalizację osób biorących...

25. Poszukiwanie złotego środka • Polityka „redukcji szkód” (ang. harm reduction) i rozdział dwu obszarów problematyki narkotykowej: podaży i popytu • Prohibicję utrzymuje się w odniesieniu do handlu i produkcji zwłaszcza hard drugs,łagodząc w przyp. cannabis • Posiadanie niewielkich dawek (np. do 10 gramów), zaspokojenie popytu na własną rękę (bez wprowadzania do obrotu) postuluje się dekryminalizować lub przynajmniej depenalizować

26. Pojęcie alkoholu • To substancja prowadząca do upośledzenia wielu wyższych czynności mózgu • Można ją uznać za czynnik wyzwalający zachowania agresywne, choć nie samoistnie, a jedynie w kontekście społeczno-sytuacyjnym • W odróżnieniu do narkotyków – w większości państw jest legalną substancją odurzającą

27. Alkohol – wzory spożywania • Romański (kraje śródziemnomorskie; dominuje wino) • Anglosaski (w Europie Brytyjczycy, Irlandczycy, mieszkańcy krajów germańskich; piwo i drinki) • Północno-, środkowo- i wschodnioeuropejski (wódka); zwyczaje jednak się zmieniają, w Polsce pije się dziś dużo więcej piwa niż wódki...

28. Alkohol – wzory spożywania • O ile dwa pierwsze wzory (romański i anglosaski) oznaczają spożywanie większej ilości alkoholu lżejszego, o tyle wzór trzeci (północno-środkowo-wschodnioeuropejski) oznacza – modelowo – rzadsze spożywanie, za to dużo mocniejszych trunków, ze skutkiem wiadomym!

29. Style picia alkoholu • Neurasteniczny – „uspokajający”, tonujący napięcie, odprężający • Dionizyjski – wynikający z chęci oderwania się od nużącej rzeczywistości • Kontaktywny – „protowarzyski”, ośmielający do kontaktów z innymi, przełamywania dystansu międzyludzkiego

30. Style picia alkoholu • Heroiczny – dodający odwagi, zapewniający poczucie mocy • Samobójczy – to topienie smutków w alkoholu w przekonaniu, że jesteśmy tych smutków/kłopotów współwinni lub że nie potrafimy się z nimi uporać, że na to nie zasługujemy

31. Skutki spożycia alkoholu • Działanie na ośrodkowy układ nerwowy i, w zależności od stężenia alkoholu: • polepszenie samopoczucia z osłabionym samokrytycyzmem • zakłócenie szybkości reakcji i spostrzegawczości • poczucie pewności siebie • osłabienie hamulców moralnych • zachowania agresywne

32. Szkodliwość alkoholu Alkohol etylowy (C2H5OH) spożywany w nadmiernych ilościach lub zbyt często może być szkodliwy dla organizmu. W zależności od spożytej dawki powoduje on ożywienie, podniecenie, zaburzenia świadomości lub głębokie uśpienie. Dawka 6-8 g na 1 kg masy ciała jest już śmiertelna. Długie i nadmierne spożywanie alkoholu powoduje uzależnienie, czyli chorobę alkoholową. Tlen, który w normalnie funkcjonującym organizmie jest niezbędny w procesach przemiany materii (do utleniania tłuszczów, białek i cukrów) w chorobie alkoholowej jest zużywany do utleniania alkoholu. W efekcie następuje m.in. otłuszczenie narządów wewnętrznych prowadzące do osłabienia mięśnia sercowego, marskość wątroby, zapalenie trzustki i in. Ponadto alkohol poraża centralny układ nerwowy, co przy nadmiernym jego spożywaniu może spowodować trwałe uszkodzenie mózgu, ogólne wyniszczenie organizmu i przedwczesną śmierć.

33. Alkohol a przestępczość i jej rodzaje • Statystyki przestępstw (i to stwierdzonych) dotyczą jedynie tych komunikacyjnych; reszta to szacunki lub tzw. fakty dowodowe (stwierdzone w trakcie śledztwa i stwierdzające, czy sprawca pił przed popełnieniem przestępstwa, czy nie):

34. Przestępczość a funkcje alkoholu

35. Nadużywanie alkoholu i jego skutki • Zakłócenie normalnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie (niemożność pełnienia wielu ról społecznych) • Dysfunkcja rodziny osoby nadużywającej alkohol • Problemy z wykonywaną pracą prowadzące często do zwolnienia i niemożności znalezienia innego zatrudnienia • Obniżenie poczucia własnej wartości, problemy emocjonalne • Powodowana powyższymi czynnikami degradacja społeczna może prowadzić do kolizji z prawem (zwłaszcza przy zdobywaniu środków na alkohol)

36. EFEKT DZIAŁANIA ALKOHOLU

37. Alkohol a kolizja z prawem • Najpierw pojawia się problem alkoholowy, potem następuje wejście na drogę przestępczą • Najpierw ktoś robi karierę przestępczą, potem „uderza” w alkohol • Nadużywanie alkoholu jest równoczesne ze wstąpieniem na drogę przestępczą • I nadużywanie alkoholu, i wejście na drogę przestępczą są efektem czynnika zewnętrznego

38. Alkohol a recydywa • Wyróżniamy: • Recydywistów o wczesnym początku karalności (alkoholizm pojawia się po rozpoczęciu „kariery przestępczej” lub równocześnie z nią) • Recydywistów o późnym początku karalności (alkohol jest problemem przed wstąpieniem na drogę przestępczą – może stanowić przyczynę zachowań przestępczych)