Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I

1. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I Ünite 5 Mondros’tan Lozan’a Türkiye

2. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ • Avrupalı Devletler, Osmanlı Devleti’ni «Hasta Adam» olarak nitelendiriyordu. • Hasta adamın mirasını paylaşmak ise «Şark Meselesi» olarak adlandırılıyordu.

3. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ Mütareke Hükümleri ve Uygulama: Osmanlı Devleti’nin Fiilen Bitirilişi • Mondros Mütarekesinde; • İtilaf Devletleri, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarıyla Toros Tünellerini işgal edecekti. • Osmanlı Ordusu terhis edilecek, eldeki silah ve mühimmat teslim edilecek, küçük gemiler dışındaki donanma İtilaf Devletlerinin gözetimine bırakılacaktı.

4. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ • Bütün haberleşme ağı İtilaf memurlarının kontrolüne bırakılacaktı. • İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında, ülkenin dilediği yöresini işgal edecekti. (7. madde) • 6 vilayette karışıklık çıktığı takdirde bu vilayetlerin herhangi bir kısmı işgal edilecekti. (24. madde)

5. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ • Boğazlar ve İstanbul’a İtilaf donanmaları demir attı. • İngilizler; Musul, İskenderun, Batum, Kars, Antep, Maraş, Hatay ve Konya’yı işgal etti. • Fransızlar; Dörtyol, Adana, Mersin ve Afyonkarahisar istasyonunu işgal etti. • İtalyanlar; Antalya, Burdur, Muğla, Marmaris, Bodrum, Fethiye ve Konya istasyonunu işgal etti.

6. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ • İngilizlerin ve Fransızların desteklediği Yunan Kuvvetler 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etti. • Türk halkı bu işgale büyük tepki gösterdi. • Hasan Tahsin tarafından ilk kurşun sıkıldı. • Yunan işgal kuvvetleri İzmir’de asker-sivil, çoluk çocuk demeden katliama girişti.

7. ŞARK MESELESİ’NİN UYGULAMAYA KONMASI: MONDROS MÜTAREKESİ Siyasi ve Askeri Şahsiyetlerin Mütarekeye Bakışı; • Mustafa Kemal Paşa’ya göre; «Osmanlı Devleti bu mütareke ile kendisini kayıtsız ve şartsız düşmana teslim etmeye razı olmuştu». • Mustafa Kemal Paşa, 13 Kasım 1918’de İstanbul sularında İtilaf gemilerini gördüğünde « Geldikleri gibi giderler» dedi.

8. TÜRK MİLLETİNİN MÜTAREKE VE İŞGALLERE TEPKİSİ: MİLLİ TEŞKİLATLANMALAR • Kars Milli Şurası; Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkatesiadıyla geçici bir hükümet kuruldu. • Vilayet-ı Şarkıyye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti; merkezi İstanbul’da bulunuyordu. • Trakya Paşaeli Müdafaa-i Heyet-i Osmaniye Cemiyeti; Trakya’da Yunan işgal hazırlıkları ve MavriMiracıların iddialarına karşı kuruldu.

9. TÜRK MİLLETİNİN MÜTAREKE VE İŞGALLERE TEPKİSİ: MİLLİ TEŞKİLATLANMALAR • İzmir Müdafaa-i Vatan Heyeti, İzmir’in işgalinden önce büyük bir miting düzenledi. Bu cemiyet Batı Anadolu’da milli direniş ruhunun oluşmasında öncülük etti. • Adana Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Çukurova Bölgesinin haklarını savunmak amacıyla kuruldu. • Milli Kongre, Mütareke sonrası işgal veya işgal tehlikesi karşısında oluşan hareketleri bir araya getirmek için kuruldu.

10. TÜRK MİLLETİNİN MÜTAREKE VE İŞGALLERE TEPKİSİ: MİLLİ TEŞKİLATLANMALAR Milli Varlığa Düşman ve Milli Mücadele Aleyhtarı Faaliyetler • Etnik-i Eterya ve Mavri Mira Cemiyetleri; Doğu Trakya, Batı Anadolu ve İstanbul’u Yunanistan’la birleştirmek istiyordu. • Pontus Cemiyeti; Karadeniz’de bir Pontus Devleti Kurmak istiyordu.

11. TÜRK MİLLETİNİN MÜTAREKE VE İŞGALLERE TEPKİSİ: MİLLİ TEŞKİLATLANMALAR • Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri; Ermeni silahlı örgütleri olan bu cemiyetler Doğu Anadolu’yu Ermenistan’a katmak istiyordu. • Alyans-İsrailit; Filistin’de bir devlet kurmak amacında olan Yahudilerin kurduğu silahlı bir izci teşkilatıydı. • Makabi Cemiyeti;Yahudiler, Türkiye’deki imtiyazlarını korumak için bu cemiyeti kurdu. • Türk ve Müslümanlar Milli Mücadeleye zarar veren eylemler içine girdiler. Kürdistan Teali Cemiyeti, İngiliz Muhipler Cemiyeti, Wilson Prensipleri Cemiyeti örnek gösterilebilir.

12. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER • Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Dokuzuncu Ordu Müfettişi olarak Samsun’a çıktı. • Mustafa Kemal Paşa Samsun’a çıktıktan sonra askeri ve mülki erkanla irtibata geçti. Tüm halkı Milli Mücadele fikri etrafında birleştirmeye çalıştı. • Mustafa Kemal Paşa,25 Mayıs 1919’da Havza’ya ulaştı. Yayınladığı bildiride işgallere karşı miting ve protestoların sürdürülmesini istedi.

13. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Amasya Genelgesi • Mustafa Kemal Paşa 21-22 Haziran 1919’da bir genelge yayınladı. Bu genelge Mustafa Kemal ile birlikte Ali Fuad, Refet ve Rauf Beyler ile Kazım Karabekir ve Mersinli Cemal Paşa tarafından onaylandı. • Amasya Genelgesinde, «Milletin istiklalini yine milletin azim ve karar kurtaracaktır» ifadesi ile Türk tarihinde ilk defa milli iradeden yani demokrasiden söz edildi.

14. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Erzurum Kongresi • Erzurum Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Mustafa Kemal Paşa’yı «Heyet-i Faale» Başkanlığına getirdi. • Kongre 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplandı. • Kongre, amacı ve toplanış şekli mahalli, aldığı kararlar milli özelliktedir.

15. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Sivas Kongresi • 38 delege ile 4 Eylül 1919 günü açıldı. • Oylama sonucunda Mustafa Kemal Paşa kongre Başkanı seçildi. • Sivas Kongresinde manda rejimi reddedildi. • Sivas Kongresinde, Erzurum Kongresinde alınan kararlar kabul edildi. • İrade-i Milliye gazetesinin çıkarılmasına karar verildi.

16. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Batı Anadolu Kongreleri • 28 Haziran 1919’da Balıkesir’de bir kongre toplandı. • 26-31 Temmuz 1919’da ikinci kez kongre toplandı. • 16-25 Ağustos 1919’da Alaşehir’de bir kongre toplandı. • 13 Eylül 1919’da Balıkesir’de üçüncü kez kongre toplandı. • 7-8 Eylül 1919’da Nazilli’de bir kongre toplandı. • 23 Eylül 1919’da Nazilli’de ikinci kez kongre toplandı.

17. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Toplanması ve Misak-ı Milli • Meclis-i Mebusan, 12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplandı. • 28 Ocak 1920’de Misak-ı Milli kabul edildi. • Misak Milli üç ana noktada toplayabiliriz; • Sınırlar, İstanbul ve Marmara’nın güvenliği • Azınlıklar ve buna bağlı Anadolu dışında Türk ve Müslüman haklarının korunması • Ekonomik hedefler yani kapitülasyonların asla kabul edilmeyeceği

18. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılışı • 16 Mart 1920’de İstanbul resmen işgal edildi. • Mustafa Kemal Paşa 19 Mart 1920’de idari ve askeri makamlara bir tamim gönderdi. Bu tamimde «olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin Ankara’da toplanması» yer alıyordu. • Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açıldı.

19. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Türkiye Büyük Millet Meclisine Karşı Tepkiler ve Alınan Tedbirler • Düzce-Hendek-Adapazarı, Yenihan, Yozgat Boğazlıyan, Afyon, Konya’da isyanlar çıktı. • Koçgiri, Milli Aşiret ve Anzavur ayaklanması çıktı. • Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi Milli Mücadelenin haklılığını ortaya koyan fetva verdi. • Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.

20. MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN SAMSUN’A ÇIKIŞI, TEŞKİLATLANMA VE KONGRELER Türkiye’yi Paylaşma Projesi: Sevr Antlaşması • 10 Ağustos 1920’de Sevr Anlaşması imzalandı. • Buna göre; • Türkiye’ye İstanbul ile Orta Anadolu’da Ankara ve Kastamonu vilayeti bırakılıyordu • Batı Anadolu’nun büyük kısmı ile Doğu Trakya Yunanistan’a bırakılıyordu. • Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan ve güneyinde özerk bir Kürdistan kurulacağı belirtiliyordu. • Çukurova bölgesi, Sivas ve Malatya Fransa, Akdeniz bölgesi ve Konya civarı İtalya nüfuz bölgesine ayrılacaktı

21. Askeri Gelişmeler Kuva-yı Milliye Dönemi • İşgal tehlikesine yakın yerler başta olmak üzere ülkenin hemen her tarafında kurulan kuvvetlere «kuva-yı milliye», «müfreze , «mücahid», «gönüllü», «alay», «milli tabur», «milli bölük» gibi isimler verildi. • Düzenli orduya geçilmesiyle bu birliklerin bir kısmı düzenli orduya katıldı, bir kısmı dağıldı.

22. Askeri Gelişmeler Doğu Cephesi • Ermenilerin Oltu’yu işgal etmesi üzerine, Kazım Karabekir Paşa Ermeniler üzerine taarruza geçti. • Türk Ordusu, Sarıkamış, Kars ve Gümrü’yü ele geçirdi. • 3 Aralık 1920’de Ermenilerle Gümrü Anlaşması imzalandı. • Kars ve havalisi alınarak Doğu sınırının güvenliği sağlandı.

23. Askeri Gelişmeler Güney Cephesi • Adana’da Tufan Bey unvanıyla Yüzbaşı Osman milli kuvvetleriyle Fransızlara karşı başarı kazandı. • Maraş’ta Sütçü İmam Fransız askerlerine silahlı mücadele verdi. • Antep’te Şahin Bey takma adlı teğmen Said ve daha sonra Kılıç Ali Bey komutasındaki Kuva-yı Milliye kahramanlıklar sergiledi.

24. Askeri Gelişmeler Batı Cephesi • İzmir’i işgal eden Yunanlılar, işgallerini Anadolu içlerine doğru sürdürdü. • 26 Mayıs 1919’da Manisa • 27 Mayıs 1919’da Aydın • 29 Mayıs 1919’da Ayvalık işgal edildi.

25. Askeri Gelişmeler Düzenli Ordu Dönemi • 1920 yılının Ekim ayından itibaren Kuva-yı Milliye tasfiye edilmeye başlandı. • 9 Kasım 1920’de Batı Cephesi; Batı ve Güney Cephesi olarak ikiye ayrıldı. • Batı Cephesi Komutanlığına Albay İsmet (İnönü) atandı. • Güney Cephesi Komutanlığına Albay Refet (Bele) atandı.

26. Askeri Gelişmeler İnönü Muharebeleri • Yunan kuvvetleri 6 Ocak 1921’de Eskişehir-Afyon yönünden harekete geçti. • Yunan Kuvvetleri, çetin Türk mücadelesi karşısında 11 Ocak 1921’de geri çekildi. Bu olay Tarihe I. İnönü Zaferi olarak geçti. • Yunan ordusu 23 Mart 1921 tarihinden itibaren yeniden taarruza geçti. Türk ordusunun saldırısı sonucunda Yunan Ordusu 31 Mart 1921’de geri çekildi. • Bu olay ise II. İnönü Zaferi olarak bilinmektedir.

27. Askeri Gelişmeler Kütahya ve Eskişehir Muharebeleri • Yunanlılar 8 Temmuz 1921’de ileri harekata geçti. • Bu harekat sonunda Eskişehir, Kütahya ve Afyonkarahisar Yunanlıların eline geçti. • Üç ay süreyle Başkomutanlık yetkileri, Meclis tarafından Mustafa Kemal Paşa’ya 5 Ağustos 1921 tarihinde verildi. • Tekalifi Milliye Emirleri yayınlandı.

28. Askeri Gelişmeler Sakarya Meydan Muharebesi • Yunan Ordusu 23 Ağustos 1921’de Sakarya’da Türk ordusuyla temasa geçti. • Mücadele 22 gün 23 gece sürdü. • Yunan Ordusu 13 Eylül 1921 günü Sakarya’nın Batısına atıldı. • Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında Fransa ile Ankara Antlaşması, Kafkas Devletleri ile Kars Antlaşması imzalandı. • Mustafa Kemal Paşa’ya Gazi unvanı ve Mareşal rütbesi verildi.

29. Askeri Gelişmeler Büyük Taarruz ve Mudanya Mütarekesi • Büyük Taarruz 26 Ağustos 1922 sabahı Türk ordusunun topçu ateşi ile başladı. • Yunan Kuvvetleri top, ağır makineli, tüfek ve uçak bakımından üstün durumdaydı. • Yunan ordusu 5 günde bozguna uğradı. • Mustafa Kemal 1 Eylül 1922’de «Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, İleri!» emrini verdi.

30. Askeri Gelişmeler • Yunan Ordusunu takip eden Türk kuvvetleri tarafından, • 1 Eylül 1922’de Uşak • 2 Eylül 1922’de Eskişehir • 3 Eylül 1922’de Nazilli, Simav, Salihli • 4 Eylül 1922’de Kula • 6 Eylül 1922’de Balıkesir, Bilecik, • 7 Eylül 1922’de Aydın • 8 Eylül 1922’de Manisa • 9 Eylül 1922’de İzmir kurtarıldı. • 11 Ekim 1922’de Mudanya Mütarekesi imzalandı.