Jeugdgezondheidszorg

1. Jeugdgezondheidszorg De school als gezonde leefomgeving Dr Brigitte De Mey Arbeidsgeneesheer 20 mei 2011

2. Definitie van gezondheid • WGO: “ gezondheid is niet louter de afwezigheid van ziekte of gebrek, maar een toestand van volledig lichamelijk, psychisch en sociaal welzijn” • Andere meer operationele definitie: “gezond zijn betekent dat er een functioneel evenwicht is tussen wat de mens kan (zijn capaciteit) en wat de maatschappij als gangbare eis stelt”

3. Definitie WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) en ILO (Internationale Arbeidsbureau): ‘Het bevorderen en onderhouden van de hoogste mate van lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn van de werknemer in zijn beroep’ Opdracht “Arbeidsgezondheidszorg” (1)

4. Arbeidsgezondheidszorg (2) ILO • De werknemers beschermen tegen elke bedreiging voor zijn/haar gezondheid die uit het werk of uit de werkomstandigheden kan ontstaan of voortvloeien • De aanpassingsmogelijkheden van de werknemer bevorderen (psychisch, fysisch en sociaal) door: • Aanpassing van het werk of de werkomstandigheden • Door de werknemer werk te geven waarvoor hij geschikt is

5. Arbeidsgezondheidszorg (3) ILO • Een bijdrage leveren om het hoogst mogelijke welzijnsniveau van de werknemer te bereiken en te behouden

6. Situering van de arbeidsgeneeskunde

7. De welzijnswet (1) Nieuwe begrip: « welzijn » behelst verschillende domeinen • arbeidsveiligheid, • bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk, • ergonomie, • arbeidshygiëne, • psychosociale belasting veroorzaakt door het werk waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk, • verfraaiing van de arbeidsplaatsen, • maatregelen inzake leefmilieu

8. De welzijnswet (2) • Uitbreiding van het toepassingsgebied: • Iedereen die werkt onder het gezag van • Leerlingen en stagiaires • Familieondernemingen • Nieuwe accenten: Verbetering van de ‘kwaliteit’ van de arbeid en nastreven van fysisch en psychisch welzijn

10. Arbeidsveiligheid • Sobane in schoolmilieu: www. Sobane.be Voorbeelden: • Brandveiligheid • Machineveiligheid • Speeltuinen: veiligheid

13. Ergonomie • Def.:Ergonomie (of human factors) is de wetenschappelijke discipline die zich bezig houdt met het begrijpen van de interactie tussen de mens en andere elementen van een systeem. Het is het beroep dat de theorie, principes, gegevens en methodes toepast om zo te ontwerpen dat het menselijk welzijn en de globale prestatie van het systeem geoptimaliseerd wordt." • 3 specificatiedomeinen: • Fysieke: houdt rekening met de menselijke anatomie • werkhoudingen, manueel hnateren van lasten, RSI,… • Cognitieve: bestudeert de mentale processen • mentale belasting, mens-computer interactie, stress en training,.. • Organisatie: optimaliseren van socioeconomische processen • teamwork, ontwerpen van werkplekken en –tijden, …

14. Analyse van de (beeldscherm)werkpost Vormingen ‘beeldschermergonomie’ en ‘rugpreventie’ Advies bij aankoop meubilair Advies bij ontwerpen van werkposten Ergonomie

15. Ergonomie • 1. Voeten plat op de grond2. Zithoogte: open hoek • 3. Zitdiepte: vuist ruimte in kniekuil • 4. Steun lage rug: boven broeksriem • 5. Tafel op ellebooghoogte • 6. Bovenrand scherm max. op ooghoogte • 7. Scherm: kijkafstand op armlengte • 8. Toetsenbord: 15 cm van tafelrand • 9. Documenthouder • 10. Haaks op venster en 2m afstand

16. Tips computeropstelling 1. Maximum 1 uur zonder pauze de computer gebruiken2. Plaats het beeldscherm haaks op het venster3. Vermijd lichtinval in beeldscherm, gebruik zonnewering4. Vermijden lichtinval in de ogen5. Plaats beeldscherm, toetsenbord en muis recht voor u6. Plaats beeldscherm op een armlengte afstand7. Bovenrand van het beeldscherm mag maximaal op ooghoogte komen8. Plaats toetsenbord op 15 cm van tafelrand9. Computermuis heeft voldoende vrije ruimte10. Verander regelmatig van houding

17. Geschiedenis

19. De evaluatie van drie types schoolmeubilair volgens EN 1729

20. Zitballen

21. Boekentas • De boekentas mag maximaal 10% van je lichaamsgewicht wegen • Een rugzak is minder belastend dan een schoudertas of boekentas • Draag een rugzak over beide schouders • Gebruik een rugzak met een verstevigde rug en compartimenten • Steek de zwaarste spullen het dichtst tegen de rug • De ouders helpen bij het maken van de boekentas en controleren het gewicht • De leerling gebruikt losbladige werkschriften • De leerkracht maakt duidelijke afspraken over mee te nemen boeken • De school voorziet voldoende opbergruimte voor boeken • De school voorziet naslagwerken in klaslokaal

22. Ergonomie

24. Arbeidshygiëne • Metingen en adviezen m.b.t. • thermisch comfort • akoestisch comfort • luchtverversing (CO2)* • verlichting

25. Verlichting • Verlichtingssterkte (daglicht/ kunstlicht) • Reflecties vermijden • Contrast • lichtverspreiding

28. Psychosociale belasting en Stress (1) • Ontstaan van stress: onevenwicht tussen de eisen gesteld door de taak en/of sociale omgeving en de capaciteiten die men heeft om er het hoofd aan te beiden

29. Stress (2) • Stressfactoren: • Te weinig tijd • Geen duidelijke functieomschrijving • Geen erkenning of beloning voor goed functioneren • Geen mogelijkheden om klachten te uiten • Geen medewerking van superieuren, collega’s, ondergeschikten • Veel verantwoordelijkheden maar geen beslissingsbevoegdheden • Geen controle over het eindproduct • Onzekere arbeidssituatie (overnames, fusie, economische recessie,…) • Geen mogelijkheid eigen talenten te kunnen benutten • Onaangename werkomstandigheden

30. Stress (3) • Gevolgen als de stresssituatie te lang aanhoudt: • Arbeidsontevredenheid, prikkelbaarheid • Moeheid, slaapstoornissen • Hoofdpijn, rugpijn • Maag- en darmstoornissen • Hartkloppingen, hartritmestoornissen, hypertensie • Benauwdheid, hyperventilatie • Burn-out

31. Vlaamse leerkrachten steeds vaker ziek • Oorzaak: toegenomen werkdruk en de gebrekkige aandacht in scholen voor welzijn op het werk (AgODi) • Preventieprincipes: systeembenadering (techniek, organisatie vh werk, arbeidsomstandigheden, sociale relaties, omgevingsfactoren) • Organisatie als risico

32. Pesten op het werk (1) Definitie: • Meerdere gelijkaardige of uiteenlopende onrechtmatige gedragingen, buiten of binnen de onderneming of instelling, • die plaats hebben gedurende een bepaalde tijd, • die tot doel of gevolg hebben dat: • de persoonlijkheid, de waardigheid of de fysieke of psychische integriteit van een werknemer of een andere persoon waarop dit hoofdstuk van toepassing is bij de uitvoering van zijn werk wordt aangetast • dat zijn betrekking in gevaar wordt gebracht • of dat een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd

33. Pesten op het werk (2) Recente onderzoeksbevindingen • Stijging van formele klachten (top van ijsberg) • Tendens ‘same-sex’ effect • Rol van concurrentie en macht als onderliggende oorzaken Wie wordt vooral gepest? • Beginnende werknemers • Pensioengerechtigde werknemers Pestgevoelige sectoren? • Gezondheidssector (26%) • Overheidsadministratie (23%) • Onderwijs (15%) • Horeca (7%) Bron: eindverhandeling criminologie KULeuven van Sandra Uytterhoeven

34. Geweld: definitie • Elke feitelijkheid waarbij een werknemer of een andere persoon waarop dit hoofdstuk van toepassing is psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk.

35. Ongewenst seksueel gedrag op het werk: definitie Elke vorm van ongewenst verbaal, non-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie die als doel of gevolg heeft dat: • de waardigheid van een persoon wordt aangetast • of een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd

36. Gevolgen OGW voor slachtoffer (1) • Psychologische gevolgen • Aandachts- en concentratiestoornissen • Geïrriteerd of agressief reageren • Verlies van zelfvertrouwen • Angst • Depressie • Slaapstoornissen • Zelfmoord

37. Gevolgen OGW voor slachtoffer (2) • Sociale gevolgen • Isolatie, uitsluiting/terugtrekken uit de groep • Jobverlies • Fysieke gevolgen • Maag- en darmproblemen (maagzweer etc.) • Verhoogde bloeddruk • Hoofdpijn • Huidziekten

38. Gevolgen OGW voor onderneming (3) • Toename en escalatie conflicten • Kliekjesvorming en polarisatie • Onaangename werksfeer • Interne communicatie? • Kwaliteits- en productiviteitsafname • Toename absenteïsme • Toename personeelsverloop • Zwak bedrijfsimago

39. Absenteïsme en ongewenst gedrag • Langdurig werkgerelateerd absenteïsme omwille van stress, burn-out, ongunstige werkomstandigheden (zoals OSGW) • Extreem absenteïsme omwille van motivationele aspecten en attitude • Relatie tussen frequent, langdurig en extreem absenteïsme en ongewenst gedrag op het werk

40. Meer nadruk op primaire preventie • Primaire preventie = voorkomen van ongewenst gedrag (i.p.v. schade) • Nadruk op organisatorische maatregelen & aanpak • Uitvoeren van diverse risicoanalyses (verplichting werkgever): • Risicoanalyse a priori • Risicoanalyse a posteriori

41. Meer nadruk op primaire preventie • Risicoanalyses: • Risicoanalyse a priori: welke zijn de factoren die psychosociale belasting veroorzaken en welke maatregelen kan men treffen om psychosociale belasting te voorkomen? • Risicoanalyse a posteriori: naar aanleiding van (herhaaldelijke) incident(en), formele dossiers of verklaringen in het register over geweld op het werk. Dit gaat over het opsporen van risicofactoren om de nodige maatregelen te ondernemen.

42. Opdracht ‘Arbeidsgezondheidszorg’ • Inbreng van verschillende deskundigen:multidisciplinariteit • Bedrijfsartsen • Verpleegkundigen • Epidemiologen • Ergonomen • Toxicologen • Veiligheidsingenieurs • Psychologen

43. Opdracht ‘Arbeidsgezondheidszorg’ • Bedrijfsarts staat centraal • De mens • Alle facetten van de arbeid • Interface tussen beide

44. Bepalen & evalueren van risico’s • risico’s identificeren: bepalen van de aard • risico’s analyseren: de omvang nauwkeuriger bepalen; • risico’s evalueren: een waarde/appreciatie toekennen (=vgln) • preventiemaatregelen voorstellen

45. Risico-evaluatie (1) • Een risico-evaluatie is het proces waarbij gezondheids- en veiligheidsrisico’s die voortvloeien uit gevaren op de werkvloer worden geëvalueerd, met het oog op het bepalen van preventiemaatregelen • Elke werkgever heeft de morele plicht en wettelijke verantwoordelijkheid om de veiligheid en gezondheid van werknemers in alle aspecten van het werk te garanderen.

46. Risico-evaluatie (4) • Gevaar (hazard) • De aanwezigheid van bepaalde agentia zoals chemicaliën, ioniserende straling, warmte, infecties, … evenals organisatorische aspecten, veiligheid • Blootstelling • De mogelijkheid om aan een risico te worden blootgesteld • Risico (risk) • Het risico is de kans of waarschijnlijkheid – hoog of laag – dat iemand door deze of andere gevaren een letsel oploopt.

47. Risico-evaluatie (6): methoden • Participatief • Expert-evaluatie SOBANE

48. Risico-evaluatie (7)Kinney methode • Gevaar (hazard):(intrinsieke eigenschap om schade te veroorzaken) • Risico (risk): R = P x F x E(mogelijkheid tot schade) P = waarschijnlijkheid op schade F = blootstellingsfrequentie E = ernst van de schade, effect

50. Waarom risico-evaluatie belangrijk is (1) • Iedere 3,5 minuten sterft er iemand in de EU-27 door werkgerelateerde oorzaken. • Iedere 4,5 seconden maakt in de EE-27 een werknemer een ongeval mee waardoor hij/zij tenminste drie werkdagen thuis moet blijven. • Het aantal arbeidsongevallen dat leidt tot drie of meer dagen ziekteverzuim is enorm: meer dan 7 miljoen per jaar.