COĞRAFYANIN TANIMI

1. COĞRAFYANIN TANIMI • İlk kez M.Ö. III. yüzyılda Eratosthenes (M.Ö. 276-195) tarafından kullanılmış olduğu sanılmaktadır. • Eski Yunanca'da yer anlamına gelen "Geo" ile yazarak çizerek tanımlama (yazı ve çizgi ile ifade) anlamına gelen "Graphia" sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. • Kısaca “yerin tasviri” anlamına gelen coğrafya terimi yerine “Yeryazımcılığı” uydurulmuşsa da bu terim tutmamıştır. • (*) Bir kavram, bir sözcük veya bir nesnenin diğerlerinden ayırıcı özelliklerini bütün öğeleri ile tam ve eksiksiz olarak ortaya koymaya "tanım" denir.

2. Sözlüklerde ve Ansiklopedilerde Coğrafya, • “Yeryüzünün doğal ve beşeri görümünü tasvir eden ve açıklayan bilim” • "Yeryüzünü fiziki, ekonomik, beşeri, siyasal yönlerden inceleyen bilim”

3. Amerikan Kolej Sözlüğü’nde • “Coğrafya, doğanın düzeninde olan mekansal farklılaşmanın çalışılmasıdır, ve yeryüzündeki iklim, rölyef, toprak, vejetasyon, nüfus, alan kullanımı, endüstri veya devletler ve bu özel elementlerin karmaşıklığında şekillenen birim alanların karşılıklı ilişkilerini inceler.

4. İngiliz Coğrafyacıları Sözlük Komitesi’ne göre • “Coğrafya, yeryüzünü alanlar arasındaki ilişkiler ve farklılıklar yoluyla açıklayan bir bilimdir.

5. Uluslararası Sosyal Bilimler Ansiklopedisi’nde • “Coğrafya, insanın şekil, içerik ve bütün mekansal bölüm, bölge veya yerlerin fonksiyonu ve mekansal bölümler arasındaki birbirine bağlı olma içinde yaşadığı yeryüzünün bölgesel karakter çalışmasıdır.”

6. Webster’in Üçüncü Yeni Uluslararası Sözlüğü’nde • “Coğrafya, Dünya ve yaşamıyla ilgili bilim dalı, özellikle kara, deniz, havanın açıklanması ve bu farklı elementlerin karşılıklı ilişkileri sayesinde insanı ve onun endüstrisini de içine alan bitki ve hayvan yaşamının yayılmasının açıklanması.”

7. Reşat İZBIRAK (1911-1998) • Coğrafya Terimleri Sözlüğü'ndeise; "Bütün çeşitlilikleriyle yeryüzüne bağlı olayları tanıtan, bunları açıklayan bilim" (*)olarak tanımlanmıştır. • (*) İZBIRAK,R.1964, Coğrafya Terimleri Sözlüğü.

8. Coğrafya bilim adamları • Coğrafya bilim adamlarının coğrafyayı, genelde üç farklı bakış açısına göre tanımladıkları görülür. • Coğrafyayı daha çok yeryüzü ilişkileri açısından ele alan tanımlardan bazılarışunlardır: • Coğrafya, doğal ve kültürel olayların dağılış düzeni ve şekillerindeki farklılıkların ve bu farklılığı meydana getiren süreçlerin incelenmesidir.

9. Batlamyus (PTOLEMY M.S.90-168) • Coğrafyanın amacı arazilerin yerlerini haritalandırarak yeryüzünün “bir bütün halinde görüntüsünü” ortaya koymaktır. (*) • (*) - 150,

10. Immanuel KANT (1724-1804) • Mekan kavramı ile diğer bilimlerin bulgularını sentezleyen gözlemci bir bilimdir. (*) • (*) - 1780,

11. Alexander von HUMBOLDT (1769-1859) • Ölçme haritalandırma ve bölgesel vurgu yoluyla genel ile özeli bağlantılı hale getiren sentez bilimidir.(*) • (*) - 1845,

12. Carl RITTER(1779-1859) • “Coğrafya, insanla dolu yeryüzünün incelenmesidir" (*) • (*),

13. Halford John MACKINDER (1861-1947) • Coğrafyanın asıl amacı, Toplumdaki ve çevredeki yerel çeşitlilikler ile insanın etkileşimini ortaya çıkarmaktır.(*) • (*) MACKINDER,H.J.1887, On the scope and methods of geography, Proceedings of the Royal Geographical Society: 9 :141-160

14. Emmanuel de MARTONNE (1873-1955) • "Coğrafya fiziki, hayati ve beşeri olayların yeryüzünde dağılış durumlarıyla, bu dağılışın nedenlerini ve bu olayların yerel ilişkilerini inceler“(*) • (*) MARTONNE, Emm. de 1950, Traite de Geographie Physique.

15. Richard HARTSHORNE (1899-1992) • “Coğrafya yerkabuğu üzerindeki çeşitli karakterleri belli bir sistem içerisinde inceleyen, mantık kuralları çerçevesinde doğru ve tam olarak tanımlayan ve yorumlayan bir bilim dalıdır.” (*) • (*) HARTSHORNE,R.1959, Perspective on the Nature of Geography. Rand Mc Nally, Chicago. S.21 ,

16. David N. LIVINGSTONE, • Coğrafyayı"toplum ve doğayı tek bir açıklayıcı çerçeve içinde bir araya getiren cezbedici bir deneyim"olarak görmektedir.(*) • LIVINGSTONE,D.N.,1985, "Evolution, Science and Society: Historical Reflections on the Geographycal Experiment" Gedforum 16, s.119-130.

17. Ahmet ARDEL (1902-1978) • “Tabiî ve beşerî hadiseleri bir mekan içinde toplu olarak ve bunların birbirleri üzerine olan tesirlerini göz önünde bulundurarak inceleyen ilim”(*) • ARDEL,A.1966, "Coğrafya nedir ve nasıl öğretilmelidir?" Türk Kültürü, sayı:40, s.373,

18. Ali TANOĞLU (1904-1978) • “ Yeryüzü olayları arasındaki münasebetleri, bu olayların dağılışını ve bu dağılışın nedenlerini inceleyen bir ilimdir.” (*) • (*) TANOĞLU,A.1966, Nüfus ve Yerleşme. s.1

19. Hayati DOĞANAY • “Coğrafya; coğrafi yeryüzündeki doğal, beşeri ve ekonomik olayları, insanla ilgi kurarak inceleyen bir bilimdir.” (*) • (*) DOĞANAY,H.1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası. s.34

20. Mesut ELİBÜYÜK • “Coğrafya, insanla doğal ortamın etkileşimleri ile birlikte dağılış, karşılaştırma ve nedensellik ilkelerini kullanarak araştıran ve sonuçlarını sentez olarak veren bir bilimler topluluğudur.” (*) • (*) ELİBÜYÜK, M.1995, Matematik Coğrafya, s.23

21. Cemalettin ŞAHİN • “Coğrafya, insanın içinde yaşadığı çevrenin doğal özelliklerini, insan-doğal çevre etkileşimini ve bu etkileşim sonucu insanın ortaya koyduğu beşeri ve ekonomik etkinlikleri kendi prensipleri çerçevesinde inceleyerek sonuçlarını açıklayan bilimdir.” (*) • (*)ŞAHİN,C.1998, Coğrafyaya Giriş, s.3

22. Ramazan ÖZEY • “Coğrafya; yeryüzünün tamamı veya bir parçası üzerinde, doğal, beşeri ve ekonomik olayların dağılışını, aralarındaki bağlantıları, sebep ve sonuçlarını inceleyen bilimdir.” (*) • (*) ÖZEY,R. 2002, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği s.1

23. Coğrafyayı daha çok insan açısından ele alan tanımlardan bazıları şunlardır:

24. Mark JEFFERSON (1863-1949) • “ Coğrafya beşeri kısmında insan ve yeryüzünün hikayesi olarak değil, fakat yeryüzünde yaşayan ve onu kullanan insanın incelemesi olarak kabul edilmelidir.” (*) • (*) JEFFERSON,M.1917, "Some Conciderations on the Geographical Provinces of the United States"

25. Ellen Churchill SEMPLE (1863-1932) • Coğrafya çevrenin insan davranışını nasıl kontrol ettiğidir. (*) • (*)SEMPLE, E.C. 1911, Influences of Geographic Environment on the Basis of Ratzel’s system of Anthropo-Geography, Henry Holt and Company, New York.

26. Maximilien SORRE (1880-1962) • “Coğrafya, yerle birlikte, yerden ayrılmayan, onun üstünde yaşayan, onu renklendiren tüm varlıkların ve yeri değişikliğe uğratan, yeni şekillerle zenginleştiren insanlığın tasviridir.” (*) • (*)SORRE, M. 1961, L'Homme sur la Terre: Traite de Geographie Humaine, Hachette, Paris.

27. Yi-Fu TUAN, • Coğrafya yeryüzünü insanın evi olarak inceler.(*) • (*) - 1991,

28. Peter HAGGETT • “Coğrafya insan nüfusunun yaşadığı yer olan yeryüzü bilimidir.”(*) • (*)HAGGETT, Peter (1981) Geography, In: JOHNSTON,R.J.(ed.)The Dictionary of human Geography, Blackwell Oxford: 133

29. Jan Otto Marius BROEK (1904-1974) • Yeryüzünü insanın dünyası olarak anlamaktır.(*) • (*)BROEK J.O.M.1965, Geography, its Scope and Spirit. Monill, Columbus, Ohio.

30. Ronald John JOHNSTON • Coğrafya “insanın evi olan dünya ile ilgili bilgiyi” içeren bir disiplin olarak kabul edilmiştir. (*) • (*)JOHNSTON, Ronald.J. (1985) Introduction exploring the future of Geography, ed.JOHNSTON, The Future of Geography, Methuen-London: 6:

31. Pierre GEORGE • "Coğrafya, insanlaşmış mekanın incelenmesidir.“(*) • (*)GEORGE, P. 1968, L'Action Humaine. Presses Universitaires de France, Paris,s.6

32. Harlan H. BARROWS (1877-1960) • “Coğrafya, insanın doğal çevresine uyumunun incelenmesidir”(*) • (*) H.H.BARROWS,1923, Geography as human ecology, Annals Ass. Amer. Geographers, vol.XIII, no.1,s.1-14

33. Erol TÜMERTEKİN • “Bir beşeri bilim olan coğrafya, insanın yaşadığı, çalıştığı, bir araya geldiği ve başta kendi yaşama ortamı olmak üzere değiştirmekte olduğu yeryüzünü inceler.” (*) • (*) TÜMERTEKİN,E.1994, Ekonomik Coğrafya s.1.

34. Erol TÜMERTEKİN • “Coğrafya, ayrı ayrı yerlerdeki tüm fiziksel ve beşeri olguların etkileşimi ve yerler arasındaki bu karşılıklı etkilenmenin hangi kalıpları yarattığı ve mekanı nasıl örgütlediğinin incelenmesidir.” (*) • (*) TÜMERTEKİN,E.2002, Beşeri Coğrafya s.4.

35. Talip YÜCEL • “Coğrafya; tabiat ve ekonomik şartlarla geleneklerin şekillendirdiği insan topluluklarının hayat tarzlarını ortaya koyan bilimdir”(*) • (*) YÜCEL,T.1987, Türkiye Coğrafyası s.9

36. Coğrafyayı daha çok alan-bölge açısından ele alan tanımlardan bazıları şunlardır. • Coğrafya, mekan içinde değişen fiziki ve beşeri olaylar arasındaki ilişkiler ve bu ilişkilerin sebep ve sonuçları ile mekansal değişimlerinin incelenmesidir. • Coğrafya, doğa ile toplum arasındaki karşılıklı etkileşim sürecinde ve bu sistemlerin kontrolüyle yeryüzünde şekillenen dinamik mekansal sistemlerin gelişme yasalarıyla ilgili bilimdir.

37. Paul VIDAL de la BLACHE (1845-1918) • Coğrafya, alanların potansiyellerinin özellikleri ile ilgili olduğu bir bilimdir. Bir bölgenin özel karakteri onun bütün nitelikleriyle ifade edilmesidir, sosyal farklılıklar mekansal farklılıklarla ilgilidir.

38. Alfred Hettner (1859-1941) • Coğrafya dünyanın korolojik bilimidir veya mekansal ilişkiler ve farklılıklar konusunda yeryüzü ve alanlarının bilimidir.

39. Robert E. DICKINSON(1905-1981) • Coğrafya temel olarak yeryüzünün yüzeyinin bölgesel veya korolojik bilimidir.(*) • (*)DICKINSON, R.E. 1969, The Makers of Modern Geography, Routledge and Kegan Paul, London.

40. Preston E. James (1899-1987) • Coğrafya yeryüzünde belirli alanların karakteristiğinin incelendiği bir bilgi alanıdır. Canlıların düzeni ve bir alandan başka birine değişen canlıların ortak yönleri ile ilgilidir. Coğrafya alanlar arasındaki benzerlik ve farklılıkların önemini neden, sonuç ilkesi içinde ortaya çıkarmaya çalışmaktadır.

41. S.William WOOLRIDGE & W.Gordon EAST • Coğrafya, yeryüzünü farklı kılan fiziki ve beşeri çeşitli özelliklerin mekansal ilişkilerini keşfetmek için çalışmaktadır.

42. Maurice YEATES • “Coğrafya yeryüzünün değişken karakterinin lokasyonunu ve mekansal yayılmasını bildiren, açıklayan ve test eden rasyonel gelişmelerle ilgili bir bilim dalı olarak adlandırılabilir.” (*) • (*)YEATES M. (1968) An Introduction to Quantitative Analysis in Economic Geography, Mc Graw-Hill, New York :1

43. Fred K. SCHAEFER (1904-1953) • Coğrafya, yeryüzünün yüzeyindeki belirli özelliklerin mekansal dağılımını yöneten kanunların formülasyonu ile ilgilenen bilimdir.(*) • (*)SCHAEFER F.K.1953, Exceptionalism in geography: a methodological examination, Anals. Ass. Amr. Geogr. 43, p.226-24

44. Sırrı ERİNÇ (1918-2002) • “Coğrafya, yeryüzündeki mekanların özelliklerini ortaya koyan ve gerek buözelliklerin, gerek muhtelif mekanlar arasındaki benzerlik ve ayrılıkların sebeplerini ve bunlara hükmeden kanunları araştıran ve açıklayan bir ilimdir.” (*) • (*) ERİNÇ,S.1977, Vejetasyon Coğrafyası. s.1.

45. Sırrı ERİNÇ (1918-2002) • Coğrafya, yeryüzünü ve onun farklı karakterdeki bölgelerini, insanların yaşama alanı olarak inceleyen ve tanıtan bilimdir. (*) • (*) ERİNÇ,S.2001, Lise Coğrafya Ders Kitabı, s.10.

46. Ahmet NİŞANCI • "Coğrafya, yeryüzünde belli bir sahadaki görünüşleri, zaman ve mekan yönünden ortaya çıkan değişiklikleri ve karşılıklı bağlantıları gösteren bir ilim" (*) • (*) NİŞANCI,A.,1975, Coğrafyanın Bölümleri ve Uygulamadaki Önemi Üzerine Bazı Düşünceler, Ata.Üni. EDB.FAK.ARŞT. DERG., 5, s.133.

47. Henry Clifford DARBY(1909-1992) • Coğrafya hem bilim hem de sanattır.(*) • (*)DARBY H.C. 1962, The Problem of geographical descriptionTransactions of the Institute of British Geographers, 30, p.1-14

48. Arild HOLT-JENSEN, • Coğrafya, mekandan mekana olgulardaki çeşitlilikler üzerinde çalışmaktır.(*) • (*)HOLT-JENSEN, A. 1980, Geography: its History and Concept, Sage Publications, London.

49. Martin S. KENZER, • Coğrafya, yeryüzünün yüzeyinde hem fiziki hem de insan olgusundaki lokasyon veya mekansal değişikliklerle ilgilenir.(*) • (*) - 1989,

50. Gregg WASSMANSDORF, • Coğrafya gerçek ve gerçek olmayan mekanlardan meydana gelen insan yapılarının ve doğal çevrenin süreçlerinin ve dağılış düzeninin incelenmesidir.(*) • (*) - 1995,