Ćwiczenia nr 3 Opis jako forma wypowiedzi pisemnej w programie klas początkowych

1. Ćwiczenia nr 3 Opis jako forma wypowiedzi pisemnej w programie klas początkowych

2. Opis charakteryzują trzy podstawowe cechy: • Istotne właściwości określanych przedmiotów, do których najczęściej należą : barwa(kolor), wielkość, kształt, materiał, zapach, ciężar, położenie • Statyczność, która wymaga stosowania w opisie czasowników oznaczających stan i niezmienność ( jest, ma, wygląda, widać itp.) • Przestrzenność- wymaga od uczniów znajomości wyrazów określających stosunki przestrzenne ( np. nad, pod, na wprost, obok, bliżej itp.).

3. Rodzaje opisu: • naukowy (ścisły)- ujmowanie cech najistotniejszych i drugorzędnych opisywanego przedmiotu • literacki(artystyczny)- o doborze cech i ustopniowaniu ich ważności decyduje w dużym stopniu stosunek uczuciowy opisującego Opisując przedmiot, roślinę czy zwierzę dzieci zwracają uwagę na: -barwę, wielkość, kształt, użyteczność, materiał z którego wykonany jest przedmiot,

4. M. Węglińska wyróżnia następujące ćwiczenia przygotowujące do wprowadzenia opisu: • Ćwiczenia polegające na obserwacji i wyróżnianiu charakterystycznych cech i przymiotników- na podstawie np. zagadek • Organizowanie zabaw w zgadywanie: Jaki to przedmiot? • Układanie zdań o przedmiocie, roślinie i zwierzęciu jako przygotowanie bezpośrednie do opisu.

5. Plan opisu: • wstęp- uzasadnienie wyboru tematu • rozwinięcie treści- opis właściwy- określenie cech opisywanego przedmiotu: kształt, barwa, zapach, smak, materiał III. zakończenie- wrażenia i wnioski

6. OPIS JABŁKA Dzisiaj opisywaliśmy…………………. . Moje jest………………… . Ma kształt…………… . Skórka jest……….. koloru…………………. . Pachnie…………… . W smaku jest………… . Powinniśmy jeść jabłka, ponieważ…………….

7. Pytania pomocnicze do opisu jabłka 1. Jakiej wielkości jest Twoje jabłko? 2. Jaka jest skórka i jakiego koloru? 3. Jak pachnie? 4. Jakie jest w smaku? 5. Dlaczego powinniśmy jeść jabłka?

8. Kształtowanie umiejętności wypowiadania się na piśmie, w formie opowiadania, w koncepcji T. Jóźwickiego

9. Opowiadanie- jest doskonałym środkiem kształcenia zdolności, uświadamiania własnych przeżyć, doświadczeń, środkiem kształcenia myślenia obrazowego, rozwijania wyobraźni i fantazji, środkiem wyrabiania sprawności w posługiwaniu się językiem literackim, środkiem kształcenia twórczości dziecięcej.

10. Charakter i źródła treści opowiadań Treść pierwszych opowiadań powinny stanowić zdarzenia dobrze dzieciom znane, bliskie, z życia dzieci. Należy uczyć ich pisania opowiadań na podstawie własnych przeżyć, ale i na podstawie ilustracji. W niższych klasach dopuszcza się pisanie opowiadań na podstawie filmów, audycji. Jest to cenne, gdy: • uczniowie w czytanych tekstach rozumieją wszystko, • powtarzają tylko niektóre elementy, • ich treść jest dostosowana do poziomu umysłowego dzieci, • są dokładnie opracowane pod względem rzeczowym i problemowym, • wywołują silne przeżycia,

11. Formułowanie tematów: Temat musi być wyraźnie ograniczony w czasie i przestrzeni, ponadto jednoznacznie i poprawnie sformułowany, nie może być zbyt obszerny. Rodzaj wydarzenia i sposób formułowania tematu opowiadania rzutują na kształt, charakter, styl i jakość wypowiedzi. Zbiorowe układanie opowiadań: Umożliwia bogacenie języka, urabiania stylu, wiązania zdań w logiczną, płynną całość. Przy współpracy z kolegami mają możliwość wartościowania, wybierania najlepszych zdań. Wyrabiają styl, język, uczą właściwej kompozycji i wyrażają nadzieje, że z tego rodzaju ćwiczeń rodzi się metoda i umiejętność wypowiadania się na piśmie.

12. Gromadzenie słownictwa: Zgromadzony materiał słownikowy zapisuje się na tablicy, po czym uczniowie wykorzystują go. Najczęściej gromadzi się po kilka rzeczowników, przymiotników, czasowników i tylko w ich znaczeniu podstawowym, często te z trudną pisownią. Gromadzenie słów oznaczających następstwa czasowe. Plan, schemat, struktura Plan powinien powstać na końcu, po zebraniu materiału rzeczowego, słownikowego, frazeologicznego i składniowego. Zaleca się pisanie wg planu ogólnego. Trójczłonowa budowa wypowiedzi: wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Ćwiczenia: • układanie zdań złożonych ze szczególnym zwróceniem uwagi na szyk wyrazów w zdaniu, • przekształcenie zdań pojedynczych w złożone ze zwróceniem uwagi na interpunkcję, • uzupełnienie luk w tekstach opowiadań, • składanie opowiadań z rozsypanek tekstowych,

13. Etapy kształcenia umiejętności konstruowania opowiadań • Poznanie dzieci z istotą opowiadania. • Zapoznanie ze strukturą opowiadania • Przybliżenie dzieciom niektórych zasad poprawnego stylu. • Wdrażanie do charakteryzowania czynności, działań i ich miejsca. • Zapoznanie ze sposobami ożywienia i dynamizowania tempa akcji zdarzeń • Uczenie konstruowania wypowiedzi barwnej • Uświadamianie dzieciom sposobów wyrażania przeżyć, doznań, nastrojów i wzruszeń. • Ukazywanie dzieciom sposobów rozbudzania zainteresowań akcją.

14. T. Jóźwicki uważa, że nie wystarczy ująć w opowiadaniu trzy główne części- wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Proponuje trójczłonową budowę opowiadania, składającą się z pięciu części. Oto schemat opowiadania według propozycji T. Jóźwickiego: I Wstęp|1.Przedstawienie sytuacji przed wydarzeniem.II Rozwinięcie|2.Wskazanie przyczyny wydarzenia.3.Opis przebiegu wydarzenia.4.Podanie skutków wydarzenia.III Zakończenie|5.Wyciąganie wniosków, snucie refleksji.

15. Środkami stylistycznymi służącymi do ożywiania i dynamizowania tempa akcji, zdarzeń są:* wyrazy, zwroty lub wyrażenia o specjalnej wymowie wskazujące na szybko zmieniające się czynności (np. od razu, nie czekając ani chwili, rzucili się pędem, mknąć jak strzała); * szeregowe zestawienia różnych czasowników w niektórych momentach opowiadania (np. coś krzyknął, odwrócił się, dopadł, podskoczył, chwycił, pociągnął i...);* powtórzenia tych samych czasowników (np. idzie, idzie i idzie a tu...; tak patrzy, patrzy i patrzy);* zdania krótkie, gdyż uwagę czytelnika kieruje się w nich na czynności.

16. Wypowiedzi barwne uzyskujemy wówczas, gdy stosujemy następujące środki stylistyczne:* powtórzenia charakterystycznych zwrotów i wyrażeń (np. a za nią babcia człapu, człapu, człapu; jak nie tupnie, jak nie krzyknie; jak nie złapie za...);* mowę niezależną (dialogi i monologi);* porównania i wyrazy użyte w znaczeniu przenośnym (np. ręce miała zimne jak lód; ze wstydu był czerwony jak burak);* zwroty i wyrażenia frazeologiczne (np. ciocia miała z nim istne urwanie głowy; Stefan mu powiedział, żeby pilnował swego nosa);* równoważniki zdań, zdania wykrzyknikowe, okrzyki i wykrzyknienia naśladujące odgłosy uderzeń i głosy zwierząt np.A wróbelek- frrr- odleciał do lasu.Bach, bęc!Bzzz...bzzz...nad nim osa..

17. Oto przykład opowiadania zawierającego wybrane środki stylistyczne oraz trójczłonową budowę opowiadania w układzie pięciocząstkowym.Wojtek i Radek na lodziePewnego zimowego popołudnia koledzy- Wojtek i Radek wybrali się nad jezioro. Było skute lodem.Wojtek nie wiedział, że lód jest kruchy. Więc nie zastanawiając się ani chwili wszedł odważnie na taflę lodową i z zapałem ślizgał się. W pewnym momencie lód zaczął trzeszczeć. Ale chłopiec nie przejmował się tym. E tam-mówił machając ręką- i ślizgał się dalej. Aż nagle trach! trach! - lód się załamał. Wojtek wpadając do wody wołał: Ratunku! Ratunku! Gdy Radek usłyszał wołanie o pomoc bardzo się zdenerwował. W jednej chwili znalazł grubą gałąź i jeden koniec podał koledze. Drugi trzymał mocno w dłoniach. Mimo tego, Wojtek nie mógł się wydostać z pułapki. Ciągle stawał na lodzie i od razu wpadał do wody, stawał i znów wpadał. Aż wreszcie Radek poradził koledze, aby położył się na brzuchu. Efekt był natychmiastowy. Pełzając, wydostali się do brzegu. Drżeli z zimna jak listki na wietrze.Do domu powrócili przemarznięci i mokrzy. Przez cały tydzień musieli leżeć w łóżkach łykając różne witaminy.

18. W………….. styczniowy dzień Tomek wybrał się na dwór. Niedaleko rosło…………………….., które zimą było całe otulone…………………….. . Siedziały na nim głodne i zmarznięte……………… Nagle Tomek ulepił ………………………. kule i ………………….. rzutami zaczął trafiać w przestraszone ………………. . ………………………. porwały się do lotu i odfrunęły. Mały………….. nie pomyślał, że spotka go kara. Niespodziewanie z drzewa poruszonego przez…………….. i …………………. spadła na niego ogromna ilość …………… . Na szczęście chłopcu nic się nie stało. Gdy wrócił do domu zbudował ze starszym bratem…………… i odtąd codziennie dokarmiał ………….. .