Keneler Bulaştırdıkları Hastalıklar ve Veteriner Hekimlik

1. Keneler Bulaştırdıkları Hastalıklar ve Veteriner Hekimlik Yrd. Doç. Dr. Galip KAYA M.K.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı

2. Kene, kan emme sırasında enfekte canlıdan aldığı etkenleri daha sonra kan emdiği canlılara bulaştırır (Tükürük- Transovarial)

5. Avustralya kene Tifusu İnsan, kemiriciler Avustralya Rickettsia australis Ixodes spp. Akdeniz Lekeli Humması İnsan, köpek Asya, Avrupa, K. Afrika Rickettsia conorii Rhipicephalus sanguineus,Dermacentor spp. Q Humması Sığır, Koyun, Keçi, İnsan, Kedi Çeşitli Ülkeler Coxiella brunetti Ixodid keneler, Argas persicus Ornithodurus lahorensis Ehrlichiosis İnsan, Geyik, Kemiriciler USA, Japonya Ehrlichia chafensis Keneler Kene Humması Koyun, Keçi, Sığır, Köpek, Yabani Ruminat, Çeşitli Ülkeler Ehrlichia phagocytophylica Ixodes ricinus Trombositik Ehrlichiosis Köpek Çeşitli Ülkeler Ehrlichia platys Rhipicephalus sanguineus Monositik Ehrlichiosis Köpek Çeşitli Ülkeler Ehrlichia canis Rhipicephalus sanguineus BORRELIA, PASTORELLA, HAEMOBARTONELLA, RICKETSIA, EHRLICHIA ENFEKSİYONLARI

7. Pasteurella Q fever Kene Felci Bulaştırdıkları diğer hastalıklar Lyme Disease Ehrlichiosis

8. Bu Hastalıklara Ek Olarak Brucellozis Salmonellozis Listeriozis, gibi ülkemizde yaygın olarak görülen Hastalıkların yayılma ve bulaşmasında rol oynamaktadırlar. Ayrıca, kenelerin salgılarına bağlı olarak Kene felci ve Kene toksikozu gibi Durumlara neden olabilmektedirler.

9. Korunma ve Kontrol • Hiçbir yöntem tam kene eradikasyonu sağlayamamıştır. • Keneler açık alanlar da orman, çalılık bol otlu alanlara yayılmış durumdalar. • Doğada akarisid ilaçların ulaşamayacağı yerlerde saklanmaktalar. • Uygun almayan şartlarda dahi yıllarca canlı kalabilmekler. • Çok geniş konak spektrumuna sahiptirler. • Akarisidlere karşı ilaç direnci geliştirebilmekteler. • Tüm bunlar kene kontrolünü güçleştirmektedir.

10. Üreme yetenekleri yüksek (3000-7000 yumurta) Birkaç kene dahi ilaçlamadan kurtulduğunda Bir sonraki evrede hızla çoğalıp problem oluşturabilmekteler.

11. Korunma ve Kontrol • Keneler canlılarda güneş görmeyen kısımları tercih ederler. • Larva ve nymphler kıllar arasınada yerleşmekteler. • Yetiştiriciler olayın öneminden habersiz. • Düzenli kene kontrolü ve ilaçlaması yapmıyorlar. • Ülkemiz yaban hayatı hakkında bilgiler yetersizdir. • Hayvan nakilleri sırasında kene-ilaçlama kontrolü yapılmıyor • Bu durum kenelerin üreme ve yayılması için Fırsatlar oluşturmaktadır.

12. Kişisel korunma • Acık renk elbise giyilmeli • (Kene kolay görülür) • Önlük kolları lastikli, pantolon paçaları çorap içinde olması önerilir. • Yüksek otlu, çalılık alanlarda dolaşmaktan kaçınılmalı. • Direkt olarak çimlere oturulmamalı (Battaniye v.s.) • Böcek kaçırıcılar (DEET) kullanılmalı. • Vücut kısımları kene yönünden kontrol edilmeli. • Kene görüldüğünde hemen çıkartılmalı (pens v.b.). • Direk elle çıkartmaktan kaçınılmalı.

13. Deri Kene çıkartılabilir. İnce uçlu pensler kullanılmalı, Capitulum’dan ve mümkün olduğunca deri yüzeyine yakın tutulmalıdır. Deri

14. Kenelerin ağız yapısı özeldir. Ayrıca bir salgı ile dokulara yapıştırır. Çıkartma sırasında Dikkatli olunmalıdır.

15. Kene çıkartılmaya çalışılırken; • Gövdesinden sıkıştırılmaz. • Üzerine kimyasal sürülmemeli (Amonyak, Eter, Alkol, Benzin vs.) • Gövdelerine ateş dokundurulmaz. • Gövdelerinde delik açılmaz. Kene daha fazla tükürük çıkararak Enfeksiyon bulaştırma riski artar.

16. Hayvanlar İçin Korunma Yolları • Ahır keneleri • Barınaklar düzenli inşa edilmeli, • Yarık ve çatlaklar kapatılmış olmalı • Düzenli olarak toprağa uygulanabilen temas etkili akarisidler ile bina ilaçlaması yapılmalı. • Hayvanlar düzenli olarak kontrol edilmeli ve ilaçlanmalı. • Yasal Arınma sürelerine • mutlak dikkat edilmelidir. Otobius spp. Ornithodorus spp. Argas spp.

17. Mera Keneleri • En etkili yöntem ilaçlama (Yetersiz!!!) • Yeni alınan hayvanlar mutlak kene kontrolünden geçirilmeli ve ilaçlanmalı • İlaçlamalar, banyo, dökme veya enjeksiyon tarzına sistemik etkili ilaçlar ile olmalı. • Tercihen • Organik Fosforlu, • Karbamatlı, • Piretroitli, • Piretrinli İlaçlar kullanılmalıdır.

18. İlaçlama • Hayvanın her yerine • yeterli ve etkili dozda ilaç ulaştığından emin olunmalı

19. Avermektin Grubu ilaçlar kenelere etkili • Ancak etkileri geç ortaya çıkar. • Etki oluşana kadar kan emme devam eder. • Bu süre içerisinde hayvanlara hastalık etkenlerini bulaştırabilir. • Direk kontrol için tercih edilmemeli. • Destek korunma için kullanılabilir

20. Meralar • Ot yükseklikleri kontrol altında olmalı • Çevrede çalılıklar veya aşırı yığınlar olmamalı • Hayvanlar düzensiz meralardan uzak tutulmalı • Dışardan kesilip getirilen otlar, keneleri meradan ahıra taşımada rol oynamakta.

21. Kene Populasyonu Çok Fazla İse • Mera, Çayırlar, Çalılıklar, Gür otlu alanlar, • Çevreye ve diğer canlılara zarar vermeyecek ilaçlar ile alan ilaçlaması yapılabilir. • Bir Hektar alana • Carbaryl ve Propoxur(2 kg) • Deltametrin ve Lambda-cyalotrin (0.003-03 kg) • Permetrin (0.03-0.3 kg) • Pirimiphos methyl (01-1 kg) Bu tür ilaçlamalar, çevresel etkileri de göz önünde tutularak ancak zorunluluk hallerinde ve uzmanlarca yapılmalıdır.

22. Ağıllar ve Ahırlar, • Gübre atılan alanlar, • Çeşme başları, • Hayvanların bekletildiği alanlar, • Diğer kene bulunması muhtemel alanlar, • Yılda en az iki kez ilaçlanabilir. • Asıl yapılması gereken, • Bölgesel kene faunası ve mevsimsel yayılış durumları belirlenmelidir. • Kene üreme ve yayılmasını kontrol altında tutacak taktik yaklaşımlar geliştirilmelidir. • Aksi takdirde amaç dışı ve gereksiz ilaç kullanılır. • Çevreye zarar verilerek daha başka sorunlar oluşabilir.

23. Ek Önlemler • Dirençli (Yerli) sığır ırkları kullanılmalıdır. • Yetiştiriciler hastalıklar ve sistematik mücadele konularında bilgilendirilmeli • Aşılama programları uygulanabilir • Yerli aşılar geliştirilmeli. • İthal alınacak aşılar her alanda ihtiyacı karşılamayabilir.

24. Ülke çapında, bölgesel özellikte • Ulusal kontrol ve korunma programları geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. • Veteriner Hekim Teşkilatı Güçlü, yetkili ve etkilibir konuma getirilmelidir. • Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı yeniden yapılanmalı. Veteriner Teşkilatı Uygar ülkelerde olduğu gibi etkin ve yetkin hale getirilmelidir. Sağlık Bakanlığı ve Çevre Bakanlığında gerekli Veteriner İşleri daireleri kurulmalıdır.

25. Veteriner Hekimler, • Sadece hasta hayvan tedavi etmezler • Hayvan Sağlığı görevlerinden sadece biridir. • Halk Sağlığı açısından, • Zoonozlar • Gıda kökenli hastalıklar • Kalıntılar • Hayvan Refahı • Yaban hayatı koruma kontrolü • Çevrenin korunması ve kontrolünden de sorumludurlar.

26. Halk sağlığı denildiğinde • Birinci şart koruyucu hekimliktir. • Veteriner Hekimler olmaksızın, • Koruyucu hekimlik ve Kontrol programları hazırlamak ve başarı ile uygulamak olanaksızdır. • Bu günkü Veteriner Hekimlik Teşkilatının sayıca yetersiz kadroları ve tırpanlanan yetkileri ile Kontrol programları uygulamak olanaksızdır.

27. Veteriner Hekimlik mesleğinin • Sorumluluklarını yerine getirmesini sağlayacak, • Kanuni düzenlemeler yapılmalı. • Yetkilerini ve görev alanlarını kısıtlayan • Hatalar en kısa sürede düzeltilmeli. • Gelecekte, Aç kalmayan, Üreten • Sağlıklı Çocuklar ve Mutlu Bir Toplum İçin • Bu meslek hak ettiği yerde olmalıdır. Aslanlı Yol Anıtkabir 15-Nisan 2006

28. TEŞEKKÜR EDERİM.