İŞ MEVZUATI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEMEL EĞİTİMİ Ankara 2012

1. İŞ MEVZUATI • İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEMEL EĞİTİMİ • Ankara 2012

2. EĞİTMEN BİLGİSİ • Selim AKÇAHARMAN • İNŞAAT Y. MÜHENDİSİ • İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI

3. EĞİTİMLERİMİZİN AMACI • İş Güvenliği Bilincinin ve Farkındalığının Artması Oluşabilecek İş Kazalarının Önlenmesi

4. EĞİTİMİN İÇERİĞİ • İş Mevzuatı • Asıl İşveren – Alt İşveren Kavramı • İş Sağlığı Ve Güvenliği Kavramı Ve Önemi • İş Sağlığı Ve Güvenliği Konusunda Taraflar • Çalışanların Hakları Görev VeSorumlulukları • İşverenlerin Hakları Görev Ve Sorumlulukları • Dünyada Ve Ülkemizde İş Kazası İstatistikleri

5. BÖLÜM I • İŞ MEVZUATI

6. 4857 SAYILI İŞ KANUNU GETİRDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER Kanun No      : 4857 Kabul Tarihi   : 22.05.2003 Resmi Gazete  : 10.06.2003 - 25134

7. 4857 İŞ KANUNU MADDE 2: Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği çalışanlarini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.

8. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin çalışanlarine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.

9. ÇALIŞANLARIN YASAL HAK VE SORUMLULUKLARI İhbar Tazminatı Kıdem Tazminatı Yıllık İzinler Göreve İade Doğum İzni Fazla Mesai Çalışma Süreleri

10. ÇALIŞANIN İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLERE FESİH DURUMU 4857 İ.K. MADDE 24 - Süresi belirli olsun veya olmasın çalışan, şu hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: Sağlık sebepleri: • İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple çalışanın sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa. • çalışanın sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir çalışan bulaşıcı veya çalışanın işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

11. İŞVERENİN İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLERLE FESİH DURUMU 4857 İ.K MADDE 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, şu hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: Sağlık sebepleri: a) çalışanın kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.b) çalışanın tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

12. II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek çalışanın işvereni yanıltması. b) çalışanın, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.

13. c) çalışanın işverenin başka bir çalışansine cinsel tacizde bulunması. d) çalışanın işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka çalışanına sataşması e) çalışanın, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

14. f) çalışanın, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. g) çalışanın işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

15. h) çalışanın yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi. ı) çalışanın kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

16. ÜCRET KESME CEZASI 4857 İ.K MADDE 38 : İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında çalışana ücret kesme cezası veremez. çalışan ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin çalışana derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi gerekir. çalışan ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde çalışanın iki günlük kazancından fazla olamaz.

17. ARA DİNLENMELER 4857 İ.K MADDE 68 -Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle çalışanlara; 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (yedi buçuk saat) süreli işlerde yarım saat, 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat, ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Dinlenmeler bir işyerinde çalışanlara aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.

18. GECE SÜRESİ VE GECE ÇALIŞMASI 4857 İ.K MADDE 69 - Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir. çalışanların gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez. Gece çalıştırılacak çalışanların sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Gece çalıştırılan çalışanlar en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler. çalışanlarını sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır. Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen çalışana işveren, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.

19. ÇALIŞAN ÖZLÜK DOSYALARI 4857 İ.K MADDE 75 - İşveren çalıştırdığı her çalışan için bir özlük dosyası düzenler. İşveren bu dosyada, çalışanın kimlik bilgilerinin yanında, bu Kanun ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve bunları istendiği zaman yetkili memur ve mercilere göstermek zorundadır. İşveren, çalışan hakkında edindiği bilgileri dürüstlük kuralları ve hukuka uygun olarak kullanmak ve gizli kalmasında çalışanın haklı çıkarı bulunan bilgileri açıklamamakla yükümlüdür.

20. Resmi Gazetede 30.06.2012 tarihinde yayımlanan 6331 Sayılı İSG Kanunu ile, işverenlere ve çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konusunda 4857 İş Kanunundan daha kapsamlı ve büyük sorumluluklar ve yükümlülükler getirilmiştir.

21. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ 4857 İ.K MADDE 81 - İşverenler, devamlı olarak en az elli çalışan çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki çalışan sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler.

22. İŞ GÜVENLİĞİ KURULU 6331 sayılı İSG KANUNU Madde 22: Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu Altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren; İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere İSG KURULU oluşturur. Kimler Katılmalı : Firma yetkilileri, insan kaynakları yöneticileri, iş sağlığı ve güvenliği kurul üyeleri, iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri, işyeri hemşireleri, sendikacılar, mühendisler, teknisyenler, formenler, ustalar, İSG çalışan temsilcileri vb.

23. Kurulun çalışanın talebi yönünde karar vermesi halinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.Bu durumda tehlike giderilene kadar çalışan ; çalışsaydı kazanacağı ücretin tamamını almaya devam eder.

24. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ GÖREVLİ MÜHENDİS VE TEKNİK ELEMAN 4857 İ.K MADDE 82 - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli çalışan çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki çalışan sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler.

25. BÖLÜM II • İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ • GENEL HUSUSLARI

26. Eski çağlardan beri çalışan ve iş yeri kavramı vardır. çalışan Sağlığı ve İş ile birlikte Güvenliği özellikle sanayileşmeden sonra önem kazanmıştır. Sosyal devlet kavramı ile paralel olarak bu konudaki çalışmalar ve düzenlemeler artmıştır.

27. İlk yazılı kaynaklar Hipokrat (MÖ 460-370) • İngiltere’de çıkarılan Fabrikalar Yasası ilk önemli yasa 1833 • İş kazasına uğrayanlara ilk tazminat ödemesi Almanya’da 1885

28. Çalışma hayatının ilk önemli Yasası olan “3008 Sayılı İş Kanunu” 15.06.1937 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 25.08.1971 tarihinde yürürlüğe giren “1475 sayılı İş Kanunu” gereği İSG güvenliği yönünden bir çok tüzük ve yönetmelik uygulamaya konulmuştur. 10.6.2003 tarihinde 4857 sayılı yeni İş Kanunu yürürlüğe girmiştir.

29. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İşyerlerinde İşin Yürütümü Sırasında, Çeşitli Sebeplerden Kaynaklanan Sağlığa Zarar Verebilecek Şartlardan Korunmak Amacıyla Yapılan Sistemli Ve Bilimsel Çalışmalara Denir. Çalışanları İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından korumaktır !!!

30. NEDEN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ? Dünya’da Ortalama 3 Milyar Çalışan İş Gücü vardır. Her yıl 250 Milyon iş kazası, 160 Milyon da meslek hastalığı meydana gelmekte, İş Kazası ve meslek hastalığı sonucu yılda 1.2 Milyon kişi ölmektedir. Avrupa birliği ülkelerinde iş kazalarının yıllık toplam maliyetinin 20 milyar Euro olduğu hesap edilmektedir.

31. İş Kazası, 5510 Sayılı  Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Tanımlanmıştır. İş Kazası; Bu Kanunun 13 . Maddesinde hükme bağlanan 5 durumda meydanagelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüreuğratanolaydır.

32. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, • Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 4. Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 5. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

33. MESLEK HASTALIĞI Sigortalının Çalıştırıldığı İşin Niteliğine Göre; Tekrarlanan Bir Sebeple Veya İşin Yürütüm Şartları Yüzünden Uğradığı Geçici Veya Sürekli Hastalık, SakatlıkVeya Ruhi Arıza Halleridir.

34. Türkiye’de İş Kazaları: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) son iş kazası istatistiklerine göre Ülkemizde Her 6 dakikada 1 iş kazası meydana gelmektedir. 2009 Resmi istatistikleri: 64.316 iş kazası, 429 meslek hastalığı vakası tespit edilmiştir. Bunların 1171'i ölümle sonuçlanırken, 1885 kişi sürekli iş göremez hale gelmiştir.

35. İş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu kaybedilen iş günü sayısı ise 1 milyon 533 bin 749 'dur. Ülkemizde Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kriterlerine göre iş kazaları ve meslek hastalıklarının yıllık maliyeti; yaklaşık 38 milyar TL. olarak tahmin edilmektedir.

36. Bölgelere göre dağılımda en fazla gün kaybı İstanbul ‘da meydana gelirken; bunu Ankara, Bursa ve İzmir bölgeleri izledi. Buna karşın en fazla iş kazası Kocaeli’de yaşandı

37. İş kazaları en çok Pazartesi günleri yaşandı.Bunda tatil rehavetinin yaşandığı haftanın ilk gününde dikkat eksikliği ve konsantrasyon bozukluğunun etkin sebepler olduğu tahmin edilmektedir.Diğer günlerde gerçekleşen kazaların oranı; • Salı yüzde 16,69; • Çarşamba yüzde 17,24; • Perşembe yüzde 15,82; • Cuma yüzde 16,53; • Cumartesi yüzde 10,98 • Pazar yüzde 4,6 şeklinde sıralandı.

38. Toplam kazaların yaşa göre dağılımında, 26-35 aralığı yüzde 54 oranıyla ilk sırayı aldı. Kazaların yüzde 48’i mesleki/teknik lise mezunları arasında yaşandı. İlk 3 saatlik zaman diliminde yaşanan kazalar, toplam kazaların yüzde 40’ını oluşturdu.

39. Dünya İş Kazası İstatistiksel Verilerine Göre İş Kazası Sayısında TÜRKİYE, Avrupa’da Birinci, Dünya’da Üçüncüdür.

40. Verilere göre iş kazası geçirenlerin %57’sının 10 kişiden az çalışan olan işyerlerinde meydan gelmesidir. Oysa ki mevcut mevzuatımız sadece 50 ve üzeri çalışanı olan işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği konusunda önlemler almak için zorlayıcı olmaktaydı. 6331 Sayılı İSG Kanunu ile SAYI SINIRLAMASI TÜM İŞYERLERİ için geçiş süreci sonunda kalkmaktadır.

41. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KONUSUNDA Devletin, İşverenlerin, Çalışanların Sorumlulukları Vardır.

42. TARAFLARIN GÖREV VE SORUMLULUKLARI İş hayatını düzenleyen kanun, tüzük ve yönetmelikler çıkararak denetim yaparak eğitim vererek DEVLET Alınan önlemlere uyarak , İŞVEREN ÇALIŞAN Önlem alarak, Eğitim vererek, bilgilendirerek Şirket için denetim ve gözetim yaparak 3.ŞAHISLAR Bireysel Farkındalık Ve Bilinçlenmeyle

43. İşverenler iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak,araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, Çalışan iş sağlığı ve güvenliği konusunda her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

44. İşverenler alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, Çalışanlar karşı karşıya bulundukları mesleki riskler,alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar .

45. Verilen eğitimler, çalışanlara herhangi bir mali yük getirmeyecek şekilde düzenlenir ve eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Genel eğitim planına uygun olarak yıl içinde düzenlenecek eğitim faaliyetlerini gösterir bir Yıllık Eğitim Programı hazırlanır.

46. ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ a) çalışanlar, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati gösterirler ve görevlerini, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yaparlar. b) çalışanlar, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda çalışmaları gerekmektedir.

47. TÜRK CEZA KANUNU’NDA SIKÇA RASTALANAN ‘TAKSİR’ ve ‘KASIT’ NE DEMEKTİR? Dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslekte acemilik veya düzene, buyruklara ve talimata uymazlıktan doğan, istemeyerek gerçekleştirilen suçlara TAKSİR denir. Peki bilinçli taksir ne demektir?

48. Bu Durumda İş Kazalarının Tamamı “Bilinçli Taksir” İçerisinde Değerlendirilir Ve İşveren Bilinçli Taksir Suçuyla Yargılanır.

49. TÜRK CEZA KANUNU MADDE 85 : TAKSİRLE ÖLÜME SEBEP OLMA 1 kişinin ölümü halinde 2 yıldan 6 yıla kadar 1 den fazla ölüm halinde 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası Bilinçli taksir halinde %50 arttırılır.

50. TÜRK CEZA KANUNU MADDE 89 : TAKSİRLE YARALANMAYA SEBEP OLMA 1 kişinin yaralanması 3 aydan 1 yıla kadar hapis 1 den fazla kişinin yaralanması 6 aydan 3 yıla kadar hapis Yaralanma hayati tehlike veya kalıcı bir sakatlığa sebep olursa %50 arttırılır.