KONTRAKTY TERMINOWE I OPCJE (na WIG20) - praktyczne aspekty zastosowania

1. KONTRAKTY TERMINOWE I OPCJE (na WIG20) - praktyczne aspekty zastosowania KN MANAGERMaciek Kwietniewski Wojciech Tomczyk

2. Plan prezentacji 1. Kontrakty terminowe futures 2. Kontrakty terminowe forward 3.Opcje - czyli kolejny rodzaj instrumentów pochodnych 4. Bieżący parytet opcji kupna- sprzedaży 5. Strategie Inwestowania

3. Co to jest kontrakt terminowy? Kontrakt terminowy - jest to umowa, w której kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonego towaru, zwanego instrumentem bazowym, natomiast sprzedający zobowiązuje się do sprzedania tego instrumentu.

4. Instrument bazowy - wyjaśnienie Instrumentami bazowymi mogą być: • akcje • waluty • indeksy giełdowe • dowolne wartości ekonomiczne.np. wskaźniki ekonomiczne

5. Rodzaje kontraktów terminowych • Futures • Forward • FRA(ang. Forward Rate Agreement)

6. Kontrakty futures

7. Czym są kontrakty futures? Kontrakt future to umowa, w której określamy: • rodzaj instrumentu bazowego (przedmiotem transakcji), • termin jego dostawy, • ilość, • cenę, • inne szczegóły związane z przebiegiem transakcji. !!! Żadne z tych postanowień nie może być zmienione przez żadną ze stron począwszy od chwili zawarcia kontraktu!!!

8. Jakie dają możliwości? Kontrakty futures dają uczestnikom rynku dwie możliwości. 1. Otwarcie długiej pozycji 2. Otwarcie krótkiej pozycji. • Długa pozycja - inwestor zobowiązuje się do kupna instrumentu bazowego będącego przedmiotem kontraktu • Krótka pozycja – inwestor zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego będącego przedmiotem kontraktu. Czyli łącznie kontrakt futures tworzy kombinacja długiej i krótkiej pozycji w tym samym towarze.

9. Zyski / Straty • Inwestor, który otwiera długą pozycję liczy na to, że cena instrumentu bazowego wzrośnie. Jego zyskiem jestróżnica pomiędzy ceną na rynku a ceną kontraktu. • Z kolei inwestor otwierający krótką pozycję zakłada, że w okresie od otwarcia pozycji do terminu sprzedaży cena instrumentu bazowego, na który opiewa kontrakt futures, spadnie. Pozwoli mu to na sprzedaż kontraktu za cenę wyższą niż rynkowa, czyli zyskujeróżnicę między ceną kontraktu a ceną na rynku. W kontraktach futures stratę odnotowuje ten inwestor, który pomyli się w swoich przewidywaniach. Jego strata jest równa zyskowi inwestora, który trafnie przewidział sytuację na rynku.

10. Zamknięcie kontraktu Zarówno strona długa jak i krótka nie musi czekać do terminu wygaśnięcia kontraktu lecz może zamknąć pozycję przed terminem wygaśnięcia. Zamknięcie pozycji: • ze strony kupującego (strona długa) oznacza sprzedanie kontraktu. • ze strony sprzedającego (strona krótka) oznacza kupno kontraktu. • Zamknięcie pozycji następuje po cenie danego dnia.

11. Rodzaje kontraktów futures • Kontrakty na indeksy giełdowe • Kontrakty na akcje • Kontrakty na waluty • Kontrakty na obligacje skarbowe

12. Kontrakty na indeksy giełdowe Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie notowane są kontrakty na 2 indeksy: • kontrakt na indeks WIG20 • kontrakt na indeks MIDWIG

13. Najważniejsze cechy: • Oznaczenia: -WIG20: FW20kr - MIDWID: FMIDkr Gdzie: k – kod miesiąca, r – ostatnia cyfra roku • Kontrakty z rozliczeniem pieniężnym • W danym momencie w obrocie występują 3 serie kontraktów z różnymi miesiącami wykonania (3 naj-bliższe miesiące z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień; np. w październiku kontrakty notowane są na grudzień, marzec i kwiecień). • Mnożnik kontraktu: 1 punkt indeksu = 10 złotych. • Termin wygaśnięcia to trzeci piątek miesiąca, w którym kontrakt wygasa.

14. Kontrakty na akcje Na GPW w Warszawie notowanych jest 11 kontraktów na akcje spółek: • TPSA, PKN Orlen (wprowadzone w styczniu 2001 roku) • PeKaO, KGHM, BRE Bank, Agora, Prokom (wprowadzone w październiku 2001 roku) • Bank BPH (wprowadzone w marcu 2002 roku) • Bank Millennium, Bank Zachodni WBK (wprowadzone w marcu 2003 roku) • PKO BP (wprowadzone w lipcu 2005 roku).

15. Najważniejsze cechy: • Nie występuje mnożnik • Oznaczenia: FXYZkr Gdzie: XYZ – kod konkretnej spółki, k – kod miesiąca, r – ostatnia cyfra roku • Różna liczba akcji na jaką opiewają • Rozliczenie pieniężne • W danym momencie w obrocie występują 3 serie kontraktów z różnymi miesiącami wykonania (3 najbliższe miesiące z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień). • Termin wygaśnięcia to trzeci piątek miesiąca, w którym kontrakt wygasa.

16. Kontrakty na waluty Na GPW w Warszawie notowane są dwa kontrakty walutowe: • kontrakt na USD • kontrakt na EUR

17. Najważniejsze cechy: • Oznaczenia: -USD: FUSDkr - EUR: FEURkr Gdzie: k – kod miesiąca, r – ostatnia cyfra roku • Rozliczenie pieniężne • W danym momencie w obrocie występują 5 serii kontraktów z różnymi miesiącami wykonania (3 naj-bliższe miesiące oraz 2 kolejne najbliższe miesiące z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień). • Wielkość nominalna kontraktu - 100 tysięcy złotych

18. Najważniejsze cechy: • Termin wygaśnięcia to czwarty piątek miesiąca, w którym kontrakt wygasa. • Ostatnim dniem obrotu jest dzień poprzedzający dzień wygaśnięcia • Wielkość kontraktu: - 10 000 USD - 10 000 EUR • Kontrakt notowany jest z dokładnością do 1gr w przeliczeniu na 100 USD lub 100 EUR

19. Kontrakty na obligacje skarbowe Do obrotu zostały wprowadzone w lutym 2005 roku. Co je wyróżnia? • Są jedynymi kontraktami, w których instrument bazowyzależy od stopy procentowej • Są jedynymi kontraktami z fizyczną dostawą

20. Najważniejsze cechy: • Oznaczenia: FPS5kr Gdzie: k – kod miesiąca, r – ostatnia cyfra roku • Wykonanie przez dostawę (jako wyjątek – możliwe rozliczenie pieniężne) • W danym momencie w obrocie występują 2 kontrakty z różnymi miesiącami wykonania (2 najbliższe miesiące z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień; • Notowany w punktach procentowych za 100 złotych wartości nominalnej z dokładnością do 0,01% (notowanie 98,25zł oznacza wartość kontraktu 98,25*1000 = 98 250 zł) • Termin wygaśnięcia to trzeci piątek miesiąca, w którym kontrakt wygasa.

21. Kontrakty forward

22. Co to są kontrakty terminowe forward? • instrument finansowy, transakcja terminowa np.na kurs walut, cenę ryżu . Polega na kupnie / sprzedaży zasobu X za Y. Kurs po jakim zostanie dokonana transakcja oraz wielkość transakcji zostają ustalone w dniu jej zawarcia, natomiast fizyczna dostawa zasobów musi nastąpić w ściśle określonym dniu w przyszłości.

23. Cechy kontraktu terminowego forward I Brak standaryzacji – każdo razowo strony kontraktu ustalają między sobą: • rodzaj i jakość towaru, • wielkość kontraktu, • cena kontraktu, • termin wykonania kontraktu, • miejsce dostawy, • sposób rozliczenia, • sposób zabezpieczenia transakcji (depozyt zabezpieczający, jego wielkość, miejsce złożenia). II Najczęściej dochodzi do rzeczywistej dostawy towaru. III Ryzykowne

24. Podstawowe informacje • Long position – kupujący kontrakt terminowy • Short position – sprzedający kontrakt • Kupno kontraktu zobowiązuje do kupna w przyszłości określonego instrumentu bazowego • Sprzedaż kontraktu zobowiązuje do odsprzedania instrumentu bazowego

25. Przykład • Walutowy kontrakt terminowy pomiędzy bankiem a przedsiębiorstwem eksportującym towar • Przyczyny zawarcia kontraktu: zabezpieczenie się przed ryzykiem.

26. kurs euro 3,4 Zysk/strata kupującego kontrakt terminowy Zysk / strata

27. 3,4 kurs euro Zysk/strata sprzedającego kontrakt terminowy Zysk / strata

28. Reguły inwestowania w kontrakt forward 1) w celu zabezpieczenia się przed wzrostem kursu obcej waluty należy kupić kontrakt terminowy, 2) w celu zabezpieczenia się przed spadkiem kursu obcej waluty należy sprzedać kontrakt terminowy.

29. Różnice między kontraktami forward i futures.

30. OPCJE Czyli kolejny rodzaj instrumentów pochodnych

31. Co to jest OPCJA? • Opcja to instrument dający nabywcy prawo do: • kupna (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży) • w przyszłymterminie • po określonej z góry cenie wykonania • instrumentu bazowego dla tej opcji • Opcja to instrument finansowy dający nabywcy prawo do: • kupna (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży) instrumentu bazowego (np. WIG20) • w przyszłymterminie • po określonej z góry cenie wykonania

32. Co to jest OPCJA? • Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cena opcji) • W zamian zapremię wystawca przyjmuje zobowiązanie do: • sprzedaży instrumentu bazowego (w przypadku opcji kupna) • kupna instrumentu bazowego (w przypadku opcji sprzedaży)

33. Na rynkach finansowych spotykamy sięnajczęściej z dwoma rodzajami opcji: • opcja europejska, może być zrealizowana jedynie w dniu, w którym przypada termin jej wygaśnięcia. Oznacza to, że termin wygaśnięcia i termin wykonania jest taki sam. • opcja amerykańska, może być zrealizowana w dowolnym czasie przed terminem wygaśnięcia opcji.

34. początek notowania serii dzieńwygaśnięcia początek notowania serii dzień wygaśnięcia Kiedy można wykonać opcję EUROPEJSKA AMERYKAŃSKA

35. Opcje na GPW Opcje znajdują się w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych od 22 września 2003 r. i stanowią uzupełnienie oferty produktowej dotyczącej instrumentów pochodnych. Obecnie na GPW notowane są opcje na indeks WIG20

36. Strony kontraktu opcyjnego: • Kupujący (nabywca opcji) • W zamian za prawo do zrealizowania swojej opcji płaci premię(cena opcji) określając tym samym maksymalną stratę, jaką jest w stanie zaakceptować • Sprzedający (wystawca opcji) • Otrzymuje na swój rachunek premię opcyjną w zamian za obowiązek zrealizowania swojego zobowiązania wobec kupującego. Premia ta stanowi maksymalny zysk jaki może on osiągnąć z tej transakcji

37. Prawa i obowiązki stron transakcji OPCJA KUPNA OPCJA SPRZEDAŻY NABYWCA Prawo do kupna Prawo do sprzedaży Zobowiązanie do sprzedaży Zobowiązanie do kupna WYSTAWCA

38. Ważnepojęcia Cena wykonania Ustalona w momencie zawarcia transakcji cena, po której posiadacz opcji będzie mógł zrealizować swoje prawo zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego

39. Ważne pojęcia • Premia opcyjna – stała, z góry ustalona cena opcji • Ceny premii zależy od: • wahań cen danego produktu, będącego przedmiotem kontraktu (jest to zmienność ceny instrumentu bazowego) • relacji ceny opcyjnej do bieżącej ceny aktywów bazowych • okresu, na jaki został zawarty kontrakt opcyjny • stopy zwrotu z aktywów wolnych od ryzyka (bonów skarbowych) • wysokości dywidendy jaką wypłaca instrument bazowy (dla akcji) • od rodzaju opcji; czy jest to opcja europejska czy amerykańska.

40. Podział opcji • Ze względu na rodzaj transakcji: • Opcja kupna (call) • Opcja sprzedaży (put)

41. Definicja opcji kupna • Opcja kupna (call) • Daje nabywcy prawo do kupna instrumentu bazowego w postaci kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji), • Wystawca opcji jest zobowiązany sprzedać nabywcy opcji zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego

42. OPCJE KUPNA (CALL)Przykład 1 Rozważmy europejską opcję kupna1000 akcji X w dniu 15 maja. Cena wykonania tej opcji wynosi 50 zł, termin wygaśnięcia to 20 czerwca tego samego roku. Cena opcji w dniu 15 maja wynosi 4 złote w przeliczeniu na jedną akcję, a zatem posiadacz opcji musi za nią zapłacić wystawcy4000 zł (4zł x 1000akcji). W ten sposób nabywa prawo do zakupu 1000 akcji spółki X po cenie 50 zł (łączna cena 50 000 zł) w dniu 20 czerwca. Z kolei wystawca zobowiązuje się do sprzedaży 1000 akcji po cenie 50 zł, jeśli posiadacz opcji zdecyduje się skorzystać z tego prawa. Możliwe są 3 sytuacje:

43. Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest wyższaniż 50 zł. Opcja jest wykonana, wystawca sprzedaje akcje posiadaczowi. W ten sposób posiadacz płaci 50 zł za akcję spółki, która na rynku jest więcej warta. • Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest niższaniż 50 zł. Opcja nie jest wykonana i wygasa • Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest równa 50 zł, czyli równa cenie wykonania. Nie ma znaczenia, czy opcja zostanie wykonana czy nie, ponieważ posiadacz opcji i tak zapłaci za akcję cenę rynkową

44. Long call – kupno opcji kupna 1 POSIADACZ Założenia: Przewidywany wzrost cen instrumentu bazowego, Zysk: możliwy nieograniczony (w przypadku wzrostu kursu) Strata: zapłacona premia opcyjna (niezależnie od spadków)

45. Schemat long call (kupno opcji kupna)POSIADACZ Zysk/Strata (zł) 50 54 Cena akcji X (zł) - 4000 Próg opłacalności Zapłacona premia (maksymalna strata)

46. Short call – sprzedaż opcji kupna 2 WYSTAWCA Założenia: Przewidywany spadek instrumentu bazowego Zysk: otrzymana premia opcyjna (niezależnie od spadków) Strata: możliwa nieograniczona (w przypadku wzrostu kursu)

47. Schemat short call (sprzedaż opcji kupna)WYSTAWCA Zysk/Strata (zł) Próg opłacalności 4000 50 54 Cena akcji X (zł) Otrzymana premia (maksymalny zysk)

48. Definicja opcji sprzedaży • Opcja sprzedaży (put) • daje nabywcy prawo do sprzedaży instrumentu bazowego w postaci • Kontraktu opcyjnego po z góry ustalonej cenie (kurs realizacji) • wystawca opcji jest zobowiązany kupić od nabywcy opcji • zakontraktowaną ilość instrumentu bazowego

49. OPCJE SPRZEDAŻY (PUT)Przykład 2 Rozważmy europejską opcję sprzedaży1000 akcji X w dniu 15 maja. Cena wykonania tej opcji wynosi 50 zł, termin wygaśnięcia to 20 czerwca tego samego roku. Cena opcji w dniu 15 maja wynosi 4 złote w przeliczeniu na jedną akcję, a zatem posiadacz opcji musi za nią zapłacić wystawcy4000 zł (4zł x 1000 akcji). W ten sposób nabywa prawo do zakupu 1000 akcji spółki X po cenie 50 zł (łączna cena 50 000 zł) w dniu 20 czerwca. Z kolei wystawca zobowiązuje się do sprzedaży 1000 akcji po cenie 50 zł, jeśli posiadacz opcji zdecyduje się skorzystać z tego prawa. Możliwe są 3 sytuacje:

50. 1. Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest niższaniż 50 zł. Opcja jest wykonana, wystawca kupuje akcje od posiadacza. W ten sposób posiadacz otrzymuje 50 zł za akcję spółki, która na rynku jest mniej warta. 2. Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest wyższaniż 50 zł. Opcja nie jest wykonana i wygasa 3. Dnia 20 czerwca cena akcji spółki X na rynku jest równa50 zł, czyli równa cenie wykonania. Nie ma znaczenia, czy opcja zostanie wykonana czy nie, ponieważ posiadacz opcji i tak zapłaci za akcję cenę rynkową