Udział społeczeństwa w projekcie - aspekty formalne i społeczne

1. Udział społeczeństwa w projekcie - aspekty formalne i społeczne Warsztaty szkoleniowe Szczecin 23 czerwca 2008 O.K.E.J. Pracownia

2. Definicja udziału społecznego • W sensie teoretycznym termin „społeczny udział w projekcie” oznacza proces, w którym dana zbiorowość aktywnie uczestniczy w podejmowaniu decyzji od najwcześniejszych etapów projektowanej inwestycji - od fazy koncepcji aż do fazy monitoringu zrealizowanego przedsięwzięcia • W praktyce zakres udziału i forma zaangażowania społeczeństwa w projekt mogą być bardzo różne: • zinstytucjonalizowany -konsultacje społeczne na etapie przedprojektowym i postępowanie administracyjne w ramach procedury OOŚ • spontaniczny – oddolne protesty społeczne. O.K.E.J. Pracownia

3. Zalety udziału społecznego (1) • Decyzje zawarte w planach i rezultaty działań podejmowanych na tej podstawie mają służyć całej społeczności lokalnej • Udział społeczny ma szczególne znaczenie gdy sporządzone plany i projekty wykraczają swoimi ramami czasowymi poza czas trwania jednej kadencji władz • Przygotowanie i konsultowanie projektu w zespołach roboczych z udziałem mieszkańców jest doskonałym sposobem weryfikacji zamierzeń zanim zostaną uruchomione działania realizacyjne • Im bardziej znaczące przedsięwzięcia tym większa konieczność i korzyść z zaangażowania różnych lokalnych środowisk O.K.E.J. Pracownia

4. Zalety udziału społecznego (2) • Dobrze przeprowadzony udział mieszkańców decyzji wpływa na skrócenie jej czasu oraz zmniejsza koszty finansowe i społeczne w przygotowywaniu i realizacji projektu • Opór społeczny maleje wraz ze wzrostem poczucia bycia współautorem, współtwórcą i realizatorem przyjętych rozwiązań i decyzji • Włączenie szerokiego grona mieszkańców jest sposobem na sprawniejszy przepływ informacji w całej społeczności lokalnej i sprzyja wprowadzaniu istotnych korekt do planu • Spełnienie wymagań obowiązujących w UE dotyczących udokumentowanego konsultowania ze społecznością lokalną projektów, które ubiegają się o ich finansowanie ze środków pomocowych O.K.E.J. Pracownia

5. Aspekty formalne udziału społecznego w projekcie • Określają zakres i rolę udziału społecznego w procesie decyzyjnym dotyczącym projektu inwestycyjnego określają przepisy prawa wspólnotowego i polskiego • Wskazują możliwości egzekwowania obowiązku umożliwienia udziału społecznego • Precyzują konsekwencje prawne nie przestrzegania wymagań o udziale społecznym w procesie decyzyjnym O.K.E.J. Pracownia

6. Zakres stosowania procedury udziału społeczeństwa • Udział społeczny w procesach decyzyjnych dotyczy: 1/ decyzji strategicznych - plany, programy, polityki 2/ indywidualnych decyzji projektowych • Procedura OOŚ • Pozwolenie zintegrowane • Inne O.K.E.J. Pracownia

7. Podstawowy akt prawny • Konwencja z Aarhus: obecnie obowiązuje w Polsce bezpośrednio (przed prawem krajowym) • Reguluje zasady udziału społecznego w całej UE: 1/ udział społeczny na jak najwcześniejszym etapie – gdy wszystkie opcje/warianty są możliwe, a udział społ. może być skuteczny 2/ gwarantuje ramy czasowe, które zapewniają czas na poinformowanie, przygotowanie się i efektywny udział społ. w procesie decyzyjnym O.K.E.J. Pracownia

8. Procedura wg Konwencji z Aarhus • Powiadamianie społeczeństwa na wczesnym etapie procedury – w sposób właściwy, terminowy, skuteczny • Dostęp do informacji i dokumentacji • Możliwość składania uwag i wniosków • Uwzględnienie uwag i wniosków • Podanie do publicznej wiadomości decyzji wraz z uzasadnieniem • Możliwości dochodzenia sprawiedliwości przed sądem O.K.E.J. Pracownia

9. Wspólnotowe akty prawne • Najważniejsze dyrektywy UE regulujące udział społeczeństwa w procesie decyzyjnym: 1/ 85/337 EWG zmieniona dyrektywą 2003/35 WE 2/ 90/313 EWG znowelizowana dyrektywą 2003/4 WE 3/ 2000/76 WE dyrektywa „spalarniowa” 4/ IPPC 96/61 zmieniona dyrektywą 2003/35 GeneralniePrawo wspólnotowe zakłada swobodny przepływ informacji na temat projektu oraz obliguje do stosowania właściwych form partycypacji społecznej O.K.E.J. Pracownia

10. Najważniejsze polskie akty prawne regulujące udział społeczny • Konstytucja RP (m.in. Art. 61, 74) • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 (z póź. zm.) Prawo Ochrony Środowiska (art. 31-37) • Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym • Obecnie konsultuje się nowy projekt ustawy o uprawnieniach społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko i organach administracji w tym zakresie O.K.E.J. Pracownia

11. Procedura udziału społecznego wg POŚ • Powiadamianie (podanie do publicznej wiadomości) o wszczęciu postępowania • Zapoznanie się z dokumentacją (m.in. treścią raportów i opinii) • Złożenie uwag i wniosków (21 dni) • Rozpatrzenia uwag i wniosków • Publiczna rozprawa administracyjna • Powiadomienie o podjęciu rozstrzygnięcia (decyzji) i możliwości zapoznania się z nim wraz z podaniem informacji o zgłoszonych uwagach i wnioskach oraz sposobie ich wykorzystania O.K.E.J. Pracownia

12. Dostęp do sprawiedliwości /prawo do sądu/ • Prawo odwołania od decyzji i skargi do sądu administracyjnego na zasadach ogólnych przysługuje: 1/ stronom postępowania 2/ podmiotom na prawach strony (POE) • Skarga do KE (może skutkować postępowaniem przed ETS) • Skarga do Komitetu przestrzegania Konwencji z Aarhus O.K.E.J. Pracownia

13. Udział społeczny – aspekty pozaformalne • Inicjowanie i prowadzenie dialogu społecznego z: grupami, organizacjami i środowiskami zainteresowanymi projektem • Projektowanie działań z zakresu komunikacji społecznej i Public Relations • Realizowanie zróżnicowanych zadań na rzecz pozyskania akceptacji społecznej dla projektu O.K.E.J. Pracownia

14. Dialog społeczny - zasady • „Pojęcie dialogu społecznego wiąże się z możliwością reprezentacji interesów poszczególnych partnerów społecznych, którzy w nim uczestniczą. (…) • Dla administracji publicznej najważniejszym celem prowadzenia dialogu jest zapewnieni warunków dla harmonijnego rozwoju gospodarczego i społecznego oraz uniknięcie potencjalnych konfliktów społecznych. • Mówiąc o dialogu należy obecnie brać pod uwagę wszelkie formy współpracy z całym spektrum organizacji określanych mianem grup interesu czy grup nacisku. Grupy te tworzone są najczęściej na zasadzie dobrowolności przez ludzi pragnących chronić lub popierać wspólny interes lub sprawę (…)”. /Zasady Dialogu Społecznego – dokument programowy Rządu przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 22 października 2002r. ISBN 83-86539-41-0/ O.K.E.J. Pracownia

15. Co należy robić na pewno! Budować struktury dialogu z udziałem społeczeństwa takie jak: • zróżnicowane formy partycypacji społecznej na poszczególnych etapach procesu decyzyjnego - od fazy koncepcyjnej projektu (wybór wariantów technologicznych i lokalizacyjnych) aż do fazy monitoringu już uruchomionej instalacji • współpraca z partnerami społecznymi: POE, OOB, lokalnymi liderami opinii w trakcie konsultacji społecznych • aktywna postawa w dziedzinie edukacji związanej z prowadzoną działalnością na rzecz ochrony środowiska naturalnego O.K.E.J. Pracownia

16. Czego nie należy robić! • Podejmować decyzji „w zaciszu gabinetów” • Decydować za innych, osądzać, krytykować, ignorować • Unikać tworzenia szumu informacyjnego poprzez błędnie formułowany przekaz • Odrzucać dialog, mediację i negocjacje na rzecz forsowania wyłącznie własnych rozwiązań O.K.E.J. Pracownia

17. Komunikacja społeczna jako proces • Komunikacja społeczna jest procesem polegającym na przekazywaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji • Zachodzi w określonym kontekście społecznym, kulturowym i politycznym • Ma charakter interakcyjny O.K.E.J. Pracownia

18. Trzy zasadnicze grupy technik 1. informowanie - proces jednokierunkowy 2. wymiana opinii - proces dwukierunkowy 3. Partycypacja – proces wielostronny O.K.E.J. Pracownia

19. Informowanie społeczności lokalnej • Podstawowa grupa technik i narzędzi określająca sposób informowania o planowanym projekcie inwestycyjnym • cel komunikacji i potrzeby informacyjne odbiorców determinują formę przekazu – czyli o czym i w jaki sposób informujemy? O.K.E.J. Pracownia

20. Informowanie –przykłady działań • Strona internetowa projektu • Infolinia dla mieszkańców • Materiały drukowane: ulotki, inserty, broszury, foldery, plakaty, outdoor • Ogłoszenia i artykuły w prasie lokalnej, PR • Media elektroniczne: promocja działań i akcji proekologicznych O.K.E.J. Pracownia

21. Ulotki informacyjne - przykład O.K.E.J. Pracownia

22. O.K.E.J. Pracownia

23. Wymiana opinii z wybranymi grupami społecznymi • grupa technik komunikacyjnych skoncentrowanych na uruchomieniu komunikacji zwrotnej z mieszkańcami • zaprezentowanie stanowisk, opinii na temat projektu i zebranie informacji zwrotnej co do stanowisk, opinii zainteresowanych grup społecznych O.K.E.J. Pracownia

24. Wymiana opinii – przykłady • Debaty publiczne • Panele ekspertów • Wystawy i prezentacje /wizualizacje projektowanej inwestycji/ • Badania opinii /CATI, FGI, sondaż/ • Forum internetowe projektu • Spotkania informacyjne dla mieszkańców z udziałem inwestora O.K.E.J. Pracownia

25. Partycypacja społeczna • Zespół technik wykorzystujący narzędzia z dziedziny psychologii, socjologii na rzecz aktywizacji społeczeństwa i włączenia wybranych grup do procesu decyzyjnego: • w celu sprawowanie kontroli społecznej nad przedsięwzięciami uznanymi za szczególnie uciążliwe dla ludzi i środowiska • Wspólnego rozwiązywanieproblemów lokalnych pojawiających się w związku z planami, budową oraz przyszłym funkcjonowaniem inwestycji O.K.E.J. Pracownia

26. Partycypacja – przykłady • Tworzenie zespołów roboczych/grup zadaniowych do udziału w wyborze wariantów technologicznych i lokalizacyjnych - na etapie przedinwestycyjnym • Okrągły Stół / Forum obywatelskie – źródło rekomendacji dla Miasta – na etapie przedinwestycyjnym • Zespoły i panele ekspertów z udziałem zainteresowanych organizacji (POE) i przedstawicieli mieszkańców – dyskusja nad koncepcją projektową • Warsztaty szkoleniowe z tematyki dotyczącej projektowanej inwestycji • Społeczny Komitet / Rada Społeczna ds. inwestycji – w fazie realizacji inwestycji O.K.E.J. Pracownia

27. WOSO • Warszawski Okrągły Stół Odpadowy /WOSO/ to platforma wymiany opinii i partycypacji dla: • POE, OOB, organizacji branżowych, jednostek samorządu lokalnego i pomocniczego • liderów opinii • ekspertów • przedstawicieli UM st. Warszawy Cel – formułowanie rekomendacji dla władz miasta st. Warszawy w zakresie organizacji systemu gospodarki odpadami O.K.E.J. Pracownia

28. O.K.E.J. Pracownia

29. Rady Społeczna ds. Czajki Opiniowanie i formułowanie propozycji dotyczących: • Prowadzenia dialogu społecznego • Bezkonfliktowej realizacji Projektu • Metod analizowania problemów i wprowadzenia potrzebnych rozwiązań /technolog., finansowych, społ./ • Nawiązywania współpracy i wymiany informacji między członkami Rady • Wyznaczania celów edukacyjnych w zakresie przedmiotowo związanym z Projektem • Promocji strategicznej roli Projektu w środowisku zewnętrznym. O.K.E.J. Pracownia