UNIE POLSKO-LITEWSKIE W XIV-XV w.

1. UNIE POLSKO-LITEWSKIE W XIV-XV w.

2. Andegawenowie • W 1370r. Zmarł Kazimierz Wielki-ostatni męski przedstawiciel rządzącej lini Piastów. Mimo ustaleń testamentu zmarłego monarchy, dotyczących objęcia rządów w Polsce przez jego wnuka, możnowładztwo nie dopuściło do wykonania woli króla. • Zgodnie z umową w Wyszehradzie tron polski objął Ludwik I, król Węgier z dynastii Andegawenów.

3. Unia z Węgrami nie przyniosła Polsce żadnych korzyści politycznych, wbrew przyjętym zobowiązaniom nowy władca nie podjął żadnych działań w kierunku odzyskania Pomorza. • W 1374r. Wydał w Koszycach przywilej dla szlachty, w zamian za obietnicę uznania praw do tronu jednej ze swoich córek. • Po śmierci Ludwika I (1382) szlachta nie zgodziła się na sukcesje starszej córki króla – Marii. Głównym powodem były zaręczyny z Zygmuntem Luksemburskim. Tron polski objęła młodsza córka Ludwika – Jadwiga.

4. W 1384r. Odbyła się koronacja Jadwigi na króla Polski, co spowodowało zerwanie dotychczasowej unii z Węgrami. Obejmując tron Jadwiga była zaręczona z księciem austriackim Wilhelmem Habsburgiem. Nie był on popularny toteż panowie polscy zmusili młodą królową do zerwania zaręczyn i małżeństwa z wielkim księciem Litwy –Jagiełłą.

5. LITWA • Litwini, zaliczający się do grupy Bałtów, zamieszkiwali tereny nad Niemnem (Żmudź) i nad Wolią (Auksztota). Do XII w żyli we wspólnotach plemiennych. Twórca państwa litewskiego został dopiero Mendog, który w połowie XIII w. podporządkował sobie całą Litwę. W 1250r. Zawarł chwilowy układ z Krzyżakami, którzy usiłowali opanować Żmudź, przyjął chrzest, a w 1253r. koronował się na króla Litwy.Próba chrystianizacji nie powiodła się, nastąpiło ponowne rozbicie państwa, co nasiliło najazdy Krzyżaków na część Litwy.

6. Ponownego zjednoczenia dokonał Giedymin (1316-1341). Podporządkował sobie dalsze terytorium ruskie po Prypeć i środkowy Dniepr. Po jego śmierci państwo zostało podzielone między dwóch synów: Olgierda (1345-1377) i Kiejstuta (1345-1382). Olgierd kontynuował podboje, za jego panowania w granicach Litwy znalazła się cześć dawnego państwa kijowskiego ze Smoleńskiem, Kijowem i Bracławiem. • Podboje ziem ruskich dokonane przez Giedymina i Olgierda sprawiły, że Litwa w XIV w stała się najrozleglejszym państwem w Europie. W III ćwierci XIV w ekspansja wschodnia uległa zahamowaniu, poważnym problemem stały się najazdy krzyżackie na ziemie litewskie a Żmudź stała się nawet od nich uzależniona.

7. POLSKA I LITWA W XIV W

8. GENEZA UNI POLSKO-LIEWSKIEJ • W Polsce myśl o połączeniu z Litwą wynikała przede wszystkim z chęci zjednoczenia sił w walce z zagrożeniem, jakie stwarzał dla obu państw zakon krzyżacki. Litwa jedyne już wówczas pogańskie państwo Europy, chciała przyjąć chrzest, ale bez pośrednictwa Krzyżaków, aby zaś odebrać im pretekst do najazdów, skłaniała się w kierunku Polski.

9. Obie strony zarówno panowie polscy, jak i bojarzy litewscy byli zainteresowani ekspansją na Rusi, co też wymagało zjednoczenia sił dla kontynuowania tam podbojów i utrzymania olbrzymich terytoriów. Unia mogła również przynieść korzyści gospodarcze obu państwom.

10. UNIA W KREWIE • W 1385 r. Doszło do umowy między Jagiełłą a poselstwem polskim. W zamian za rękę Jadwigi i koronę polską Jagiełło zobowiązywał się do przyjęcia chrztu, chrystianizacji Litwy oraz przyłączenia jej do Polski. Obiecał także starać się odzyskać utracone ziemie przez Królestwo Polskie.

11. Sprawa przyłączenia Litwy do Polski była niejasna dla obu stron, Jagiełło rozumiał przez przyłączenie ( słowo „aplicare” w dokumencie krewskim połączenie Litwy i Polski pod jego panowaniem, zaś możnowładztwo polskie jako wcielenie ( „inkorpore”) Litwy do Polski.

12. W początku 1386 r. Jagiełło przybył do Polski, odbył się uroczysty chrzest, na którym otrzymał imię Władysław, ślub z Jadwigą i koronacja. Na ojca chrzestnego poproszono wielkiego mistrza Krzyżaków, ale ten, widząc całkowitą ruinę planów Zakonu nie przyjechał do Krakowa. Para królewska w otoczeniu licznej grupy duchowieństwa udała się następnie na Litwę, aby przeprowadzić tam misję chrystianizacyjną.

13. Pierwsze lata unii obfitowały w trudne momenty. Polacy żądali, powołując się na akt w Krewie, wcielenia Litwy do Polski, do czego nigdy nie doszło ze względu na opór Litwinów, odmiennie interpretujących akt krewski i podkreślający państwową odrębność Litwy. Namiestnikiem Litwy został brat stryjeczny Jagiełły, Witold, który prowadził samodzielna politykę zagraniczną, walcząc z Tatarami i Moskwą. Państwo litewskie było zbyt potężne, aby podporządkować się Polsce. Sytuację komplikowała również sprawa następstwa tronu w Polsce. Jadwidze przyznano dziedziczne prawo do korony jako prawnuczce Władysława Łokietka-reprezentantce dynastii Piastów. Jadwiga natomiast zmarła nie pozostawiając potomstwa. W tej sytuacji interes dynastyczny Jagiellonów nakazywał im utrzymanie odrębności Litwy, do której mieli prawa dziedziczne. Jagiełło liczył przy tym, że korzyści wzajemnego związku Polski z Litwą przeważą i zachowa on tron polski za zgoda możnowładztwa – i tak też się stało. POLSKA I LITWA

15. UNIA W HORODLE • UNIA WILEŃSKO-RADOMSKA ( 1401 r) – umowa ta przyznawała Witoldowi dożywotni status wielkiego księcia na Litwie ( magnus dux), natomiast Jagielle, królowi Polski, funkcję zwierzchniego najwyższego pana na Litwie (supremus dux) utrzymano, więc: PERSONALNY CHARAKTER UNII POLSKO – LITEWSKIEJ. • W 1413 r.nastąpiło prawne uregulowanie związku obu państw (tuż po wielkiej wojnie z Krzyżakami – Grunwald 1410r.). Nowy akt unii potwierdził utrzymanie politycznej odrębności Litwy, która odtąd stale miała mieć własnego wielkiego księcia podległego królowi polskiemu. Równość stron podkreślano przez rozciągnięcie na katolickich bojarów litewskich przywilejów szlachty polskiej, czego symbolem stało się przyjęcie 50 rodów bojarskich do jej herbów.

16. Po unii horodelskiej Polska i Litwa stanowiły odrębne państwa połączone osobą władcy, ponieważ król polski był jednocześnie „najwyższym księciem Litwy”. Część polska, zwana Korona i Wielkie Księstwo Litewskie utrzymywały dotychczasowy, odrębny ustrój, odmienny system administracyjny, wojskowy i skarbowy, różny zakres przywilejów możnowładztwa i szlachty.

17. JAGIELLONOWIE W POLSCE • Władysław Jagiełło zapoczątkował rządy nowej dynastii w Polsce-Jagiellonów. Jagiellonowie obejmowali tron litewski prawem dziedzicznym, dlatego Polska chcąc utrzymać związek z Litwą, musiała ofiarować im również koronę. Oznaczało to, że elekcja na tron polski odbywała się w ramach dynastii. • Po śmierci Władysława Jagiełły (1434), Władysław (Warneńczyk) został królem Polski, a Litwini obwołali kilka lat potem jego brata Kazimierza wielkim księciem Litwy. Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka Jan Olbracht Objął Polskę, a Aleksander Litwę.

18. KRÓLESTWO POLSKIE I WIELKIE KSIĘSTWO LITEWSKIE ZA PANOWANIA JAGIEŁŁY

19. ZNACZENIE UNII POLSKO-LITEWSKIEJ • Unia polsko-litewska zmieniła w zasadniczy sposób pozycję obu państw w Europie. Polska Kazimiera Wielkiego była niezdolna do samodzielnej polityki wobec Czech, cesarstwa, jak i zakonu krzyżackiego. Litwa w stosunkach międzynarodowych się nie liczyła, ponieważ Ludwik Węgierski przebywający stale na Węgrzech, interesy polskie podporządkowywał w znacznym stopniu polityce węgierskiej. • Wspólne państwo polsko-litewskie stało się potęgą, co zadecydowało o przebiegu konfliktu z Krzyżakami i innych wojen. Po unii krewskiej państwo Kazimierza Jagiellończyka zajmowało pozycje mocarstwa.

20. Unia miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju kultury na tym terytorium. Polska wchodząc w związek z Litwą, reprezentowała mocno ugruntowana kulturę chrześcijańskiego Zachodu. Zetkniecie Wschodu i Zachodu nadawało specyficzny charakter kulturze polskiej, która w swych istotnych przejawach-stylu życia, obyczajach, mentalności promieniowała na kraje sąsiednie.

21. ZŁA STRONA ZWIAZKU POLSKI Z LITWA TO: • WCIAGNIECIE POLSKI W KONFLIKTY LITWY ZARÓWNO Z MOSKWĄ JAK I TATARAMI.

22. KONIEC