150 likes | 351 Views
Neutronenstraling Hans Beijers, KVI-Groningen Stralingsbescherming Nivo 3. Productie Wisselwerking Dosimetrie Afscherming Detectie. 1. Productie van neutronen Kernsplijting ge ïnduceerd: n + 235 U, 239 Pu X + Y + n n spontaan: 252 Cf X + Y + n n
E N D
Neutronenstraling Hans Beijers, KVI-Groningen Stralingsbescherming Nivo 3 Productie Wisselwerking Dosimetrie Afscherming Detectie
1. Productie van neutronen • Kernsplijting geïnduceerd: n + 235U, 239Pu X + Y + n n spontaan: 252Cf X + Y + n n • Kernfusie: d + t 4He + n(14 MeV) • Kernreacties: T(p,n), T(d,n), T(α,n), T(γ,n), T(X,n) De drempel-energie is meestal 8 MeV, maar bij lichte kernen zoals Li en Be veel lager. De (a/g,n) reacties worden gebruikt in radioactieve neutronenbronnen, bijv. 241Am-9Be bronnen. Van belang zijn de neutronen yield (s-1), de hoekverdeling van de geëmitteerde neutronen en het neutronenspectrum.
2. Wisselwerking van neutronen • Indirect-ioniserende straling: neutrale deeltjes, ’s en neutronen. • geen directe wisselwerking met neutronen • sterke wisselwerking met kern, zeer korte dracht • werkzame doorsnede veel kleiner dan die van γ’s • vrije neutronen zijn niet stabiel, vervallen d.m.v. de zwakke wisselwerking met T½ ≈ 10 min. • Secundaire geladen deeltjes veroorzaken excitaties en ionisaties. • Stochastisch proces met interactie kans P. • Microscopische werkzame doorsnede (m2):
Wisselwerking • macroscopische werkzame doorsnede (m-1): • Oneindige dracht, exponentiele verzwakking. • Neutronen klassifikatie: • Thermische neutronen: En < 0.5 eV neutron vangst A(n,γ), elastische botsingen A(n,n) • Epithermische neutronen: 0.5 eV < En < 200 keV elastische botsingen A(n,n), resonanties A(n,n’) • Snelle neutronen: 200 keV < En < 20 MeV (in)elastische botsingen, resonanties • Relativistische neutronen: En > 20 MeV inelastische botsingen, spallatie
werkzame doorsnede: s(10-24 cm2) = sn,g + sn,f + sn,n’ + sspal • Macroscopische doorsnede: S (cm-1) = s (cm2)· Ntarget (cm-3) = · NA/A • Neutronen aktivering:
3. Dosimetrie van neutronen • Neutronenstraling is indirect ioniserend Massieke energie-overdrachts coëfficiënt: [m2kg-1] NL= aantal L kernen per massa eeheid, J = reactietype [Jkg-1] • Equivalente orgaandosis: HT,R = RwR DT,R • Effectieve dosis: E = T wT HT,R = T wT R wR DT • Omgevingsdosisequivalent:
4. Afscherming van neutronen • Bepaal eerst de sterkte, de energie- en de hoekverdeling van de neutronenbron en de benodigde transmissiecoëf. v.d. afscherming. • Eerst moderen v.d. snelle neutronen d.m.v. (in)elastische botsingen in resp. middel-hoge Z (Fe) en in H-houdende materialen. • Daarna absorptie v.d. gethermaliseerde neutronen d.m.v. neutron vangst reacties, bijv. 1H(n,), 6Li(n,), 10B(n,), 113Cd(n, ). • Belangrijk: afscherming van de geproduceerde fotonen. • Skyshine
Skyshine Source Receptor r met in orde van paar honderd m
5. Detectie van neutronen • Altijd via secundaire geladen deeltjes bijv. via 3He(n,p), 6Li(n,) of 10B(n,) • Omgevingsdosis: remcounter Geschikte moderator en absorbers om de R(E)=c·h*(E) te maken. • Persoonsdosis: 6Li-7Li TLD albedo badges