Bulanık AHP Yöntemine Dayalı Karar Verme Yaklaşımı ile Dinamik Ortamda Tedarikçi Seçimi: Elektronik Endüstrisinde Bir Uy

1. Bulanık AHP Yöntemine Dayalı Karar Verme Yaklaşımı ile Dinamik Ortamda Tedarikçi Seçimi: Elektronik Endüstrisinde Bir Uygulama Eda Durmaz, Bilge Bilgen Dokuz Eylül Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü

2. İçerik • Tedarik zinciri yönetimi • Tedarikçi seçimi problemi ve önemi • Literatür araştırması • Problem • Problem verileri • Bulanık yöntemle tedarikçi değerlendirmesi • Çok amaçlı, çok periyotlu, çok kaynaklı ve çok ürünlü sipariş miktarı atanması modeli • Referans

3. Tedarik Zinciri Yönetimi Üretici Tedarikçi Depolama Müşteri

4. Tedarikçi Seçimi Önemi • Günümüzün dinamik ve riskli piyasa koşullarında işletmelerin performansları, kendi performanslarına olduğu kadar ait oldukları tedarik zincirinin diğer halkalarının performanslarına da bağlıdır. • Potansiyel müşterilere gereken zamanda doğru ürünleri doğru şekilde ulaştırılması gerekirken, bir yandan da bunu gerçekleştirmek için tedarikçilerle etkin bir şekilde çalışarak doğru hammadde veya malzemeyi doğru zamanda ve en düşük maliyetle tedarik etmek gerekmektedir. • Anlaşılacağı gibi tedarikçiler bu zincirin en önemli halkalarındandır.

5. Tedarikçi Seçimi Önemi • Etkin bir satın alma sistemi, sadece maliyetleri en küçüklemeye odaklanmamalı aynı zamanda isletmenin stratejik hedefleri ile uyumlu tedarikçilerle işbirliği yapmayı amaçlamalıdır. • Gelecekte de varlıklarını sürdürmek isteyen isletmeler, müşteri isteklerini zamanında karşılayabilmek adına tedarikçileriyle iyi ilişkiler içinde olmalıdır. • Bu sebeple isletmeler, tedarikçilerini seçerken kendi iş stratejilerine uygun ve işbirliğine hevesli tedarikçileri seçmelidir.

6. Tedarikçi Seçimi Problemi • Üretim için gerekli hammaddelerin, yarı mamul ve diğer malzemelerin hangi tedarikçiden ve ne kadar alınacağının belirlenmesi problemidir. • Hangi üründen sipariş verilecek? • Hangi miktarda ve hangi tedarikçiye sipariş verilecek? • Hangi periyotlarda sipariş verilecek?

7. Literatür Araştırması

8. Literatür Araştırması

9. Çalışmanın Farkı Literatürden farklı olarak; • Risk • Dinamiklik / çoklu periyot • Gerçek hayat problemi • Çok amaçlı – çok kaynaklı – çoklu ürün modeli

10. Problem • Çalışma elektronik-ileri teknoloji sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede gerçekleştirilmiştir ve gerçek hayat problemidir. • Çalışmada gerçek veri setleri kullanılmıştır. • Mevcut tedarikçilerin değerlendirilmesi aşamasında Bulanık AHP yöntemi kullanılmıştır. • Tedarikçilere atanması gereken sipariş miktarları belirlenmesi problemi çok amaçlı, çok periyotlu tamsayı programlama modeli şeklinde ifade edilmiştir.

11. Problemin verileri • Satın alma çok kaynaklı • Ürün çeşitliliği çoklu ürün • Amaç fonksiyonu çok amaçlı • Zaman periyodu dinamik

12. Problemin verileri • 4 farklı ürün çeşidi • 3 farklı tedarikçi • Maliyet – Kalite – Teslimat – Toplam satın alma değeri • 4 periyotlu dinamik ortam

13. Problemin verileri Dinamiklik : Geçmiş veriler kullanılmıştır.

14. Problemin verileri Kriterler ve alt kriterleri

15. Bulanık AHP ile Tedarikçilerin Değerlendirilmesi • Tedarikçi seçiminde çok sayıda kriter ve alt kriter bulunması, • Seçim aşamasında birbiriyle çelişen ve birbirini tamamlayan kriterlerin olması • Fazla sayıda tedarikçi olması • Dinamik ortam koşullarının olması Nedenleriyle tedarikçiler çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan bulanık AHP yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir.

16. Bulanık AHP ile Tedarikçilerin Değerlendirilmesi • Her kriterin birbirine göre önem derecesi belirlenir • Her alt kriterin birbirine göre önem derecesi belirlenir • Alternatif tedarikçiler alt kriterler baz alınarak değerlendirilir. • Alternatif tedarikçiler kriterler baz alınarak değerlendirilir. • Elde edilen sonuçların tutarlılık analizi yapılır. **Bu adımlar 4 periyot olduğu için her bir periyota göre değerlendirilmiştir.

17. Bulanık AHP ile Tedarikçilerin Değerlendirilmesi • AHP, karmaşık problemleri, hiyerarşik bir yapıda ele alarak daha basit problem parçalarına indirger ve böylece problemin daha kısa sürede çözülmesini sağlar. • AHP uygulamalarında ikili karşılaştırmalarda dilsel değişkenler ve bu dilsel değişkenlere atanan bulanık sayılar daha tercih edilir duruma gelmiştir.

18. Bulanık AHP ile Tedarikçilerin Değerlendirilmesi

19. Sipariş Miktarı Atanması Modeli • Çok amaçlı • Çok kaynaklı • Çok ürünlü • Çoklu periyotlu/dinamik • Miktar iskontolu

20. Sipariş Miktarı Atanması Modeli Indisler ve Veri Setleri • i: ürün • j: tedarikçi • t: zaman periyodu • r: iskonto aralığı • Ki: i ürününü sağlayan tedarikçi seti • Ij: j tedarikçisi tarafından sağlanan ürün seti Parametreler • Wjt: Bulanık AHP ile elde edilen t zaman periyodu için j tedarikçisinin ağırlığı • Pijr: r iskontosunda i ürününün j tedarikçisindeki birim fiyatı • qijt: t zaman periyodundaki j tedarikçisinin i ürünü için hata oranı

21. Sipariş Miktarı Atanması Modeli • Cijt: t zaman periyodunda j tedarikçisinin i ürünü için kapasitesi • Sit: t zaman periyodunda i ürünün içi n max. kabul edilebilir hata • Dit: t zaman periyodundaki i ürünün talebi • zjit: t zaman periyodunda j tedarikçisinin i ürünü için zamanında teslim oranı • Rit: t periyodunda i ürünü için minimum kabul edilebilir zamanında teslim sayısı • Hit: i ürününü t zaman periyodunda elde tutma maliyeti • Tijt: t zaman periyodunda j tedarikçisinin i ürününü taşıma maliyeti • uijr: j tedarikçisinin r iskonto aralığındaki üst limiti • lijr: j tedarikçisinin r iskonto aralığındaki alt limiti • mij: j tedarikçisinin i ürünü için iskonto aralığı sayısı

22. Sipariş Miktarı Atanması Modeli • n: tedarikçi sayısı • n1: toplu iskonto sağlayan tedarikçi sayısı • n2: kademeli iskonto sağlayan tedarikçi sayısı Karar değişkenleri • Xijtr: t zaman periyodunda j tedarikçisinden i ürününden j tedarikçisindenordered qty of product i from supplier j in time period t • Yijtr: 1, eğer Xijtrr aralığına denk gelirse 0 , yoksa • Mit: t zaman periyodundan (t+1) zaman periyoduna taşınan i ürünün stok miktarı

23. Amaç fonksiyonu • Toplam maliyeti minimize etmek • Toplam satın alma maliyeti

24. Amaç fonksiyonu • Elde tutma maliyeti • Taşıma maliyeti

25. Amaç fonksiyonu • Toplam hatalı ürün sayısını minimize etmek • Toplam zamanında teslim sayısını maksimize etmek

26. Amaç fonksiyonu • Toplam satın alma değerini maksimize etmek

27. Kısıtlar • Kapasite kısıtı • Talep kısıtı

28. Kısıtlar • Hatalı ürün kısıtı • Teslim kısıtı

29. Kısıtlar • İskonto kısıtı

30. Referanslar • Chang C., Lee A., Kang H., (2009). Fuzzy multiple goal programming applied to TFT-LCD supplier selection by downstream manufacturers, • Crama a T, Pscual J., A. Torres (2004). Optimal procurement decisions in the presenceof total quantity discounts and alternative product recipes. • Demirtas E. Ustun O. (2008), An integrated multiobjective decision making process for supplier selection and order allocation, Omega, 36, 76 – 90 • Dickson GW. (1966). An analysis of vendor selection: systems and decisions. Journal of Purchasing;1:5–17. • Ebrahim R., Razmi J., Halet H. (2009). Scatter search algorithm for supplier selection and order lot sizing under multiple price discount environment, Advances in Engineering Software, 40,766–776 • Gencer C., Gurpinar D, (2007) Analytic network process in supplier selection:A case study in an electronic firm • Kokangul A., Susuz Z., (2009), Integrated analytical hierarch process andmathematical programming to supplier selection problem with quantity discount, Applied Mathematical Modelling, 33 , 1417–1429 • Lin R., (2009), An integrated FANP–MOLP for supplier evaluation and order allocation, Applied Mathematical Modelling, 33, 2730–2736 • Saaty T L, (1980). “The analytic hierarchy process” New York: McGraw-Hill Inc, • Sanayei A., Mousavi S., Yazdankhah A. (2010), Group decision making process for supplier selection with VIKOR under • fuzzy environment. Expert Systems with Applications 37, 24–30 • Sawik T., (2009). Single vs. multiple objective supplier selection in a make to order environment, Omega, 35, 494 – 504 • Tan K. (2001), A framework of supply chain management literature, European Journal of Purchasing & Supply Management 7 39-48 • Wijnmalen S., (2007). Analysis of benefits, opportunities, costs, and risks (BOCR) with the AHP–ANP: A critical validationI, Mathematical and Computer Modelling ,46, 892–905 • Xia W, Zhiming W, (2007), Supplier selection with multiple criteria in volume discount environment, Omega, 35, 494 – 504 • Liao Z., Rittscher J. (2007), A multi-objective supplier selection model under stochastic demand conditions, Int. J. Production Economics,105 ,150–159