Zapobieganie przeciążeniom układu mięśniowo-szkieletowego w wybranych zawodach

1. Ewa Mieszczanin ekspert ds. BHP, certyfikowany przez CIOP-PIB Biuro Doradczo – Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Rybnik, ul. Zebrzydowicka 117 Zapobieganie przeciążeniom układumięśniowo-szkieletowegow wybranych zawodach

2. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Zaburzenia (choroby i dolegliwości) mięśniowo-szkieletowe (ang. MSDs – Musculskeletal Disorder)‏ obejmują dysfunkcje układu ruchu, włącznie ze stanami bolesności mięśni szkieletowych, stawów i ich okolic.

3. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Tworzeniem stanowisk pracy, które nie powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika zajmuje się nauka zwana ergonomią. Dziedzina ta zajmuje się dostosowaniem pracy do fizjologicznych i psychicznych możliwości człowieka dla zapewnienia pracy możliwie sprawnej, niezagrażającej zdrowiu i wykonywanej możliwie niskim kosztem biologicznym. Definicja ta najdokładniej podaje cel jaki stawia sobie egonomia. Według danych rocznika statystycznego, w Polsce w 2005 r.35 na 1000 zatrudnionych pracowało w warunkach zagrożenia związanego z uciążliwością pracy. Za przyczynę 6730 wypadków w Polsce uznano obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego (4,2% łącznej liczby wypadków), w tym aż 1023 przypadki w grupie pracowników ochrony zdrowia i pomocy społecznej.

4. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Na obciążenie mięśniowo-szkieletowe ma wpływ wiele czynników. Należą do nich między innymi: upraszczanie pracy – teoretycznie do wykonania zadania wystarcza wtedy pracownik o minimalnych możliwościach, którego można słabiej opłacać, taylorowskie założenie „najszybszy sposób wykonania zadania jest sposobem najlepszym”, nieliczenie się przez pracodawców ze stanem psychofizycznym pracujących, nieuwzględnianie ograniczeń natury biomechanicznej – wielkości obciążeń układu ruchu, ignorowanie dolegliwości i objawów zmęczenia przez samych pracowników, rosnąca liczba pracujących w pozycji siedzącej i brak odpowiednich przerw, siedzący tryb życia poza miejscem pracy, wymuszone pozycje przy pracy, wynikające z charakteru zadania lub/i niedostosowania czy braku odpowiedniego wyposażenia technicznego, brak przygotowania, tj. odpowiedniego szkolenia, treningu i rozgrzewki przed pracą uwarunkowania anatomiczne i fizjologiczne układu ruchu.

5. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Jakie są przyczyny powstawania dolegliwości mięśniowo - szkieletowych? Dolegliwości mięśniowo - szkieletowe mogą być spowodowane oddziaływaniem różnych grup czynników, w tym: • czynników fizycznych, • biomechanicznych, • organizacyjnych, • psychospołecznych, • osobniczych występujących niezależnie lub łącznie.

6. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Czynniki potencjalne przyczyniające się do powstawania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych Czynniki fizyczne: użycie znacznej siły, np. podnoszenie, przenoszenie, ciągnięcie lub popychanie ładunków, stosowanie określonych narzędzi powtarzalność ruchów niewygodna, statyczna pozycja przy pracy np. z rękami powyżej poziomu barków lub długotrwałe utrzymywanie pozycji stojącej bądź siedzącej miejscowy ucisk przez narzędzia i powierzchnie wibracje niska lub nadmiernie wysoka temperatura otoczenia słabe oświetlenie, mogące być przyczyną np. wypadku duże natężenie hałasu, powodujące np. napięcie ciała

7. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Czynniki potencjalne przyczyniające się do powstawania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych Czynniki organizacyjne i psychospołeczne: duże wymagania związane z pracą, brak kontroli, ograniczona autonomia niski poziom zadowolenia z pracy powtarzalna, monotonna praca w szybkim tempie brak wsparcia ze strony współpracowników, osób nadzorujących i kierownictwa Czynniki indywidualne: przebyte choroby wydolność fizyczna wiek otyłość palenie tytoniu

8. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Trudno pośród wymienionych wskazywać ważniejsze i mniej ważne uwarunkowania, sprzyjające rozwojowi dolegliwości, ale należy w związku z powyższym podkreślić dwa fakty. Pierwszy – w zindustrializowanym świecie coraz częściej wymienione przyczyny występują łącznie, co niewątpliwie sprzyja szybkiemu rozwojowi uszkodzeń. Drugi zarówno – u pracodawców, jak i pracowników (nie u wszystkich) istnieje niewielka świadomość (przyczyn, a przede wszystkim skutków natury ekonomicznej) i stosunkowo duża ignorancja w zakresie profilaktyki MSDs.

9. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Objawy MSDs można podzielić na dwie grupy: Czynnościowe: ograniczenie ruchomości stawów, zmniejszenie siły, ograniczenie czynności (sprawności); Fizjologiczne: drętwienie, skurcze mrowienie, cierpnięcie, bolesność, sztywność, zesztywnienie, zaburzenia, a nawet utrata czucia.

10. STANOWISKO: kasjer Zagrożenie Źródło zagrożenia Możliwe skutki zagrożenia Środki profilaktyczne obciążenie fizyczne – dynamiczne (przeciążenie układu kostno-stawowego) • przenoszenie zbyt dużych ciężarów, • wykonywanie pracy w wymuszonej pozycji ciała, • powtarzalność ruchów. dolegliwości bólowe, uszkodzenie stawów i kręgosłupa, przepuklina • przestrzeganie norm transportu indywidualnego, • korzystanie z rządzeń pomocniczych (np. wózków ręcznych), • stosowanie transportu zbiorowego, • umożliwienie pracownikowi zmiany pozycji pracy • przerwy w pracy, • skrócenie czasu pracy na danym stanowisku. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin

11. STANOWISKO: pielęgniarka Zagrożenie Źródło zagrożenia Możliwe skutki zagrożenia Środki profilaktyczne Obciążenie fizyczne – statyczne i dynamiczne, przeciążenie układu ruchu (układu mięśniowo - kostnego) • przesuwanie • podnoszenie • przenoszenie chorych pacjentów Uszkodzenia stawów i kręgosłupa, naderwanie mięsni, wystąpienie przepukliny • stosowanie odpowiednich urządzeń do podnoszenia pacjentów i ich transportu, • korzystanie z pomocy drugiej osoby w wymienionych czynności Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin

12. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin W jaki sposób przeciwdziałać dolegliwościom mięśniowo - szkieletowym? Dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym można przeciwdziałać, wdrażając odpowiedni zintegrowany system postępowania. Należy przy tym uwzględnić nie tylko zapobieganie rozwojowi nowych schorzeń z tej grupy, lecz także konieczność kontynuacji zatrudnienia oraz rehabilitację i reintegrację pracowników, u których schorzenia już się rozwinęły. W działaniach zapobiegawczych należy uwzględnić całowite obciążenie organizmu potencjalnie przyczyniające się do powstawania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych. Na ogół jeden czynnik nie powoduje tych schorzeń – na przykład ręczne przemieszczanie ładunków rzadko jest jedyną przyczyną bólów kręgosłupa: istnieje wiele innych czynników, które mogą przyczyniać się do ich powstawania: stres, wibracje, niska temperatura, zła organizacja pracy itp. Dlatego bardzo ważna jest ocena wszystkich zagrożeń sprzyjających powstawaniu dolegliwości mięśniowo-szkieletowych i ich kompleksowe eliminowanie.

13. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Zatrzymanie w pracy pracowników ze schorzeniami mięśniowo-szkieletowymi powinno stanowić integralny element polityki przeciwdziałania tym schorzeniom w miejscu zatrudnienia. Należy kłaść szczególny nacisk na podejście wieloaspektowe, łączące kwestie zapobiegania i rehabilitacji. Szczególnie ważna jest rola wsparcia społecznego i organizacyjnego mającego na celu umożliwienie pracownikom z dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi zarówno powrotu do pracy, jak i jej kontynuowania Ważne jest czynne wsparcie i zaangażowanie ze strony wszystkich pracowników z grupy ryzyka oraz innych zainteresowanych osób w obrębie organizacji.

14. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Zapobieganie obciążeniom w praktyce: przerywany czas pracy charakteryzujący się częstymi i krótkimi przerwami rotacja na stanowiskach odpowiednia ilość pracowników do wykonywania danej pracy świadomość pracowników i pracodawców

15. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Przeciwdziałanie dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym: podejście europejskie Aby nie dopuścić do wystąpienia dolegliwości mięśniowo-szkieletowych należy: unikać sytuacji zagrożenia oceniać zagrożenia, których nie można uniknąć dążyć do eliminacji zagrożeń u źródła przystosowywać prace do wykonującej ją osoby przystosowywać się do zmian technologicznych zastępować niebezpieczne aspekty pracy aspektami bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi opracować spójną, ogólną politykę prewencyjną dotyczącą całego obciążenia organizmu środki ochrony zbiorowej traktować jako priorytetowe w stosunku do środków ochrony indywidualnej odpowiednio instruować pracowników.

16. Biuro Doradczo - Organizacyjne BHP Ewa Mieszczanin Aby pracownicy z dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi mogli nadal pracować, należy: zapewnić im rehabilitację ponownie włączyć do pracy osoby, u których występują lub występowały te schorzenia