Les(s) & More Docententraining ter voorbereiding van de lessenserie Basistraining {naam}

1. Les(s) & More Docententraining ter voorbereiding van de lessenserie Basistraining {naam}

2. Even voorstellen…. • Wie zijn jullie?

3. Doel van dit eerste deel docententraining: • Uitleg geven over de interventie Les(s) & More • Jullie wegwijs maken in de lessenserie • Behoefte/aandachtspunten voor deel 2 verzamelen Programma: • Project Les(s) & More • Uitleg lesopzet • Inventariseren knelpunten/lastige situaties

4. Les(s) & More in vogelvlucht GGD MBO niveau 1 leerlingen: risicogroep ongezonde leefstijl ROC Rijn IJssel MBO niveau 1 leerlingen: risicogroep schoolverzuim SOA JGZ Docenten & ZAT Interventie Les(s) & More Lessenserie seksualiteit Vragenlijst Gezondheidspreekuur Doel: Bewustwording & (preventieve) hulpverlening > Minder verzuim!

5. Opzet interventie Les(s) en More • Docententraining deel • 4 lessen door docent (1 per week) • 5e les i.s.m. GGD: afname vragenlijst • Zelfde dag spreekuur JGZ & SOA • Indien nodig: bezemspreekuurdagen • Per leerling: evt. doorverwijzing naar ZAT of externe hulpverleners

6. Opzet interventie Les(s) en More Nog verdere vragen over de opzet?

7. De lessenserie Lessen • Relaties, seksualiteit en je lichaam • Gezonde seks, soa, anticonceptie, zwanger en dan? • Seks, grenzen, media en internet • Seks en genotsmiddelen 5e les: - nabespreken lessenserie, - filmpjes over soa test en uitleg over GGD spreekuren - invullen vragenlijst - optioneel: evaluatie lessenserie & kennistoets

8. Aanpassingen n.a.v. evaluatie Suggesties voor verbetering van docenten & leerlingen: Niet alle lessen konden op tijd worden afgerond > waar mogelijk ruimer inplannen Afwisseling werkvormen: stellingen en stoplichtenspel worden saai, meer up to date filmpjes > Lang Leve de Liefde MBO Meer aandacht voor het aangeven van grenzen > Interactieve filmpjes Les over seks & genotsmiddelen vraagt om verdieping > Iriszorg Mogelijk een 5e les voor reflectie op de lessen > afname vragenlijst

9. Uitvoer lessenserie Benodigde materialen: • Docentenhandleiding • Leskist met materialen • Aanvullende lessuggesties via www.langlevedeliefde.nl > MBO docenten • Online filmpjes (o.a. via www.langlevedeliefde.nl/mbo/beeldmateriaal/

10. Docententraining lessenserie Opdrachtje • Wat heeft u nog nodig om lessenserie goed uit te kunnen voeren? • Wat zijn uw persoonlijke doelen voor deze docententraining?

11. Invloed van achtergrond en houding docent bij bespreekbaar maken seksualiteit • “Ook de docent is (maar) een mens…” • Vul het schema op het werkblad in • Bespreek de stellingen kort met je buurman/buurvrouw

12. De basis: Veiligheid in de klas Stel regels met elkaar Maak afspraken over woordgebruik en privacy Ontspannen en uitnodigend Bespreken verlegenheid en schaamte gevoelens bij praten over seks Respect voor elkaars mening, gevoelens of leefstijl Evt. deels werken in gescheiden groepjes (bv. jongens - meisjes) Lachen mag, uitlachen niet! Anonieme vragenbox

13. DOEL: Kennis: - Jongeren kunnen verschillen tussen (het lichaam van) man en vrouw benoemen. Houding: - Jongeren onderkennen dat elk individu relaties en seksualiteit op een eigen manier kan beleven en opvatten en onderkennen daarin het belang van gelijkwaardigheid en respect voor elkaar. Vaardigheden: - Jongeren kunnen ideeën en meningen vormen over relaties en seksualiteit en deze ook onderling met elkaar uitwisselen. Les 1. Relaties, seksualiteit en je lichaam

14. Aandachtspunten • Verschil in normen en waarden • Eigen normen en waarden • Bewaken respectvolle omgang met verschillen: ruimte maken voor diversiteit • Omgaan met persoonlijke vragen • Pedagogisch verantwoord reageren • Bewaken grenzen leerlingen • Omgaan met weerstand • Terugtrekken, openlijke kritiek, persoonlijke vragen • Vaak onzekerheid en/of schaamte: blijf in dialoog! Advies van docenten via filmpjes: http://www.langlevedeliefde.nl/mbo/docenthandleiding

15. Werkvormen en materialen Werkvorm 1 t/m 3 1.1 Regels afspreken met elkaar 1.2 Woorden en stellingen over relaties en seksualiteit 1.3 Stoplichtenspel met vragen over je lichaam Materiaal * Docenten instructies 1.1 t/m 1.3 * Leerlingen stencils 1.1 t/m 1.3 * Rode en groene geplastificeerde kaartjes * Aanvullende filmpjes via Lang Leve de Liefde: - Mannelijk geslachtsorgaan (4.03 min.) - Vrouwelijk geslachtsorgaan (5.37 min.) - Vruchtbaarheid(3:22 min.) - Menstruatiecyclus(3:22 min.) Zie: www.langlevedeliefde.nl/mbo/beeldmateriaal

16. Werkvorm 1.1 Regels Lachen mag, uitlachen niet Respect voor elkaar Iedereen is anders ! Gevoelens zijn niet goed of fout We luisteren naar elkaar Je eigen mening geef je in de ik-vorm 'Domme' vragen bestaan niet Alles blijft binnen 4 muren Kies: geef zelf je grens aan Zorg voor elkaar; let op de regels!

17. Werkvorm 1.1 Woorden Soms thuis helemaal niet over gesproken: ook dat kan en mag…

18. Werkvorm 1.2 Mening vormen Liefst in 2 groepen • 1 leerling krijgt stelling > legt zijn/haar mening uit aan groep • Groep reageert en leerlingen delen evt hun afwijkende mening Plenaire afsluiting oefening Stellingen: • Een nadeel van een relatie is dat je weinig tijd hebt voor vrienden, school en hobby's • Bij mij thuis wordt heel open over relaties en seksualiteit gepraat • Een jongen met veel ervaring is stoer, een meisje is een hoer • Als ik een relatie heb dan vertel ik dit direct aan mijn ouders • Als ik hoor dat mijn beste vriend of vriendin homoseksueel is verbreek ik de vriendschap • Jongens willen seks, meisjes willen liefde • Ik kies voor "geen seks voor het huwelijk' vanuit mijn geloof • Als een meisje een condoom bij zich heeft is zij uit op seks • Voor informatie over seks, kijk ik op internet

19. Werkvorm 1.3 StoplichtenspelJe lichaam WaarNiet waar Jongens weten meer over seks dan meisjes De meeste jongeren praten met hun ouders over seks? In de pubertijd fantaseren veel jongeren wel eens over seks met iemand van hetzelfde geslacht?

20. Werkvorm 1.3. StoplichtenspelJe lichaam WaarNiet waar De menstruatiecyclus duurt altijd 4 weken Jongens die besneden zijn, hebben geen voorhuid meer Het maagdenvlies kan scheuren door tampons De G- plek is hetzelfde als de clitoris

21. Leerlingenblad 1.1 Filmpjes ‘vruchtbaarheid’ en menstruatiecyclus (3’22 min) via www.langlevedeliefde.nl/mbo/beeldmateriaal/

22. Leerlingenblad 1.2 Penis Onbesneden Besneden Vagina

23. Leerlingenblad 1.3 Maagdenvlies Dit is een vrij zeldzame afwijking!

24. DOEL: Kennis: - Jongeren weten hoe zij een SOA kunnen oplopen en voorkomen - Jongeren kennen de meest voorkomende anticonceptiemiddelen en hoe zij een (ongewenste) zwangerschap kunnen voorkomen. Houding: - Jongeren kunnen aangeven dat zowel een jongen als meisje verantwoordelijk is voor het hebben van veilige seks - Jongeren onderkennen de consequenties van een zwangerschap op een jonge leeftijd Vaardigheden: - Jongeren kunnen een condoom omdoen - Jongeren kunnen argumenten noemen om een partner te overtuigen van veilig vrijen - Jongeren zijn in staat om informatie op te zoeken op de site van www.sense.info Les 2. Gezonde seks, SOA, anticonceptie, zwanger en dan?

25. Aandachtspunten • Correcte risico-inschatting • Correcte kennis en ‘besef werkelijkheid’ • Niet alleen angst zaaien, ook oplossingen bieden! • Naast kennis ook vaardigheden • Communicatie over veilig vrijen • Hoe & waar anticonceptie te verkrijgen • Chlamydia • Zeer besmettelijk, geen symptomen, evt. onvruchtbaarheid • Verscheidenheid aan anticonceptie • Meer dan alleen de pil: http://anticonceptievoorjou.nl • Alleen bescherming soa door condooms! • Morning after pil

26. Werkvormen en materialen Werkvorm 1 t/m 3: 2.1 Krasloten 2.2 Stoplichtenspel 2.3 Condoomdemonstratie Alternatief: o.a. anticonceptie-grabbelton (zie www.langlevedeliefde.nl/les/anticonceptie) Materiaal: • Docenten instructies 2.1 t/m 2.3 • Leerlingenblad 2.1 t/m 2.3 • Krasloten • Oefendildo en oefencondooms • Anticonceptie koffer en gelamineerd e folder ‘Wel seks, geen zorgen’. • Visitekaartjes GGD Sense spreekuur • Filmpjes via Lang Leve de Liefde: • Anticonceptie met hormonen(6.08 min.) Bevruchting en zwangerschap (4.36 min.) • Soa's(3.13 min.) Tienermoeder (2min39)

27. Werkvorm 2.1 Krasloten Per tweetal 3 krasloten Plenaire nabespreking

28. Werkvorm 2.2 StoplichtenspelGezonde seks WaarNiet waar Een soa is een ziekte die je oploopt via zoenen Van de pil kun je onvruchtbaar worden Een op de tien jongeren loopt voor hun 25ste een soa op Een soatest bij jongens gaat via een stokje in de plasbuis

29. Werkvorm 2.2 StoplichtenspelGezonde seks WaarNiet waar Klachten bij zwangerschap: zijn pijnlijke borsten, vermoeidheid, misselijkheid en niet meer ongesteld worden. Chlamydia is de meest voorkomende soa onder jongeren Als je niet zwanger wilt worden maar je hebt wel seks gehad zonder bescherming kun je de morningafterpil slikken Bijna de helft van de vrouwen slikt de pil

30. Werkvorm 2.2 StoplichtenspelGezonde seks WaarNiet waar Mannen zijn verantwoordelijk voor condooms, vrouwen voor de pil Als je jong kinderen krijgt heeft dit nadelen voor je studie en vrije tijd Als je vragen hebt over seks, soa en zwangerschap kun je het beste naar de huisarts of GGD gaan Alle informatie over seks en soa kun je vinden op de website www.sense.info

31. Leerlingenblad 2.2 Soa kun je ook hebben zonder klachten! Afscheiding kan wijzen op een soa (chlamydia & gonorroe) SOA-TEST

32. . Middelen om niet zwanger te worden: Leerlingenblad 2.2 Zwanger? Kieswijzer anticonceptie: http://anticonceptievoorjou.nl Filmpje tienermoeder (2min39): http://youtu.be/xCAkTN0QVk0 Middelen om niet zwanger te worden: Spiraal De pil Nuvaring Andere middelen: - Prikpil - Pleister • Hormoonstaafje (staafje onder huid) Condoom

33. . Middelen om niet zwanger te worden: Leerlingenblad 2.2 GGD: telefoonnummer: 088- 355 6600 www.sense.info Filmpje over soa spreekuur: http://youtu.be/sb81RnZsseo (9 minuten, zeer informatief) Trailer over sense: http://vimeo.com/39615553# (1’45 minuten)

34. Werkvorm 2.3. Condoomdemonstratie • Verpakking, datum, keurmerk checken • Openen zonder nagels , mes of schaar • Condoom eruit duwen (geen nagels) • Checken dat condoom goede kant op zit • Topje dichtknijpen (zonder lucht erin) • Op penis zetten en helemaal afrollen • Na seks uit de vagina voordat penis slap wordt, en condoomrand vasthouden zodat condoom niet afglijdt • Voorzichtig van de penis afhalen • Knoop erin zonder te knoeien • Niet door wc spoelen, maar netjes weggooien in vuilnisbak Zie ook filmpje: www.sense.info/vrijen/veilig-vrijen/ Of http://www.sense.info/voorbehoedmiddelen/condooms/condoomgebruik/

35. DOEL: Kennis: - Jongeren kunnen aangeven wat de invloed is van media, internet en groepsdruk. - Jongeren kunnen aangeven hoe zij zich kunnen verweren tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag (via internet). Houding: - Jongeren zijn zich bewust van de risico's bij confrontaties met seksueel getinte berichten via bijvoorbeeld de media en internet. Vaardigheden: - Jongeren kunnen onderling het gesprek aangaan over grenzen, wensen, groepsdruk en de risico's van seksueel getinte media en internet. Les 3. Seks, grenzen, media en internet

36. Aandachtspunten • Vaardigheden om vertrouwen binnen seksuele relatie op te bouwen • Erkennen dat niet iedereen (altijd) hetzelfde wil • Duidelijke communicatie • ‘Nee' kunnen zeggen en 'nee' kunnen accepteren • Mogelijke ervaringen met seksueel grensoverschrijdend gedrag • Benoemen tijdens de les • Ruimte geven (tijdens en na de les) • Rol docent: signlaeren en doorverwijzen

37. Werkvormen en materialen Werkvorm 1 t/m 3 3.1 Stellingen over seks, grenzen, media & internet 3.2 Filmpje over seks & internet + discussie 3.3 Stoplichtenspel Materiaal - Docenten instructies 3.1 t/m 3.3 - Leerlingenblad 3.1 t/m 3.3 - DVD & Handleiding Let's talk of filmpje UP2U - Rode en groene geplastificeerde kaartjes

38. 3.1 Stellingen seks, grenzen, media Stellingen: • Door muziek en media moeten vrouwen eruit zien als een lustobject • Het maakt mij onzeker als ik mijn lichaam vergelijk met het lichaam van mannen/vrouwen op tv • Als ik mezelf naakt laat zien op de webcam kan ik in de problemen komen • Door Oh Oh Cherso willen jongeren alleen nog maar drank & seks • Seks in ruil voor een breezer of een zoen in ruil voor een drankje => als het allebei maar lekker is • Als een meisje door een loverboy in de problemen komt is dat haar eigen schuld • De juiste manier van seks hebben is zoals je in pornofilms ziet • Uitdagende foto’s op facebook zetten = vragen om problemen • Als je niet verder wil gaan, wordt er al snel moeilijk over gedaan • Mensen die zich door een plastisch chirurg laten opereren zijn dom bezig • Wat vind je van deze foto?

39. Werkvorm 3.2 Filmpje Cyberseks Van DVD Let’s Talk: • Nr 23 Filmpje webcamseks • Nr 26 Filmpjecyberseks En/of filmpje met keuzemomenten UP2U: http://youtu.be/U8vLgoCCAZE

40. Tips voor veilig internet • Op internet weet je nooit zeker met wie je te maken hebt • Geef nooit je persoonlijke gegevens aan anderen • Spreek niet zomaar af met iemand die je alleen van internet kent • Als je een afspraak maakt via internet, ga dan nooit alleen, of spreek af op een openbare plek en zorg dat iemand weet waar je bent • Denk na over wat je op internet zet en wat je doet voor een webcam. Als een (naakt)foto eenmaal op internet staat blijft dat er voor altijd op staan! • Als iemand vervelende dingen vraagt, weiger of blokkeer de afzender en reageer niet meer. Laat je niet chanteren maar zoek hulp • Verspreiden van materiaal zonder toestemming, bedreigen en stalken is strafbaar!! Ook door je vriend(in), en ook als je het materiaal vrijwillig aan die persoon hebt gegeven.

41. 3.3 Stoplichtenspel WaarNiet waar Eén op de vier jongeren flirt wel eens op internet Veel jongens bekijken porno op internet. De helft van de jongeren is via internet wel eens gevraagd iets uit trekken of iets seksueels te doen

42. 3.3 Stoplichtenspel WaarNiet waar Als je eigen vriend of vriendin je dwingt tot seks is dat strafbaar Een loverboy is iemand die je verleid met dure kado's Als je seks hebt gehad tegen je zin is het goed om hulp te zoeken

43. Les 4. Genotsmiddelen en seks DOEL: Kennis: - Jongeren hebben kennis over de invloed van alcohol en cannabisgebruik in combinatie met het thema seksualiteit. Houding: - Jongeren zijn zich bewust van de veranderende houding in combinatie met middelengebruik. Vaardigheden: - Jongeren kunnen ideeën en meningen vormen over genotsmiddelen en seksualiteit en deze ook onderling met elkaar uitwisselen.

44. Voorblad Werkvorm 1 t/m 3 4.1 Stoplichtenspel over genotsmiddelen en seks 4.2 Filmpje over drugs/alcohol en discussie 4.3 Stellingen over genotsmiddelen en seks Materiaal - Docenten instructies 4.1 t/m 4.3 - Leerlingenblad 4.1 t/m 4.3 - DVD Findout of internet filmpjes UP2U - Rode en groene geplastificeerde kaartjes Aandachtspunten * Invloed genotsmiddelen op relationeel en seksueel vlak * Omgaan met weerstandbij leerlingen

45. 4.1 Stoplichtenspel WaarNiet waar • Genotsmiddelen zijn middelen die je gebruikt om je prettig(er) te voelen • Als je alcohol drinkt dan geeft je dat energie • Van blowen wordt je rustig dus kan je beter opletten in de klas. • Alcohol is een drug

46. 4.1 Stoplichtenspel WaarNiet waar • Met alcohol op heb je meer kans op een SOA • Roken is slechter dan blowen • Als je alcohol drinkt kan je moeilijker klaarkomen

47. 4.1 Stoplichtenspel WaarNiet waar • GHB kun je goed combineren met alcohol • Aan het logo op een XTC-pil kun je zien wat erin zit. • Als ik denk dat ik verslaafd ben kan ik het beste hulp zoeken. Zou je hulp willen? Kijk op www.iriszorg.nl

48. 4.2 Filmpje over drugs en discussie DVD FIND- OUT: Aflevering: 'Blowen is dat nou crimineel?' En/of filmpje UP2U: http://youtu.be/pnaronxzTKc Filmpje over alcohol en seksueel grensoverschrijdend gedrag en groepsdruk, met keuzemomenten >>>Via www.langlevedeliefde.nl/mbo lesbrief bij dit UP2U filmpje

49. 4.3 Stellingen • Meisjes die zich sexy kleden met drank op vragen om problemen • Veel jongeren gebruiken drugs om bij een groep te horen • Als je drugs op hebt dan durf je meer • Alcohol helpt om je problemen te vergeten • Als ik rook durf ik dat thuis niet te vertellen • Zonder alcohol en/of drugs vind ik uitgaan niks aan • Drank en drugs is vanuit mijn geloof verboden

50. Les 5: Reflectie en evaluatie lessen, vragenlijst Optioneel • Kennistoets leerlingen • Evaluatie leerlingen • Filmpjes spreekuur op school en soa spreekuur • Vragenlijst afnemen Na de lessenserie: • Evaluatie docenten