Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Dış Yatırımlara Bakış

1. Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Dış Yatırımlara Bakış Prof. Dr. Murat YÜLEK İstanbul Ticaret Üniversitesi İzmir İktisat Kongresi 2. Oturum, Türkiye Yatırım Zirvesi 30 Ekim 2013

2. Sunu planı Sunu planı Slayt No

3. DDY: GENEL DÜNYA EĞİLİMLERİNE BAKIŞ

4. Dünya ekonomisi Dünya ekonomisi Krizsonrasındagelişmekteolanülkelerdenkaynaklanansınırlıiyileşme Kaynak: UNCTAD

5. Dünya DDY girişleri Dünya DDY girişleri Krizsonrasındasınırlıiyileşme • Krizekadarhızlıartış • Krizdehızlıgerileme • Krizsonrasındasınırlıiyileşme • KrizsonrasındaDDY girişleritoplamhasıladakigelişmeyeoranladahayavaşgelişiyor. 5 Kaynak: UNCTAD

6. Dünya DDY girişleri Dünya DDY girişleri Gelişmekte olan ülkelere akış hızlandı Ülkegruplarınagöredoğrudandış yatırımakımları trilyondolar 6 Kaynak: UNCTAD

7. Dünya DDY girişleri Dünya DDY girişleri Artıktoplamda en yüksek pay gelişmekteolanülkelerin • Gelişmekteolanekonomiler ve geçişekonomilerinintoplamDDY girişlerindekipayı ilk defayüzde 50’yi geçti. • Gelişmiş ülkelerin payı 2000 yılında yüzde 81 iken 2012 yılında yüzde 42’ye düştü. 7 Kaynak: UNCTAD

8. Dünya DDY girişleri Dünya DDY girişleri Sektörel eğilimler • Gelişmekte Olan Ülkelerde; • Sanayininpayıazaldı; hizmetana DDY hedefihalinegeldi. • Gelişmiş Ülkelerde; • Benzerşekilde, sanayininpayıazaldı; hizmetanaDDY hedefihalinegeldi • Gelişmekteolanülkelerdede, DDY girişlerininüçteikisihizmetsektörüneakıyor. 8 Kaynak: UNCTAD

9. Dünya DDY girişleri Dünya DDY girişleri 2012 yılı: En çok DDY girişialanülkeler 9 Kaynak:OECD, FDI in figures, Nisan 2013

10. Dünya DDY çıkışları Dünya DDY çıkışları 2012 yılı: En çok DDY yapanülkeler 10 Kaynak:OECD, FDI in figures, Nisan 2013

11. DDY: TÜRKİYE EĞİLİMLERİ

12. Türkiye’ye DDY girişleri Türkiye’ye DDY girişleri 2002’den sonra bir eşik atlandı ancak sonrası gelmedi • Türkiye’ye DDY girişleri, 1990’lı yıllarda 1 milyar doların üstüne çıkamazken… • … özellikle2004 yılından itibaren bir yükseliş trendine girdi; tarihirekorlarkırıldı. • Ancakkrizsonrasındaartışortadankalktı. • AynısıçramavesonrasındakiyavaşlamadünyatoplamDDY girişlerineoransalolarak da kendisinigösteriyor. 12

13. Türkiye’ye DDY girişleri Türkiye’ye DDY girişleri Birim GSYH başına DYY girişi (2012) 13 Kaynak:OECD, World Bank 2012

14. Türkiye nereden DDY çekiyor? Türkiye nereden DDY çekiyor? (2002-2012) • 2002-2012 yılları arasında Türkiye’ye giren101milyar dolarseviyesindekiDDY girişinin,81milyar doları 11 ülkeüzerindengeldi. • Hollanda ve Lüksemburg hem kaynak hemaracıülkeoldu. 14

15. Türkiye’ye DDY girişleri Türkiye’ye DDY girişleri Sektörel dağılım • Aslan payını hizmet sektörü alıyor. • dünya eğilimlerine paralel, • özelleştirmeler, banka satışları, perakende sektörü girişleri • sanayi girişleri artmalı. • Tarım yok denecek kadar az: potansiyel yüksek. 15

16. Türkiye’ye DDY girişleri Türkiye’ye DDY girişleri Sektörel eğilimler • Hizmet Sektörü, global finansal krizden en çok etkilenen sektör oldu. • Sanayi Sektörü, krize rağmen kriz öncesi rakamları geride bıraktı. • Tarım Sektörü, yok denecek kadar az bir DDY çekmektedir. Bu aynı zamanda büyük bir potansiyel olarak değerlendirilebilir. 16

17. Hizmet sektörü girişlerinde Hizmet sektörü girişlerinde finans ve iletişim ağırlıkta… • Son 11 yılda hizmetsektörü içerisinde Finans ve Sigorta Faaliyetleri yüzde 59,2 oranla en önemliDDY girişinisağladı. 17

18. …Sanayide ise imalat (2002- …Sanayide ise imalat (2002-2012) 18

19. TÜRKİYE VE DDY: BİR ARA ÖZET

20. Türkiye ve DDY Türkiye ve DDY Özet • TürkiyeuzunyıllarihmaledilebilirseviyedeDDY çektiktensonra, son 11 yıldahatırısayılırmiktardaDDY çekmeyibaşardı. • Son yıllardakrizin de etkisiyleDDY girişlerinisbetenyavaşladı. • Türkiye’nindünyaDDY girişlerindenaldığı pay, TürkekonomisinindünyaGSYH’siiçindekipayındanfazla. • Ancak,yine de Türkiye’ninpotansiyelidahayüksek DDY çekmesinemüsait: • Büyükiçpazarı • Lokasyonu; nüfusça/gelircezenginveyabüyüyenpazarlarayakınlığı: • Avrupa • Rusya • Ortadoğu • Asya • Afrika • Becerisahibiinsankaynağı • Verimliliğeoranlaucuzücretler • Connectivity: çevreülkelerlebağları • Din • Dil • Kültür • Diaspora 20

21. TÜRKİYE VE DDY: AKILLI DDY POLİTİKALARINA DOĞRU

22. DDY DDY Kaynak giriş ve çıkış süreci 22

23. Ülkeler neden ve nasıl DDY Ülkeler neden ve nasıl DDY çekiyor • DDY Çekebilme Nedenleri: • Kalifiye insan gücü • Büyük iç pazar • Ülke içinde üretimi zorunlu kılan korumacılık politikaları • Connectivity • Vergi ve düzenleme avantajları • DDY Çekebilme Nedenleri: • Ucuz işçilik • Önemli dış pazarlara yakınlık • Kalifiye insan gücü • DDY Çekebilme Nedenleri: • Kalifiye insan gücü • Büyük iç pazar/büyük pazarlara erişim • Ülke içinde üretimi zorunlu kılan korumacılık politikaları • Connectivity • DDY Çekebilme Nedenleri: • Ucuz işçilik • Büyük iç pazar • DDY Çekebilme Nedenleri: • Ucuz işçilik • Kalifiye insan gücü • Büyük iç pazar • Önemli dış pazarlara yakınlık • Vergi ve düzenleme avantajları • DDY Çekme İsteğinin Sebebi: • İlave bilgi transferi sağlama • İlave teknoloji transferi sağlama • DDY Çekme İsteğinin Sebebi: • Kaliteli istihdam sağlama • İlave sermaye birikimi sağlama • İlave bilgi transferi sağlama • İlave teknoloji transferi sağlama • DDY Çekme İsteğinin Sebebi: • Standart teknolojilere erişim • İlave sermaye birikimi sağlama • Sanayi ve hizmet sektörünü geliştirme • Döviz birikimi isteği • İstihdamı artırma • DDY Çekme İsteğinin Sebebi: • Yerli tasarrufların yetersiz kalması sebebiyle istihdamı artırmak • Döviz birikimi isteği • DDY Çekme İsteğinin Sebebi: • Yeni teknoloji sağlama • İlave sermaye birikimi ile sanayileşme arzusu • Döviz birikimi isteği • İstihdamı artırma Tasarruf:Düşük Teknoloji: Düşük Özel Sermaye Birikimi: Düşük Döviz Rezervleri:Düşük Tasarruf:Düşük-Orta Teknoloji: Düşük Özel Sermaye Birikimi: Düşük Döviz Rezervleri:Düşük Tasarruf: Orta Teknoloji:Orta Özel Sermaye Birikimi:Orta Döviz Rezervleri:Düşük-Orta Tasarruf:Orta-Yüksek Teknoloji: Yüksek Özel Sermaye Birikimi: Yüksek Döviz Rezervleri:Yüksek Tasarruf: Düşük Teknoloji: Yüksek Özel Sermaye Birikimi: Yüksek Döviz Rezervleri: Yüksek Örn: Doğu Avrupa, Türkiye ve Çin 2000’ler Örn: Singapur 2000’ler Örn: Doğu Avrupa 1990’lar Örn: ABD, Avrupa Ülkeleri 1990 ve 2000’ler Örn: Afrika 2000’ler, Singapur 1960’lar 23

24. Türkiye Türkiye Nasıl bir DDY ve DDY Politikası? • DDY alıcıülkeaçısındanbiryükümlülüktür; baştakaynakgirişlisonradankaynakçıkışısağlar. AlıcıülkeninDDY’danbeklediğifaydalarıtanımlamasıve azamifaydasağlanmasıgerekir. • Her DDY iyiolabilir; amabazılarıdahaiyidir; Türkiye’ninkaliteliDDY’yiçekmesigerekiyor. • GününsonundaDDY alıcıülkeye ait değildir. • İstihdamsağlar • Karüretipgerigötürmekister • TamameniçpazaraodaklıDDY sonuçtakartranferiyaparakcaridengeyikötüleştirir; ortauzunvadededövizdengelerinezararverebilir. • DüşükkatmadeğerliDDY Türkiye’deistihdamıartırsa da dahaçokdüşükücretli, beceriseviyesidüşükistihdamadestekolabilir. AkıllıDDY politikalarınıntasarlanması ve uygulanmasınaihtiyaçbulunmaktadır. • Yanlış: DDY Politikası 1.0 / Gelsin de kimolursaolsun. • Doğru: DDY Politikası2.0/ “Akıllı” DDY politikaları • İhracatağırlıklı: dövizdengelerineolumluetkiyapabilen, • “Kalıcı”:karınıgeri transfer eğilimidüşükolan, • Katmadeğeriyüksek / AR-GE yoğun: dahakaliteliistihdametkisiüreten, • Pozitifdışsallıküretebilen, • Tedarikzincirineyerliüreticilerikatan. • Doğru: EtkiDeğerlendirmeleriyapılmalı (ex-ante ve ex-post): Şuanakadarki DDY girişlerininfaydavemaliyetleri. 24

25. TÜRKİYE NASIL DAHA ÇOK YATIRIM ÇEKEBİLİR?

26. Dahaiyiyeyolculuğamevcutdurumunsamimianaliziylebaşla Az eleştirialmakiçinkendinieleştir ve bunusistematik hale getir.

27. Dünya Bankası İş Yapma Kolay Dünya Bankası İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne söylüyor? • Türkiyeişyapmanınzorolduğubirülkegörünümünde; ölçümhatalarıolabilir. Ancaktemelmesajbu. • 2023’de dünyanın en büyük 10 ekonomisiiçinegirilmesiiçin,şimdidendünyadaişyapmanın en kolayolduğu 10 ülkearasındagirilmesigerekiyor. 27

28. Dünya Bankası İş Yapma Kolay Dünya Bankası İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne söylüyor? • Türkiye bazı alanlarda orta sıralarda, bazı alanlarda ise çok gerilerde yer alıyor. • İş yapma ortamının düzeltilebilmesi için şirket kapatma ve yapı izinleri gibi Türkiye’nin çok zayıf olduğu alanlarda hızlı iyileşmeler sağlanabilir. • Türkiye’nin ortalarda yer aldığı enerji alt yapısına ve bankacılık sektörüne erişim ve vergi ortamı, dış ticaret gibi alanlarda daha çok gayret gerekiyor. Zira, bu alanlarda diğer ülkeler de mesafe kat etmektedir. 28

29. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? • İyi haber: • Türkiye rekabetçilikte iş yapma kolaylığına oranla daha ileri sırada yer alıyor. • Son yıllarda Türkiye’nin rekabetçilik gücü artıyor; sıralamada yükseliyor. • Kötü haber: • Türkiye hala 43. sırada yer alıyor. 29

30. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? • Temellerdegerilerdeyiz. • Yenilikçilikte gerilerdeyiz. • Verimliliğiartırıcıfaktörlerde de olmamızgerekenyerdedeğiliz. • 2023’de dünyanın en büyük 10 ekonomisiiçinegirilmesiiçinşimdidenrekabetçigücü en yüksek10ülkearasındagirilmesigerekiyor. 30

31. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? 31

32. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? 32

33. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? 33

34. GCI (Global Competitiveness GCI (Global Competitiveness Index) ne söylüyor? 34

35. Türkiye Türkiye Lojistik Başarı Endeksi’nde (LPI) nerede? (2012) 35

36. Türkiye Türkiye Lojistik Başarı Endeksi’nde (LPI) nerede? • Lokasyonavantajılojistikaltyapı ve operasyonkalitesiyleanlamkazanıyor. • Bu sunumdakullanılandiğersıralamalaragöreTürkiyelojistikalanındadahaiyidurumda. • Ancakgeliştirmesigerekenalanlar var. • Türkiye’ninsıralamadayükselmepotansiyeliyüksek. 36

37. Türkiye Türkiye Lojistik Başarı Endeksi’nde (LPI) nerede? (2012) 37

38. Türkiye Türkiye Lojistik Başarı Endeksi (LPI) 38

39. Türkiye Türkiye Lojistik Başarı Endeksi (LPI) 39

40. Teşekkürler. Prof. Dr. Murat YÜLEK İstanbul Ticaret Üniversitesi İzmir İktisat Kongresi 2. Oturum Türkiye Yatırım Zirvesi 30 Ekim 2013