Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje

1. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje

2. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje Właściwości szczepionek • zawierają żywe drobnoustroje pozbawione całkowicie lub częściowo właściwości chorobotwórczych (atenuowane) • zazwyczaj są wysoce immunogenne • obecność wielu antygenów • przejściowe namnażanie się w organizmie • wydłużony czas obecności antygenów w organizmie • często powodują trwałą odporność już po podaniu pierwszej dawki • nie wymagają obecności adiuwantów • istnieje możliwość transmisji antygenu szczepionkowego • nie można podawać osobom o obniżonej odporności • istnieje niebezpieczeństwo rewersji do szczepu dzikiego !!!

3. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje Przygotowanie antygenu • namnażanie bakterii w pożywkach syntetycznych • namnażanie wirusów w zarodkach kurzych • namnażanie wirusów w hodowlach komórkowych • pierwotne hodowle komórkowe • półciągłe linie komórkowe • namnażanie wirusów w hodowlach tkankowych (wzrost fragmentów niezorganizowanej tkanki w skrzepach plazmatycznych) • namnażanie wirusów w hodowli narządowej (utrzymywanie in vitro kawałków zorganizowanej tkanki) • namnażanie wirusów w zwierzętach

4. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje Przygotowanie antygenu • pierwotna hodowla komórkowa • komórki tkanki płodowej lub osobnika dorosłego (komórki diploidalne) • stosowane jednokrotnie • komórki nerki króliczej • kurze fibroblasty • komórki nerki małpiej • półciągłe linie komórkowe • komórki wywodzące się z tkanki płodowej (diploidalne) • mogą być pasażowane przez ok. 50 pokoleń (do produkcji szczepionek komórki na niskim poziomie pasażowania) • HDCS • MRC-9 • WI-38

5. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje Przygotowanie antygenu - atenuacja • wielokrotne pasażowanie in vitro lub in vivo (spontaniczne mutacje) • metodami inżynierii genetycznej (mutageneza ukierunkowana)

6. Szczepionki zawierające żywe drobnoustroje

7. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Czynnik etologiczny – poliowirus (serotypy 1, 2, 3) • rodzina: Picornaviridae • rodzaj: Enterovirus • rozmiar: 18 - 30 nm • struktura: kapsyd ikosaedralny, bez osłonki • kwas nukleinowy: RNA o dodatniej polarności • replikacja: tkanka limfoidalna gardła i jelit, ośrodkowy układ nerwowy • rezerwuar: człowiek • droga przenoszenia: fekalno-oralna, oddechowa; może przetrwać do kilku tygodni w wodzie i ściekach

8. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina) • choroba wieku dziecięcego, młodzieży, dorosłych • zakażenie bezobjawowe • zakażenie poronne (minor) • objawy: gorączka, ból gardła, złe samopoczucie • pełnoobjawowe poliomyelitis • objawy: ostry ból głowy, gorączka, sztywność karku, porażenie mięśni szkieletowych, porażenie mięśni gardła

9. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Poliomyelitis – choroba występująca już w starożytnym Egipcie Nagrobek egipski wyrzeźbiony w okresie panowania XIX dynastii (ok.1500 r.p.n.e.) Zniekształcenie w postaci stopy końsko-szpotawej – typowe dla porażennej postaci poliomyelitis

10. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Poliomyelitis – choroba występująca powszechnie na całym świecie 1916 r. – epidemia poliomyelitis w USA 27 363 zachorowania 7 179 zgonów

11. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Poliomyelitis – choroba występująca powszechnie na całym świecie 1921 r. – Franklin Delano Roosevelt zachorował na porażenną postać poliomyelitis

12. Szczepionka przeciwko poliomyelitisBadania nad szczepionką w USA finansowane były przez Narodową Fundację na Rzecz Porażenia Dziecięcego założoną przez F. D. Roosevelta podstawowa przeszkoda poliowirus nie namnaża się w tkance innej niż nerwowa szczepienia prowadzą do zapalenia mózgu na tle alergicznym i śmierci

13. Szczepionka przeciwko poliomyelitisBadania nad szczepionką w USA finansowane były przez Narodową Fundację na Rzecz Porażenia Dziecięcego założoną przez F. D. Roosevelta 1954 r. – J.F. Enders, T.H. Weller i F.C. Robbins ze Szkoły Medycznej Uniwersytetu Harvarda otrzymali Nagrodę Nobla za namnożenie poliowirusa w tkance nie będącej tkanką nerwową – w komórkach zarodka ludzkiego

14. Szczepionka przeciwko poliomyelitis 1954 r. – Jonas Salk opracował inaktywowaną szczepionkę przeciwko poliomyelitis

15. Szczepionka przeciwko poliomyelitis 1957 r. – Albert Sabin opracował żywą atenuowaną szczepionkę przeciwko poliomyelitis

16. Szczepionka przeciwko poliomyelitis 1950 r. - Hilary Koprowski opracował pierwszą na świecie szczepionkę przeciwko poliomyelitis (atenuowaną) 1959 r. – zaszczepiono nią 250 tys. dzieci w Zairze i 9 mln dzieci w Polsce 1951-1959 – w Polsce 1 112 - 6 090 zachorowań i 68 - 348 zgonów rocznie

17. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Żywa atenuowana szczepionka (OPV) • substancja czynna – mieszanina trzech szczepów poliowirusa: typ 1 – LSc2ab, typ 2 – P712Ch2ab, typ 3 – Leon 12a1b • sposób produkcji – namnażanie wirusa w hodowli pierwotnej małpiej nerki lub ludzkich komórkach diploidalnych • postać szczepionki – płynna, stabilizowana 1 M MgCl2 • sposób przechowywania i trwałość • - 20°C; 2 lata • 2 - 8°C; 1 rok • sposób podania – doustnie • dawkowanie – 3 dawki

18. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Skuteczność szczepionki OPV • wysoce immunogenna • u 50% szczepionych odpowiedź immunologiczna po 1 dawce • u > 95% szczepionych odpowiedź immunologiczna po 3 dawce • wysoce skuteczna w zapobieganiu polio – eliminacja dzikich szczepów wirusa w większości krajów świata • odporność utrzymuje się przez całe życie

19. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Bezpieczeństwo szczepionki OPV • bezpieczna • niewielkie ryzyko transmisji wirusa szczepionkowego • 1/2–4 mln dawek – zachorowanie porażenne u osób nie szczepionych z kontaktu • brak odczynów poszczepiennych • przeciwwskazania do szczepień • wrodzone i nabyte niedobory odporności • stosowanie środków immunosupresyjnych • ciąża • nadwrażliwość na neomycynę

20. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Szczepionka inaktywowana (IPV) • substancja czynna – mieszanina trzech szczepów poliowirusa: typ 1 – Mahney, typ 2 – MEF1, typ 3 – Saukett inaktywowanych formaldehydem • sposób produkcji – namnażanie wirusa w hodowli pierwotnej małpiej nerki lub linii komórek Vero • postać szczepionki – płynna • sposób przechowywania i trwałość • 2 - 8°C; 2 - 3 lata • sposób podania – domięśniowo • dawkowanie – 3 dawki

21. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Skuteczność szczepionki IPV • wysoce immunogenna • u ≥ 90% szczepionych odpowiedź immunologiczna po 2 dawce • u ≥ 99% szczepionych odpowiedź immunologiczna po 3 dawce • wysoce skuteczna w zapobieganiu polio – eliminacja dzikich szczepów wirusa w krajach stosujących tylko IPV (Szwecja, Finlandia, Holandia, Norwegia) • brak danych na temat długości utrzymywania się odporności poszczepiennej

22. Szczepionka przeciwko poliomyelitis Bezpieczeństwo szczepionki IPV • bezpieczna • może być stosowana u ludzi z niedoborami odporności • może być stosowana w czasie ciąży i karmienia piersią • łagodne odczyny poszczepienne • przeciwwskazania do szczepień • nadwrażliwość na antybiotyki (neomycynę, streptomycynę, polimyksynę B)

23. Szczepionki przeciwko poliomyelitis Odpowiedź immunologiczna po podaniu szczepionek przeciwko poliomyelitis

24. Szczepionki przeciwko poliomyelitis Schemat szczepień w Polsce – kompromis • 1 dawka IPV – 3/4 m.ż. (szczepienie pierwotne) • 2 dawka IPV – 5 m.ż. (szczepienie pierwotne) • 3 dawka IPV – 16 – 18 m.ż. (szczepienie uzupełniające) • 4 dawka OPV – 6 r.ż. (szczepienie przypominające)

25. Szczepienia przeciwko poliomyelitis 1988 r. – Światowa Organizacja Zdrowia rozpoczęła program eradykacji polio 350 000 zachorowań

26. Szczepienia przeciwko poliomyelitis 2003 r. – kilkaset zachorowań w krajach Afryki i Azji

27. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Czynnik etologiczny – wirus varicella-zoster (VZV) • rodzina: Herpesviridae • podrodzina: Alphaherpesvirinae • rozmiar: 120 x 200 nm • struktura: kapsyd ikosaedralny, zwykle otoczony osłonką • kwas nukleinowy: dsDNA • replikacja: w jądrze komórkowym • rezerwuar wirusa: człowiek • droga przenoszenia: oddechowa • zakaźność: 90% osób mających kontakt z chorym

28. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Ospa wietrzna (varicella) • choroba wieku dziecięcego (75% wszystkich zachorowań do 9 r.ż.) • rozwija się po pierwszym kontakcie z wirusem VZV • objawy: grudkowo-pęcherzykowa wysypka, gorączka, złe samopoczucie • zwykle bez powikłań • powikłania (głownie u osób z obniżoną odpornością, w Polsce 8/1000) • wtórne zakażenia bakteryjne skóry i tkanek miękkich • wirusowe i bakteryjne zapalenia płuc • zapalenie mózgu, nerek, mięśnia sercowego, stawów, nerwu wzrokowego • porażenie nerwu twarzowego • zakażenia wrodzone i okołoporodowe • rozległe blizny na skórze dziecka, wodogłowie (zakażenie w I połowie ciąży) • ciężkie zakażenie, w 30% prowadzące do zgonu (zakażenie okołoporodowe) Po pierwotnej infekcji wirus nie jest eliminowany z organizmu, pozostaje w zwojach nerwowych i może się uaktywnić nawet po wielu latach

29. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Półpasiec (herpes zoster) • choroba występująca zwykle u dorosłych • rozwija się na skutek reaktywacji wirusa VZV • objawy: pęcherzykowa wysypka w obrębie dermatomu piersiowego, ból w zajętym obszarze • zwykle bez powikłań • powikłania (głownie u osób starszych) • długotrwały silny ból • półpasiec oczny • uogólniony półpasiec • zapalenie mózgu Półpasiec jest zakaźny dla wrażliwych osób z kontaktu, u których może wywołać ospę wietrzną

30. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Pierwsza szczepionka została opracowana w Japonii w 1974 r., zawierała szczep Oka wirusa VZV • Varilrix (GlaxoSmithKline) • Varivax (Merck) • substancja czynna – szczep Oka wirusa VZV • sposób produkcji – namnażanie wirusa w ludzkich komórkach diploidalnych linii MRC5 • postać szczepionki – liofilizowana • sposób przechowywania i trwałość • 2 - 8°C, 24 m-ce; po rozpuszczeniu 90 min (Varilrix) • 2 - 8°C, 18 m-cy; po rozpuszczeniu 30 min (Varivax III) • sposób podania – podskórnie • dawkowanie • 9 m.ż. – 12 r.ż. – 1 dawka, od 13 r.ż. 2 dawki (Varilrix) • 12 m.ż. – 12 r.ż. – 1 dawka, od 13 r.ż. 2 dawki (Varivax)

31. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Skuteczność szczepionki • wysoce immunogenna u dzieci z prawidłową i obniżoną odpornością • 97 – 100% serokonwersji w ciągu 6 tyg. u dzieci zdrowych • 88 – 98% serokonwersji u dzieci z białaczką • 53 – 60% serokonwersji u dzieci zakażonych wirusem HIV • w 87% zapobiega zachorowaniu na ospę wietrzną • w 98 – 100% chroni przed ciężką postacią choroby • może być stosowana do uodpornienia poekspozycyjnego (do 72 godzin po kontakcie z osobą chorą; Varilrix) • ochronne miano przeciwciał utrzymuje się do 10 lat po szczepieniu

32. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Bezpieczeństwo szczepionki • dobrze tolerowana przez organizm • zalecana dla osób zdrowych • może być stosowana u osób z ostrą białaczką (w okresie remisji choroby) • może być stosowana u osób z przewlekłymi chorobami (np. niewydolnością nerek, astmą oskrzelową, chorobami układu krążenia) • może być stosowana u dzieci zakażonych wirusem HIV • niewielkie ryzyko transmisji wirusa szczepionkowego • łagodne odczyny poszczepienne • przeciwwskazania do szczepień • ciąża i karmienie piersią • ostre choroby z wysoką gorączką i upośledzeniem odporności komórkowej • nadwrażliwość na neomycynę • uczulenie na żelatynę (Varivax)

33. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej Szczepienia przeciwko ospie wietrznej w Polsce • zalecane osobom, które nie chorowały • zalecane dzieciom i młodzieży z ostrą białaczką w okresie remisji choroby