Wspólna Polityka Rolna i Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek

1. Wspólna Polityka Rolnai Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek Wykład 4 Ewolucja polityki rolnej – w kierunku regionalizacji

2. Negatywne konsekwencje CAP • Skutki ekonomiczne, społeczne, zagrożenie dla środowiska naturalnego • Malejąca społeczna legitymizacja polityki rolnej.

3. „Wiejskość” „Rozwój obszarów wiejskich (...) jest w interesie całego społeczeństwa, a nie tylko tych, którzy na nich zamieszkują” (Podstawy strategii... 2003, s.19). Obszary wiejskie w wielu rejonach świata przyciągają zasoby i zyskują na atrakcyjności i konkurencyjności (Saraceno 1995).

4. Ludność na obszarach wiejskich • Odwrócenie dotychczasowych tendencji przepływów miedzy obszarami wiejskimi i zurbanizowanymi. • W Polsce po raz pierwszy w okresie powojennym napływ ludności z miast na wieś był większy niż odpływ w roku 2000 (Polska 2002). • Wpływ procesu transformacji (niekorzystne i korzystne zjawiska)

5. Migracje wewnętrzne ludności w Polsce (Na pobyt stały, w tysiącach; Źródło: GUS 2005)

6. W kierunku regionalizacji • Kwestionowanie tradycyjnego paradygmatu modernizacji opartego na urbanizacji i industrializacji. • Polityka rolna jako część strategii rozwoju regionów wiejskich ściśle zintegrowanych z polityką regionalną, ochroną środowiska, polityką socjalną, transportową, oświatową i in.

7. W kierunku regionalizacji • Inspiracja teoretyczna – koncepcja wzrostu i zrównoważonego i długookresowego rozwoju (sustainable development). • Konieczność harmonizacji ekonomicznych, społecznych i ekologicznych aspektów rozwoju oraz godzenia interesów obecnych i przyszłych pokoleń.

8. Najważniejsze elementy nowego podejścia Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce (2003) • Konieczność holistycznego podejścia do konstruowania programów rozwoju obszarów wiejskich; • Wielofunkcyjność obszarów wiejskich i wielofunkcyjność rolnictwa;

9. Wielofunkcyjność • Wielofunkcyjność rolnictwa • Obecnie rolnik - wyspecjalizowany producent określonych dóbr rynkowych; • Dowartościowanie funkcji spełnianych przez rolników w społeczeństwie i gospodarce. • Wielofunkcyjność wsi: • Proces odchodzenia od dominacji rolnictwa w gospodarce obszarów wiejskich; • Dywersyfikacja ekonomiczna • zwiększanie możliwości zatrudnienia pozarolniczego, • wzbogacania oferty usług socjalnych i produkcyjnych, • zwiększanie atrakcyjności wsi jako miejsca pracy i zamieszkania.

10. Najważniejsze elementy nowego podejścia • Wynagradzanie rolników za dostarczanie usług o charakterze dóbr publicznych; • konserwacjaśrodowiska naturalnego, • zachowywanie różnorodności przyrodniczej i kulturowej obszarów wiejskich • utrzymywanie rolnictwa na ONW. • Podejście terytorialne a nie sektorowe; • Zasada subsydiarności w konstruowaniu strategii zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich konieczność decentralizacji decyzji;

11. Najważniejsze elementy nowego podejścia • Konieczność upowszechniania inicjatyw oddolnych i oddolnego procesu kształtowania strategii rozwoju lokalnego i regionalnego (bottom-up approach); • Potrzeba szerokiego partnerstwa prywatno-publicznego; • budowa kapitału społecznego i mobilizacja społeczna. • Konieczność poszerzania grupy interesariuszy (stakeholders) zaangażowanych w rozwój wsi. • Lobby rolnicze a interesariusze rozwoju wsi (np. COPA-COGECA).

12. W kierunku regionalizacji – ważne zagadnienia • Krytyka dotychczasowej polityki rolnej nie prowadzi do eliminacji tej polityki • Zmieniają się priorytety i cele tej polityki oraz jej instrumenty. • Polityka rolna staje się bardziej skomplikowana i wyrafinowana, a zakres celów jest znacznie szerszy. • Rośnie złożoność struktur zarządzania związanych z realizacją tej polityki i zwiększają się tzw. koszty transakcyjne wdrażania programów wspierających rozwój wsi i rolnictwa.

13. W kierunku regionalizacji – ważne zagadnienia • Wspólnotowość polityki rolnej nie jest podważana, • Wątpliwości dotyczące wspólnotowego charakteru polityki wobec obszarów wiejskich • Jakie aspekty tego rozwoju mają być przedmiotem polityki unijnej, a jakie nie? • W jakich proporcjach mają uczestniczyć zainteresowane regiony, kraje członkowskie, władze wspólnotowe? • W jaki sposób administrować tak złożonym systemem polityki rozwoju?

14. W kierunku regionalizacji • Propozycje ekspertów: połączenie polityki rolnej z polityką rozwoju obszarów wiejskich • CAP  CARPE (Common Agricultural and Rural Policy for Europe) - koncepcja A. Buckwella z połowy lat 90-tych. • Cel CARPE: rolnictwo gospodarczo efektywne i środowiskowo zrównoważone oraz zintegrowany rozwój wiejskich regionów Unii. • Narzędzia: stabilizacja rynku; dopłaty za dbałość środowiska i krajobrazu; rozwój obszarów wiejskich; przejściowa pomoc dostosowawcza.

15. Finansowanie i narzędzia PROW w latach 2000-2006 EAGGF Gwarancja EAGGF Orientacja Nowe kraje UE Poza Celem 1 Objęte Celem 1 Cała UE Inwestycje w gospodarstwach rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych, rozwój obszarów wiejskich Działania towarzyszące np. (renty strukturalne, ONW, itd.) LEADER + (cała UE) Dodatkowe instrumenty (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów UE, wsparcie grup producenckich, itd.) SPO PROW

16. W kierunku regionalizacji? • Obecna reforma polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich (ROW) wynika z: • reformy pierwszego filaru WPR w 2003 r. i 2004 r. • ustalenia Rady Europejskiej z Lizbony (marzec 2000 r.) i Goeteborga (czerwiec 2001 r.) • gospodarka UE konkurencyjna, oparta na wiedzy, dbająca o jakość żywności i środowiska przyrodniczego oraz dobrostan zwierząt; • wnioski konferencji w Salzburgu (listopad 2003 r.) • dotycząca aspektów rozwoju zrównoważonego; • propozycja nowej perspektywy finansowej 2007-2013 z dnia 10 lutego 2004 r.

17. W kierunku regionalizacji? • Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (EFGR) (Fundusz Gwarancji Polityki Rolnej) • podobny do istniejącej Sekcji Gwarancji wspólnego funduszu rolnego (EFOGR) • ma wspierać jak dotychczas m.in. działania w zakresie interwencji, dopłat bezpośrednich. • Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). • Połączenie EFOGR Sekcja Orientacji oraz środki na rozwój obszarów wiejskich z EFOGR Sekcja Gwarancji. • W okresie 2007-2013 Fundusz wyniesie 88.75 mld EUR, z czego min. 31.3 mld EUR zostanie przeznaczone na wsparcie obszarów Celu 1 (m.in. Polski).

18. PROW i WPR w latach 2007-2013 Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich Regulacja rynków rolnych, płatności bezpośrednie, itd. Dawna Sekcja Gwarancji EAGGF Dawny II filar WPR i część polityki strukturalnej dla obszarów wiejskich i rolnictwa Program Operacyjny Rozwoju Obszarów Wiejskich Na podstawie materiałów Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRRW

19. PROW w latach 2007-2013 • Dotychczas: • 5 rodzajów programowania (Gwarancja, Gwarancja - Cel 2, Gwarancja - nowe państwa UE; Orientacja - Cel 1, Orientacja Leader +); • 3 systemy zarządzania finansowego i kontroli (Gwarancja, Gwarancja – nowe państwa UE, Orientacja). • Po reformie: • Jeden program, • Jeden system zarządzania finansowego i kontroli, • Jeden fundusz.

20. PROW w latach 2007-2013 • Główne cele: • Poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez wsparcie restrukturyzacji. • Poprawa stanu środowiska i obszarów wiejskich poprzez wsparcie zarządzania gruntami. • Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz popieranie różnicowania działalności gospodarczej.

21. „Można zatem sądzić, że priorytetem polityki rolnej Unii Europejskiej pod koniec pierwszej dekady XXI wieku stanie się ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu obszarów wiejskich oraz rozwój terenów wiejskich” (Poczta i Hadyński 2002, s.40)