STRUKTURY ODPOWIEDZIALNE ZA ZWALCZANIE HANDLU LUDŹMI

1. STRUKTURY ODPOWIEDZIALNE ZA ZWALCZANIE HANDLU LUDŹMI POLICJA STRAŻ GRANICZNA PROKURATURA POMOCY OFIAROM udzielają: Ośrodki interwencji kryzysowej Organizacja pozarządowa

2. WŁAŚCIWOŚĆ STRAŻY GRANICZNEJ do ścigania handlu ludźmi nie wynika wprost z ustawy o SG Wówczas gdy przestępstwo handlu ludźmi pozostaje w zbiegu z przestępstwami, do ścigania których uprawniona jest SG to wówczas prowadzenie takiego postępowania może być powierzone Straży Granicznej. Podczas wykonywania czynności służbowych z udziałem cudzoziemców SG posiada naturalną możliwość pozyskiwania informacji o tym procederze. Straż Graniczna uczestniczy w przedsięwzięciach wynikających z Krajowego Planu Przeciwko Handlowi Ludźmi. W KG SG funkcjonuje Zespół do spraw stałego monitoringu i koordynacji działań Straży Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi (powołany dnia 18.06.2008r. Dec. Nr 139). W Zarządzie Oper.-Śledczym KG SG, oddziałach oraz COSSG w Koszalinie, a także w CSSG w Kętrzynie powołano nieetatowych funkcjonariuszy- koordynatorów ds. zwalczania handlu ludźmi. Koordynatorzy są z pionu o-r. Współpracują z nimi wyznaczeni koordynatorzy z pionu ds. cudzoziemców.

3. ZWALCZANIE ZJAWISKA HANDLU LUDŹMI System koordynacji w strukturach Straży Granicznej • Do zadań koordynatorów należy m. in.: • koordynacja działań pomiędzy jednostkami i komórkami organizacyjnymi Straży Granicznej, • koordynacja działań pomiędzy Strażą Graniczną a Policją, • koordynacja działań w ramach krajowego Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi, w tym też współpracy z organizacjami pozarządowymi realizującymi zadania związane z ochroną ofiar.

4. ZWALCZANIE ZJAWISKA HANDLU LUDŹMI • Zespół do spraw stałego monitoringu i koordynacji działań Straży Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi • W celu usprawnienia systemu koordynacji, Decyzją nr 139 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 18.06.2008 r. powołany został w Komendzie Głównej Straży Granicznej ww. Zespół. • Do zadań Zespołu należą: • koordynacja realizacji przez Straż Graniczną przedsięwzięć wynikających z Krajowego Planu Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, • bieżący monitoring i analiza przypadków handlu ludźmi ujawnionych przez SG, • udział w pracach Grupy Roboczej utworzonej w ramach Zespołu powołanego zarządzeniem nr 23 Prezesa Rady Ministrów z dnia 05.03.2004 r. w sprawie utworzenia Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi w MSWiA, • inicjowanie i koordynacja działań SG w zakresie zwalczania handlu ludźmi innych, niż wynikające z Krajowego Planu Zapobiegania i Zwalczania Handlu Ludźmi z uwzględnieniem przedsięwzięć szkoleniowych, • współpraca z MSWiA, Policją i innymi organami administracji państwowej oraz organizacjami pozarządowymi.

5. „OBSZARY” HANDLU LUDŹMI SEKS BIZNES • MODUS OPERANDI „NABYWCY”: • werbuje cudzoziemki na terytorium państwa pochodzenia (często uzależnia je od siebie finansowo/ uczuciowo- metoda LOVER BOY”; • organizuje przerzut cudzoziemek do Polski lub dalej do krajów Europy Zachodniej (dostarcza fałszywe paszporty/ wizy/tytuły pobytowe; cudzoziemki płacą za te dokumenty); • zmusza do uprawiania nierządu, czerpiąc z tego tytułu korzyści majątkowe, • zabiera paszporty cudzoziemkom, przetrzymuje je, szantażuje, że zawiadomi Policję, że są nielegalnie bo nie mają dokumentów; że zrobi krzywdę rodzinie w kraju pochodzenia, powiadomi czym się zajmują, wreszcie grozi pobiciem albo dokonuje pobicia, zmusza do obcowania płciowego (zgwałcenia); • nakłada obowiązek płacenia za mieszkanie, żywność, możliwość „pracy”, opiekę, udzieloną pomoc medyczną; • przetrzymuje w zamknięciu, ogranicza swobodę poruszania albo całkowicie ją uniemożliwia; • zabiera telefony komórkowe, uniemożliwia kontakt z rodziną (albo nadzoruje rozmowy); • celem wymuszenia posłuchu i wzmożenia aktywności seksualnej udziela narkotyków; • dokonuje „odsprzedaży” innemu suterenowi

6. „OBSZARY” HANDLU LUDŹMI PRACA PRZYMUSOWA MODUS OPERANDI SPRAWCÓW: A) Rekrutacja potencjalnych pracowników w kraju pochodzenia B) Przeniesienie pracowników do przypisanej im pracy C) Odbiór lub ukrycie pracowników/ migrantów w celu zmuszenia ich do pracy w warunkach zniewolenia, wyzysku lub przymusu; Osoby opuściły swój kraj z własnej woli i stały się ofiarami podczas podróży lub na miejscu docelowym; możliwy też jest zorganizowany przerzut cudzoziemców, przy wykorzystaniu fałszywych dokumentów; + odebranie dokumentów, groźby złożenia donosu , groźby lub rzeczywista przemoc fizyczna, groźby skrzywdzenia najbliższych osób, pozbawienie wolności, zniewolenie za długi, wstrzymywanie wypłaty

7. „OBSZARY” HANDLU LUDŹMI ŻEBRACTWO • MODUS OPERANDI SPRAWCÓW: • werbunek za granicą osób kalekich, kobiet z małymi dziećmi oraz dziećmi z widocznym kalectwem (odkupywanie takich osób od ich rodzin wykorzystując trudną sytuacje finansową); • transport albo przerzut tych osób na terytorium RP i innych krajów UE bez dokumentów stwierdzających ich tożsamość; • rozdysponowywanie osób pomiędzy zorganizowane grupy zajmujące się/nadzorujące żebractwo; • bicie i zastraszanie ofiar, zmuszanie do określonego zachowania odbieranie pieniędzy uzyskanych w wyniku żebrania; • fałszowanie dokumentów potwierdzających dane osobowe dzieci (akty urodzenia), fałszowanie dokumentów osób dorosłych (dowody osobiste, prawa jazdy); • przekazywanie odebranych pieniędzy zagranicę po przez kurierów.

8. Aby skutecznie przeciwdziałać handlowi ludźmi potrzebna jest: • profesjonalnie wyszkolona kadra funkcjonariuszy; • szybka reakcja na zdarzenie, właściwa identyfikacja; • przełamanie bariery pomiędzy ofiarą a organem i zapewnienie ofierze bezpieczeństwa, przy zastosowaniu zasady braku wtórnej wiktymizacji; • szeroko rozumiana współpraca pomiędzy pionami operacyjno-śledczym i do spraw cudzoziemców oraz m.in. Policją, prokuraturą i organizacjami pozarządowymi, mająca na celu wypracowanie najlepszego położenia ofiary, przy jednoczesnym zabezpieczeniu materiału dowodowego i prawidłowego toku procesu karnego; • zgromadzenie materiału dowodowego pozwalającego na skuteczne przedstawienie sprawcom zarzutów z art. 189 a kk, które następnie utrzymają się przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy.

9. STRAŻ GRANICZNAuczestniczy w: • Pilotażowych programach w wybranych województwach, które mają na celu zwalczanie i zapobieganie handlu małoletnich ofiar; • Tworzeniu procedur postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku ujawnienia ofiary handlu ludźmi, ze szczególnym uwzględnieniem małoletnich; • Programach profilaktycznych przeprowadzanych przez organizacje pozarządowe; W ramach Straży Granicznej funkcjonuje 4 stopniowy system szkolenia, zgodnie z zatwierdzonym w dniu 29.12.2010r. przez Komendanta Głównego systemem szkoleń.

10. PROBLEMATYKA MAŁOLETNICH OFIARHANDLU LUDŹMI Pilotażowe projekty dot. małoletnich ofiar handlu ludźmi obejmują 4 województwa: mazowieckie, łódzkie, małopolskie i zachodniopomorskie. Opracowano robocze dokumenty o charakterze wytycznych dot. identyfikacji, zasad i procedur postępowania w przypadku ujawnienia małoletniej ofiary. Wytypowano placówki opiekuńcze, w których mogłyby być umieszczone małoletnie ofiary (szkolona jest kadra dydaktyczna). Analizie poddawane są przypadki przekraczania granicy państwowej RP małoletnich bez opieki (w roku 2010- wnioski o nadanie statusu uchodźcy złożono wobec 202 małoletnich bez opieki, z czego połowę stanowili ob. FR narod.czeczeńskiej; w Warszawie w jednej z placówek przebywa rocznie ok. 25 małoletnich bez opieki; z kolei w roku 2009 U ds Cudz.umorzył postępowanie o nadanie st.uchodźcy wobec 1156 małoletnich).

11. PROBLEMATYKA MAŁOLETNICH OFIARHANDLU LUDŹMI W szczególności analizie poddawane są przypadki małoletnich osób (dziewczynki w wieku lat 12-13), które zgodnie z oświadczeniami cudzoziemców miały zawrzeć związki małżeńskie (wyznaniowe) . Każdorazowo analizie poddawane są dokumenty osób , które podróżują wraz dziećmi, z których wynikać ma prawo do sprawowania nad nimi opieki. W przypadku gdy zachodzi wątpliwość co do „legalności” opiekuna składany jest wniosek o wyznaczenie kuratora, a dziecko umieszczane jest w placówce wychowawczej. Z placówek tych (charakter otwarty) większość dzieci „oddala się” w nieznanym kierunku.

12. Czy są jakieś problemy? PROBLEMY SĄ ZAWSZE… choć mówienie jak jest źle, nie posuwa sprawy do przodu … to jednak trzeba mieć świadomość ile jeszcze pracy przed nami … • identyfikacja ofiary; to co z początku wydaje się błahym zdarzeniem okazać się może poważną sprawą i odwrotnie; • zakwalifikowanie osoby jako ofiary (wpisanie do Programu wsparcia) nie oznacza, że jest ona pokrzywdzonym w procesie karnym- ofiarą handlu ludźmi jest osoba, której naruszenie dóbr zostanie stwierdzone przez sąd; • wykwalifikowana kadra; • krzyżowanie się procedur: karnej (ofiara, mająca status pokrzywdzonego w procesie karnym/ często też będąca sprawcą innego czynu zabronionego) i administracyjnej (związanej z naruszeniem ustawy o cudzoziemcach); • nawiązanie kontaktu/ więzi z ofiarą, wzbudzenie u niej zaufania; przełamanie bariery, nakłonienie do współpracy, przy jednoczesnym zapewnieniu jej bezpieczeństwa i w danym momencie najlepszego wyjścia dla niej; • konflikt interesów- częstokroć ofiara nie jest zainteresowana współpracą (z wielu przyczyn np. sama naruszyła porządek prawny, nie chce opuszczać Polski, nie ma dokąd wracać, nie może zerwać ze środowiskiem etc.) • znalezienie kompetentnego tłumacza; • wystąpienie ofiary z Programu wsparcia, bez zabezpieczenia materiału dowodowego lub niepotwierdzenie w materiale dowodowym okoliczności, które wskazuje ofiara (wiarygodność ofiary); • uwarunkowania kulturowe, wynikające z różnego postrzegania rzeczywistości, wartości moralnych, przekonań, tradycji, języka, zasad zachowania, przepisów etc. ; • brak wyrażenia explicite w ustawie o Straży Granicznej uprawnienia do rozpoznawania przestępstwa z art. 189a kk i ścigania jego sprawców, a co się z tym wiąże „szukanie właściwości rzeczowej” i brak możliwości pozyskiwania informacji w toku czynności o-r, w tym przy zastosowaniu ofensywnych metod pracy; • mechanizmy związane z procedurą karną, wielość przesłuchań, poddanie się przez ofiarę rygorom procesu; • niewiedza organów ścigania o rzeczywistej liczbie przestępstw.

13. Czy widać światełko w tunelu?

14. ZDECYDOWANIE TAK! ZDECYDOWANIE TAK! • Straż Graniczna, w ramach realizacji Krajowego Planu Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi, podjęła inicjatywę legislacyjną dotyczącą objęcia właściwością oraz dodania do katalogu przestępstw wymienionych w ustawie o Straży Granicznej, czynów określonych w art. 189a kk oraz art. 264a kk (w celu umożliwienia korzystania z ofensywnych metod pracy operacyjnej, określonych w art. 9e, 9f, 9g ustawy o Straży Granicznej). • Straż Graniczna uczestnicząc w realizacji założeń Krajowego Planu Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi, brała aktywny udział w pracach grupy ekspertów ds. opracowania Algorytmu postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku ujawnienia przestępstwa handlu ludźmi. • Obecnie, w ramach kolejnej grupy ekspertów, Straż Graniczna bierze aktywny udział w pracach, których celem jest opracowanie nowegoAlgorytmu postępowania funkcjonariuszy w przypadku ujawnienia ofiary handlu ludźmi, w szczególności w aspekcie reagowania w zakresie zjawiska handlu dziećmi, a przede wszystkim w przypadku ujawnienia małoletniej ofiary.