Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi

1. Azerbaycan Devlet İktisat ÜniversitesiTürk Dünyası İşletme Fakültesi Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Teorileri Ders 5 Dr. Fariz AHMADOV

2. Çağdaş büyüme modelleri, Harrod-Domar, Neo-Klasik büyüme modelleri

3. HARROD-DOMAR MODELİ • İkinci Dünya Savaşı sonrasında iki bloklu Soğuk Savaş ortamında kapitalizmle sosyalizm aralarında gelişme yaratma güçleri konusunda yarışmaya girdiklerinde, Keynes teorisinin dinamikleştirilmesi ve uzun dönemde istikrarlı büyüme koşullarının araştırılması çabaları içinde, yatırımın üretim kapasitesini artırıcı ve gelir yaratıcı özelliklerini göstermek üzere Roy F. Harrod ile Evsey D. Domar tarafından ayrı ayrı geliştirilmiş olan büyüme teorisidir.

4. HARROD-DOMAR MODELİNİN İŞLEYİŞİ • Bu modelde, ekonomiler için üç tür büyüme oranı söz konusu edilmektedir. Bunlar Fiili Büyüme oranı, Tatmin Edici Büyüme oranı, ve Tabii Büyüme oranıdır. • Fiili büyüme oranı; bir ekonomide belirli bir dönem sonunda gerçekleşen büyüme oranıdır. • Tatmin edici büyüme oranı; girişimcileri kararlarında tamamıyla tatmin eden ve böylece üretimlerini artırmaya ya da azaltmaya yol açtırmadan, ekonominin düzgün bir biçimde büyüdüğünü varsayan büyüme oranıdır. • Tabii (doğal) büyüme oranı; nüfus çoğalışının ve teknik ilerlemenin izin verdiği ölçüde elde edilen büyüme oranıdır.

5. HARROD-DOMAR MODELİ • Domar'ın teorisinde, milli gelir artışı yatırımlara veya üretim kapasitesine bağlıdır. Böylece dengeli büyüme, mevcut üretim kapasitesinin kullanılmasıyla gerçekleşecektir. • Domar'a göre yatırımlar bir yandan da gelirleri arttırır. Böylece oluşan üretim miktarı ile artan talebin birbirine eşit olması gerekir, aksi durumda dengesizlik olur. • Domar modeli de kapasite ve gelir artışının yani arz ve talebin ekonomide bir işsizliğe ve enflasyona sebep olmayacağı şartlarını ortaya koymaya çalışır.

6. HARROD-DOMAR MODELİ • Domar, Harrod’tan farklı olarak sistemin denge koşullarını, yatırımın gelir artırıcı ve kapasite yaratıcı etkilerini denkleştirme noktasında aramaktadır • Büyümekte olan bir ekonomi yatırımların bu iki etkisini dengede tutabildiği sürece, eksik istihdamdan olduğu kadar enflasyon baskısından da kendini koruyarak, tam istihdam milli gelirini sürdürmeyi başarır. Domar'ın Büyüme Modelinin temeli bu fikirdir.

7. HARROD-DOMAR MODELİ • Harrod- Domar modeli bazen de beraber açıklanmakta ve aralarında büyük fark gösterilmemektedir. İkisi arasında göze çarpan en önemli fark, Harrod'un eksik istihdamdan hareket ederek tam istihdam koşullarını, Domar ise tam istihdamdan yola çıkarak bu istihdamı devam ettirebilecek faktörleri araştırmasıdır.

8. Modelin Varsayımları • Ekonomide devlet harcamaları yoktur • Ekonomi dışa kapalıdır • Ekonomide gecikmeler yoktur • Üretimde artış yatırım harcamalarını yatırım harcamalarında ki artış geliri artıracak • Ekonomi tam istihdam denge seviyesinde bulunmaktadır

9. NEO-KLASİK BÜYÜME • Neo-klasik büyüme teorisi; nüfus artışına ve teknolojik değişmeye tasarruf, yatırım ve ekonomik büyümeye nasıl yanıt verdiğini açıklamaktadır. Bu kuram 1950lerde Robert SOLOW tarafından ortaya atılmıştır. Neo-klasik teoride, nüfusun büyüme oranı ekonomik büyüme oranını tesirler. yalnız ekonomik büyüme, nüfusun büyümesini etkileyemez. eşdeğer biçimde Neo-klasik büyüme teorisinde teknolojik büyüme oranı ekonomik büyümeyi tesirler. yalnız ekonomik büyüme teknolojik değişmeyi etkilemez. Teknolojik değişmeyi ise şans belirler. şayet şanslıysak süratli teknolojik değişmeye tanık oluruz. şayet şansımız yoksa, teknolojik ilerleme yavaş olur. yalnız teknolojinin akışını etkileyecek hiçbir şey yapamayız. Teoride değişkenler dışarıdan belirleniyorsa, bu değişkenlere dışsal adı verilir.

10. NEO-KLASİK BÜYÜME TEORİSİ • Neo-klasik büyüme teorisinin özünde sermaye stoku ve prodüktivite fonksiyonu bulunur. kuram emek birimi başına çıktı arasındaki ilişkiyi göz önünde tutmaktadır. kuram insanların 1 statik saat miktarı çalıştığını ve herkesin çalıştığını farz etmektedir. şahıs başına sermaye stoku ne kadar süratli büyürse, reel GSMH ve şahıs başına gelir o kadar süratli büyüyecektir.

11. NEO-KLASİK BÜYÜME TEORİSİ • Neo-Klasik büyüme teorisi nüfus artışına ve teknolojik gelişmeye tasarruf, yatırım ve ekonomik büyümenin nasıl bir tepki verdiğini açıklamaktadır. • Bu modelde nüfusun artış oranı ve teknolojik değişim dışsal özelliklere sahip değişkenlerdir.

12. NEO-KLASİK BÜYÜME TEORİSİ • Aynı zamanda Solow-Swan büyüme modeli olarak da adlandırılan Neo-Klasik büyüme modelinin en önemli özelliği tasarruf oranlarındaki artış ekonomik büyümede geçici, yani dönemsel bir etki yaratırken teknolojik gelişme ekonomik büyümede sürekliliği sağlayan temel faktör olmasıdır. Yani teknolojik gelişme ekonomik büyümenin temel kaynağı durumundadır.

13. Modelin Varsayımları • Üretim fonksyonu • Mal talebi • Sermaye birikimi • Durağan durum • Tasarruf oranlarındaki artış • Nüfuz artışı • Teknoloji değişme • Yakınsama

14. Modelin Eleştirisi • Ülkelerin farklılıkların önemi • Yakınsama oranı • Getiri oranı

15. Modelin Eleştirisi • Neoklasik büyüme modeli, sonuç itibariyle, teknoloji düzeylerinin bütün ülkelerde tamamen aynı olduğu ve değişmediği varsayımı altında, gelişmekte olan ve gelişmiş ekonomilerin uzun dönem reel büyüme oranlarının aynı uzun dönem değerine yakınlaşacağı

16. Harrod-Domar- Neo-Klasik • Neo-Klasik modelde ekonominin kendi büyüme yolu vardı. Devletin ekonomiye müdahalesi geçici bir etki yapıyordu. Yani bir dönemlik bir etki yapıyordu. • Harrod-Domar modeli ise devlet ekonomiye müdahale etsin, hatta planlasın diyor.

17. Harrod-Domar- Neo-Klasik • Ekonominin doğası dengesiz Müdahale • Ekonominin ana motoru sermaye stoku yatırımlara kaynak problemini getiriyor. • Ekonominin gelişmesi ekonomiye müdahale edilip kaynak bulunması gerekiyor.

18. Soru Cevap