DERS: TÜRKÇE-DİL BİLGİSİ

1. DERS:TÜRKÇE-DİL BİLGİSİ KONU: -DE, -DA, -Kİ, -Mİ’NİN YAZILIŞLARI HAZIRLAYAN: kaan yiğit Candar oğulları 4.SINIF ÖĞRETMENİ:saidarslan oğlu

2. -Mİ EKİNİN YAZILIŞI: 1)*Soru eki olan‘ – mi ‘ kendisinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır. *Sözcükteki anlamlarına göre ‘-mı, – mu, -mü ‘ biçiminde yazılabilir.

3. ÖRNEKLER: *Yaramaz Karabaş eve geldi mi? mü? *Annen kazak ördü mı? *Ali ödevini yaptı mü? *Hasan ırmağa düştü

4. ÖRNEKLER: *Sarı kedi ciğeri kaptı mı? *Zeynep hanım okula geldi mi? *Tekir yavrusunu emzirdi mi? *Filiz çok ders çalışıyor mu?

5. ÖRNEKLER: *Kevser kuş sesi duydun mu? *Hayati ördeği yakaladı mı? *Bekir önlüğümü gördün mü? *Zeki çok zeki öğrenci mi?

6. UYARI: * -mi soru eki sözcüğün cümledeki anlamına göre – mısın, -misin, -musun, –müsün şeklini alabilir.

7. ÖRNEKLER: *Benimle parka gelir misin? *Sana süt versem içer misin? *Bana dondurma alır mısın? *Evdeki kedilere bakar mısın?

8. ÖRNEKLER: *Derslerine çalışıyor musun? *Bu akşam bize gelir misin? *Siz de sabahları koşuyor musunuz? *Güzel resim yapabiliyor musun?

9. UYARI: *Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik olarak yazılır. Siz karanlıktan çok korkuyor musunuz? *Güzel resim yapabiliyor musunuz?

10. 2) Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır: ÖRNEK: *Güzel mi güzel. *Gördün mü şimdi yaptığını! *Konuşmaya başladı mı susmaz.

11. 3) “mi” soru eki, hem isimlere hem de fiillere getirilen bir çekim ekidir. “-mİ“, kendinden önceki kelimden her zaman ayrı (bir kelime gibi) yazılır:

12. ÖRNEK: Gelecek miydin? (fiile) *Sen misin? (isme). *Sen burada mısın? *İzmir mi yoksa İstanbul mu daha güzel?

13. 4) Eklendiği kelimenin son sesine, dolayısıyla büyük ve küçük sesli uyumu kurallarına uyar: *Salı mı? *Sen mi? *O mu? *Ölümü?

14. 5) Soru ekinden sonra gelen ekler kendisine bitişik yazılır: ÖRNEK: *Seni çağıran bu çocuk muydu? 6)Soru anlamı vermediği zamanlarda da ayrı yazılır. *Güzel mi güzel bir evi var.

15. -DE’NİN YAZIMI: 2.Bağlaç olan -de’nin yazılışı 1.Durum eki olan –de’nin yazılışı

16. 1)Durum eki olan –de: *Durum eki olan –de cümlede sözcüğe bitişik yazılır. *Cümleye bulunma anlamı katar.

17. 1)Durum eki olan –de: *Cümlede –de’nin durum eki olan –de olduğunu anlarsak onun bitişik yazılması gerektiğini kolaylıkla biliriz.

18. 1)Durum eki olan –de: * Bunun için izlenecek yol cümlede eylem bildiren ( yükleme) sözcüğe “Nerede, ne zaman, kimde?” sorularını sorarız.

19. ÖRNEKLER: *Sultan tarlada durmadan çalışıyordu. *Şimdi –de ekini okumayalım *Sultan tarla durmadan çalışıyordu. *Anlam bozuldu. Öyleyse bitişik yazılmalıdır.

20. UYARI: *Pratik Yol: *-de durum eki bitişik yazıldığı için bu eki çıkararak okuduğumuzda cümlede anlam bozukluğu meydana gelir. Anlam bozuluyorsa bitişik yazılır.

21. 2.Bağlaç olan –de: *Bağlaç olan –de ayrı yazılır. *Ayrı yazıldığı için özel isimlerden sonra kesme işareti ile ayrılmaz. *Melike de gidecek. *(-de ayrı yazıldığı için kesme işareti ile ayırmaya gerek yoktur.)

22. 2.Bağlaç olan –de: *Cümlede –de’nin bağlaç olduğunu anlarsak onun ayrı yazılması gerektiğini de kolaylıkla biliriz.

23. Pratik Yol: *Cümledeki (de)yi kaldıralım. Cümlenin anlamı bozulmuyorsa de bağlaç demektir ve ayrı yazılmalıdır.

24. ÖRNEKLER: *Bu gün de durmadan çalıştık. *deyi kaldırıp cümleyi tekrar okuyalım. * “Bu gün durmadan çalıştık.” *Cümlede anlam bozulması olmadı. Öyleyse ayrı yazılmalıdır.

25. ÖNEMLİ UYARI: *Bağlaç olan “de, da” nınkesinlikle “te, ta” biçimi yoktur. *Sana kazak ta alacağım. *(yanlış) * Sana kazak da alacağım. *(doğru)

26. ÖNEMLİ UYARI: *Ayrıca bağlaç olan “de, da” bir özel isimden sonra gelirse kesme işaretiyle ayrılmaz. *Bize Ahmet’de gelecek. *(yanlış) * Bize Ahmet de gelecek. *(doğru)

27. -Kİ EKİNİN YAZILIŞI: *TÜRKÇEDE ÜÇ ÇEŞİT –Kİ VAR: *Sıfat olan ki *Bağlaç olan ki *Zamir olan ki

28. BAĞLAÇ OLAN –Kİ: *“ki” bağlacı, anlamca birbirine yakın cümlelerin arasına girerek cümleler arasında çeşitli anlam ilgileri kurar. Bağlaç olan “ki” bir sözcüktür.

29. BAĞLAÇ OLAN –Kİ: *Bu nedenle kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır. *Bağlaç olan “ki”, çoğunlukla iki cümle arasında yer alır ve cümleler arasında anlam ilgileri kurar

30. BAĞLAÇ OLAN –Kİ: *İlaçlarını düzenli iç ki, çabuk iyileşesin *Öyle bir havada gel ki, vazgeçmek mümkün olmasın. *Hoşuna gitmiş ki, hiç sesi çıkmıyor

31. UYARI: *Bağlaç olan “ki”, kullanıldığı cümlelerde bazen “kuşku, endişe, şüphe, şaşma, beğenme, pekiştirme” anlamları katar.

32. ÖRNEKLER: *Öyle sinirli ki burnundan soluyor. *Tam dışarı çıktım ki yağmur başladı. *Soğuk ki ne soğuk, buza kesiyor insan. *Okunacak öyle güzel kitaplar var ki…

33. BAĞLAÇ OLAN –Kİ: *Bağlaç olan ki her zaman ayrı yazılır. Genelde iki cümleyi birbirine bağlar. Bağlaç olan ‘ki’ cümleden kaldırıldığında cümlenin anlamı bozulmaz.

34. ÖRNEKLER: *Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. *Duydum, unutmuşsun gözlerimin rengini.

35. ÖRNEKLER: *Şimdi anlıyorum ki o yaptıklarım bir hataydı. *Şimdi anlıyorum, o yaptıklarım bir hataydı.

36. BAĞLAÇ OLAN –Kİ: *"ki" bağlacı kimi sözcüklerle birleşip, kaynaşarak birleşik sözcük olur. O zaman ayrı yazılmaz. *mademki, halbuki, belki, sanki, çünkü, oysaki.

37. ZAMİR OLAN –Kİ: *Cümle içindeki ki’ den sonra –lerçoğul ekini getirdiğimizde anlam bozulmuyorsa bu zamir yapan ‘ki’ dir. Her zaman kelimeye bitişik yazılır.

38. ZAMİR OLAN –Kİ: *Onunki seninkinden daha güzel olmuş. *Onunki(ler) seninki(ler)den daha güzel olmuş.

39. SIFAT YAPAN –Kİ: *Sıfat yapan ‘ki’ her zaman kelimeye bitişik yazılır. Önündeki isime ‘hangi’ sorusunu sorarız ve böylece diğer ‘ki’ lerden ayırt ederiz.

40. SIFAT OLAN –Kİ: *Sokaktaki çocuklara sahip çıkmamız gerekiyor. *Hangi çocuklara ? dediğimizde sokaktaki cevabını alıyoruz, bu durumda ki eki sıfat yapan ki olur.

41. UYARI: *Sıfat yapan “-ki” ekinin olduğu yerde, aynı zamanda bir sıfat tamlaması da vardır.

42. ÖRNEKLER: *Evdeki hesap çarşıya uymaz. *Aşağıki mahallede yangın çıkmış *Şimdiki nesil daha şanslı. *Bugünkü sınavım çok iyi geçti.