RYNKI KAPITAŁOWE

1. RYNKI KAPITAŁOWE Dr Jan Rak

2. RYNKI KAPITAŁOWE • Literatura przedmiotu: • Literatura obowiązkowa: • Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN, Warszawa 2004; • Fedorowicz Z., Rynek pieniądza i kapitału, Poltext, Warszawa 2004; • Proniewski M., Rynek pieniężny i kapitałowy. Podstawy teorii i praktyki, wyd. WSFiZ, Białystok 2002.

3. RYNKI KAPITAŁOWE • Literatura zalecana: • Chrabonszczewska E., Oręziak L., Międzynarodowe rynki finansowe, wyd. SGH, Warszawa 2000; • Gruszczyńska – Brożbar E., Instrumenty rynku kapitałów pieniężnych, wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2003; • Kwartalnik: Rynek terminowy; • Miesięcznik: Nasz rynek kapitałowy; • Informacje giełdowe www.com.pl oraz serwis www.parkiet.com.pl

4. RYNKI KAPITAŁOWE • Szczegółowe treści przedmiotu: • Rynek kapitałowy jako element rynku finansowego. Rynek finansowy i jego rola w gospodarce. Główne segmenty rynku finansowego. Specyfika rynku pieniężnego i rynku kapitałowego. • Instytucje rynku kapitałowego. Instytucje działające na rynku pieniężnym (w tym szczególna rola banku centralnego). Instytucje działające na rynku kapitałowym (w tym w szczególności giełdy papierów wartościowych). Instytucje nadzorujące funkcjonowanie rynku. • Istota ryzyka występującego na rynku kapitałowym. Rola regulacji prawnych w ograniczaniu ryzyka inwestorów na rynku kapitałowym. Czynniki decydujące o kształtowaniu się obrotów na rynku kapitałowym. • Lokaty na rynku kapitałowym jako czynniki wpływające na ich rentowność. Rentowność i ryzyko jako czynniki wyboru lokat. Czynniki makroekonomiczne kształtujące rentowność lokat na rynku kapitałowym.

5. RYNKI KAPITAŁOWE • Czynniki rozwoju rynku kapitałowego. Rola regulacji podatkowych w stymulowaniu rozwoju rynku kapitałowego. Opodatkowanie dochodów z tytułu odsetek od lokat bankowych oraz papierów wartościowych dłużnych. Opodatkowanie dochodów z lokat w akcje. • Papiery wartościowe – klasyfikacja papierów, regulacje prawne. • Publiczny oraz niepubliczny obrót papierami wartościowymi. Zasady dopuszczenia papierów do publicznego obrotu. Rola instytucji nadzorujących obrót papierami. • Rynek papierów dłużnych emitowanych przez władze publiczne. Wpływ deficytu budżetowego na sytuację na rynku papierów dłużnych przedsiębiorstw. • Rodzaje strategii inwestowania na rynku kapitałowym. Specyfika inwestowania na rynkach międzynarodowych. Wpływ regulacji wynikających z prawa dewizowego na możliwości inwestowania za granicą. Fundusze inwestycyjne jako podmiot zbiorowego inwestowania. Fundusze emerytalne jako inwestor instytucjonalny na rynku finansowym. • Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) – jako element systemu emerytalnego. Analiza wybranych przykładów inwestowania w praktyce na polskim rynku kapitałowym.

6. RYNKI KAPITAŁOWE • Rynek kapitałowy • Rynek kapitałowy jest segmentem rynku finansowego, który tworzą transakcje zawierane długoterminowymi instrumentami finansowymi, tzn. instrumentami o terminie realizacji dłuższym niż rok, przeznaczonymi na finansowanie inwestycji

7. RYNKI KAPITAŁOWE • Na rynek kapitałowy składają się: • rynek papierów wartościowych • rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki) • rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

8. RYNKI KAPITAŁOWE • Funkcje rynku kapitałowego: • Umożliwia mobilizację kapitału - czyli jego przepływ pomiędzy tymi, którzy posiadają go w nadmiarze, a tymi, którzy go poszukują w celu finansowania inwestycji. • Umożliwia wycenę kapitału poprzez ustalenie ceny papierów wartościowych na rynku wtórnym. • Zapewnia płynność inwestycji - oznacza to, że uczestnicy rynku mogą sprzedać posiadane akcje i obligacje, a uzyskane pieniądze ulokować w inny sposób.

9. RYNKI KAPITAŁOWE • Rynek kapitałowy podzielony jest na dwie części : • Rynek pierwotny • Rynek wtórny

10. RYNKI KAPITAŁOWE • Rynek pierwotny - na którym uprawnione podmioty emitują nowe papiery wartościowe (akcje lub obligacje). • Po raz pierwszy z rynkiem pierwotnym mamy do czynienia w momencie zakładania spółki akcyjnej, kiedy to założyciele i pierwsi akcjonariusze deklarują objęcie pewnej liczby akcji. • W celu pozyskania dodatkowych środków na rozwój spółka może przeprowadzić kolejną emisję.

11. RYNKI KAPITAŁOWE • Rynek wtórny - na tym rynku posiadacz akcji lub obligacji może je sprzedać, a pozyskane w ten sposób środki może przeznaczyć na zakup innych akcji lub obligacji. • Rynek ten służy zatem kupowaniu i sprzedawaniu już wyemitowanych papierów wartościowych, zapewnia płynność inwestycji i ich wycenę. • Wtórny rynek charakteryzuje się tym, że nie dokonuje się tu zasilenie emitenta papierów wartościowych w kapitał.

12. RYNKI KAPITAŁOWE • Obrót publiczny i niepubliczny • Obrót papierami wartościowymi dokonuje się na rynku niepublicznym bądź na rynku publicznym.

13. RYNKI KAPITAŁOWE • Obrót niepubliczny ma miejsce wtedy, gdy: • emisja skierowana jest do nie więcej niż 300 osób, • akcje udostępniane są pracownikom na zasadach preferencyjnych lub • proponowane jest nabycie akcji w jednoosobowych spółkach Skarby Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy.

14. RYNKI KAPITAŁOWE • Z obrotem na rynku publicznym mamy do czynienia, gdy : • papiery wartościowe oferowane są przy wykorzystaniu środków masowego przekazu (radia, telewizji, prasy). • Mogą trafić do szerokiego grona potencjalnych inwestorów, np. do wszystkich oglądających reklamę w telewizji. • Jeżeli propozycja sprzedaży papierów wartościowych na rynku pierwotnym kierowana jest do konkretnych inwestorów (osób fizycznych czy firm) i tych podmiotów jest więcej niż 300, to również jest to obrót publiczny.

15. RYNKI KAPITAŁOWE • Cechy rynku giełdowego : • Centralizacja zleceń - do ustalenia ceny transakcji dochodzi na podstawie ofert kupna i sprzedaży napływających z całego rynku. Transakcje papierami wartościowymi nie mogą być zawierane na przykład w poszczególnych biurach maklerskich czy na ulicy. Od listopada 2000 r. wszystkie transakcje są realizowane w systemie informatycznym WARSET. Zapewnia on pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi. • Równość traktowania zleceń - każdy może uczestniczyć w transakcjach giełdowych, bez względu na to, czy jest osobą fizyczną, czy prawną, jest dużym inwestorem, czy też obraca tylko jedną akcją - czyli bez względu na wielkość kapitału, którym dysponuje. Równość traktowania zleceń polega też na tym, że niezależnie od tego, w którym domu maklerskim składamy zlecenie kupna czy sprzedaży, jest ono traktowane tak samo jak pozostałe. • Bezpieczeństwo obrotu - uczestnicy obrotu giełdowego mają zagwarantowane, że transakcje zostaną prawidłowo rozliczone i zaksięgowane. Giełda oraz Komisja PWiG sprawują kontrolę nad tym, czy uczestnicy rynku: pośrednicy (domy maklerskie) i emitenci (spółki giełdowe), przestrzegają zasad zawartych w regulacjach.

16. RYNKI KAPITAŁOWE • Cechy rynku giełdowego : • Dostępność informacji - uczestnicy rynku mają dostęp zarówno do informacji o stanie rynku (kursach transakcji oraz ofertach kupna i sprzedaży), jak i o sytuacji notowanych spółek. • Płynność - posiadacze papierów wartościowych mają możliwość dokonywania transakcji codziennie w określonych godzinach. Odpowiednia koncentracja kupujących i sprzedających, osiągnięta między innymi dzięki centralizacji zleceń, umożliwia płynny obrót papierami wartościowymi.

17. RYNKI KAPITAŁOWE • Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A • Celem spółki jest organizowanie publicznego obrotu papierami wartościowymi, w tym promowanie obrotu papierami wartościowymi i upowszechnianie informacji związanych z tym obrotem.

18. RYNKI KAPITAŁOWE • Komisja Papierów Wartościowych i Giełd • sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych, • inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów, • współdziałanie z innymi organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa zapewniającej rozwój rynku papierów wartościowych, • upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych, • przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych,

19. RYNKI KAPITAŁOWE • Funkcje KPWIG • decyduje o dopuszczeniu papierów wartościowych do publicznego obrotu. • udziela zezwoleń na prowadzenie działalności maklerskiej, na prowadzenie rynku giełdowego i pozagiełdowego. • udziela zezwoleń, aby papiery wartościowe jednego rodzaju danego emitenta, będące przedmiotem obrotu na giełdzie w Warszawie lub CeTO, mogły być jednocześnie przedmiotem obrotu na innej giełdzie lub innym rynku pozagiełdowym. • zatwierdza zmiany w statucie i regulaminie Giełdy Papierów Wartościowych, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a także zatwierdza statut i regulamin spółki prowadzącej rynek pozagiełdowy. • komisja ma prawo karać instytucje działające na rynku - emitentów papierów wartościowych, domy maklerskie, pośredników, maklerów, a także klientów. • prowadzi listę maklerów papierów wartościowych oraz doradców inwestycyjnych, a także przeprowadza egzaminy na maklerów papierów wartościowych.

20. RYNKI KAPITAŁOWE • Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. • prowadzenie depozytu papierów wartościowych, w tym rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, • nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, • nadzorowanie obsługi realizacji zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych (np. dywidendy z akcji, odsetek z obligacji), • rozliczanie transakcji zawieranych na rynku papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych

21. RYNKI KAPITAŁOWE • Centralna Tabela Ofert S.A. • .Celem spółki jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego obrotu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi, w tym gromadzenie, przedstawianie i udostępnianie informacji o ofertach i transakcjach zawartych na regulowanym rynku pozagiełdowym. W celu realizacji swojego przedmiotu przedsiębiorstwa spółka: • wypracowuje zasady postępowania uczestników regulowanego pozagiełdowego obrotu papierami wartościowymi, samodzielnie lub we współpracy z organami administracji rządowej, instytucją rozliczeniową, giełdami papierów wartościowych i organizacjami samorządowymi działającymi na rynku papierów wartościowych, • przygotowuje regulacje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania regulowanego rynku papierów wartościowych, • wprowadza w życie Kodeks Dobrej Praktyki Przedsiębiorstw Maklerskich, zapobiegający powstawaniu nieprawidłowości w regulowanym pozagiełdowym publicznym obrocie papierami wartościowymi, • tworzy i administruje infrastrukturą techniczną i organizacyjną niezbędną do realizacji zadań.

22. RYNKI KAPITAŁOWE • Domy Maklerskie • Pośrednikami w obrocie giełdowym są domy maklerskie, których zadania, to : • oferowanie papierów wartościowych, • nabywanie i zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek, • nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego, • zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, • doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi, • prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych służących do ich realizacji, • pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych rynkach regulowanych, • podejmowanie czynności faktycznych i prawnych związanych z obsługą towarzystw funduszy inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw emerytalnych i funduszy emerytalnych, • dokonywanie czynności związanych z obrotem prawami majątkowymi, • dokonywanie czynności związanych z obrotem towarami giełdowymi.

23. RYNKI KAPITAŁOWE • Rodzaje inwestorów na rynku • Inwestorzy indywidualni • Inwestorzy instytucjonalni

24. RYNKI KAPITAŁOWE • Inwestorzy indywidualni • Dysponując pewnymi oszczędnościami starają się oni korzystnie je ulokować kupując papiery wartościowe. Operacje giełdowe przeprowadzają zazwyczaj na podstawie informacji pochodzących z opracowań i analiz publikowanych w prasie lub literaturze fachowej

25. RYNKI KAPITAŁOWE • Inwestorzy instytucjonalni • Są to osoby lub instytucje finansowe zajmujące się profesjonalnie lokowaniem środków na rynku kapitałowym. Często są to pośrednicy, którzy przyjmują pieniądze od inwestorów indywidualnych i dalsze decyzje co do sposobu ich lokowania podejmują samodzielnie

26. RYNKI KAPITAŁOWE • Fundusze inwestycyjne • Fundusze Inwestycyjne to instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynosić zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych. • Inwestowanie za pośrednictwem funduszu pociąga za sobą mniejsze ryzyko niż indywidualne podejmowanie decyzji

27. RYNKI KAPITAŁOWE • Możliwość tworzenia czterech typów funduszy inwestycyjnych: • fundusze otwarte - mają zmienną liczbę uczestników. Uczestnicy funduszy tego typu wykupują dowolną liczbę jednostek uczestnictwa, którą kreuje bieżący popyt. Jednostki uczestnictwa w funduszu są niezbywalne i mogą być tylko umarzane. Umorzenie jednostek może być całkowite - oznaczające wycofanie się inwestora z funduszu - bądź jedynie częściowe - powodujące zmniejszenia zaangażowania kapitałowego uczestnika funduszu, • specjalistyczne fundusze otwarte - wzorowane są na funduszach otwartych z tym, że istnieje możliwość określenia w statucie warunków odkupienia jednostek uczestnictwa; wyróżnikiem jest także powołanie organu kontrolnego Rady Inwestorów, • fundusze zamknięte - są funduszami, w których liczba jednostek uczestnictwa jest stała. Jednostki te nie mogą być umarzane na podstawie ich wykupu przez fundusz. Nabycie uczestnictwa w funduszu jest możliwe przez nabycie jednostek będących w obrocie bądź nowo emitowanych - certyfikatów depozytowych, które są przedmiotem obrotu giełdowego, • fundusze mieszane - są odmianą funduszy zamkniętych; podstawową różnicą jest możliwość wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika.

28. RYNKI KAPITAŁOWE • Do oceny funduszy inwestycyjnych stosuje się 2 poniżej wymienione wskaźniki: • Wskaźnik Sharpe'a - jest to stosunek osiągniętego dodatkowego zwrotu do poziomu ryzyka całkowitego, a więc miara o konstrukcji typowego wskaźnika, gdzie w liczniku znajduje się zmienna korzystna, a w mianowniku - niekorzystna dla inwestora. Taka konstrukcja umożliwia jednoczesną maksymalizację zwrotu i minimalizację ryzyka: osiąga się to poprzez wybór jak największego wskaźnika. Wskaźnik Sharpe'a jest odpowiedni dla inwestora, który chce wybrać najlepszy z istniejących funduszy, nawet jeśli uważa, że jego ryzyko jest zbyt wysokie, ponieważ w fundusz nie lokuje całości środków, część przeznaczając na zakup obniżających ryzyko obligacji. • Wskaźnik Alfa Jensena - na podstawie wartości tego wskaźnika możemy dokonać oceny zarządzającego portfelem inwestycyjnym Przy dodatniej alfie Jensena można uznać, że menedżer posiada umiejętność selekcji akcji 'niedowartościowanych', czyli za nisko wycenionych przez rynek, więc jest to dowód na jego ponadprzeciętne umiejętności. Natomiast jeśli alfa jest ujemna, oznacza to przekroczenie granicy, do której ponoszenie kosztów analizy papierów wartościowych było jeszcze uzasadnione. Fundusze o ujemnej alfie Jensena są dominowane przez inwestycję w losowy portfel akcji lub indeks giełdowy.

29. RYNKI KAPITAŁOWE • Fundusze emerytalne • W roku 1999 polski rynek wzbogacił się o nową kategorię inwestorów - Otwarte Fundusze Emerytalne. • Obecnie na świecie należą one, a w przyszłości także w Polsce będą należeć, do największych inwestorów instytucjonalnych rynku finansowego, którym prawo powierza zadanie gromadzenia i pomnażania środków zebranych na indywidualnych kontach członków OFE z przeznaczeniem na emeryturę. • Otwarte Fundusze Emerytalne są podmiotami tworzącymi II filar nowego systemu emerytalnego w Polsce.

30. RYNKI KAPITAŁOWE • Fundusz może dokonywać tylko bezpiecznych inwestycji ograniczonych specjalnymi limitami dla poszczególnych kategorii lokat i ich udziałów w wartości aktywów. • Dopuszczone (przewidziane w przepisach) są następujące kategorie lokat: • obligacje, bony i inne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski oraz pożyczki i kredyty udzielane tym podmiotom, • obligacje i inne papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, a także depozyty, kredyty i pożyczki przez nie gwarantowane, • depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe, • akcje spółek notowanych na giełdzie, • akcje narodowych funduszy inwestycyjnych, • obligacje i inne dłużne papiery wartościowe emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego i zabezpieczone całkowicie obligacje innych podmiotów, • jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, • listy zastawne emitowane przez banki hipoteczne.

31. RYNKI KAPITAŁOWE • Fundusze emerytalne • Zgodnie z prawem fundusze emerytalne mogą • do 40 procent swoich aktywów lokować w akcje spółek giełdowych, • do 10 procent w papiery Narodowych Funduszy Inwestycyjnych zaś • do pięciu procent w papiery zagraniczne. Natomiast inwestycje w papiery skarbowe właściwie nie są objęte limitami

32. RYNKI KAPITAŁOWE • Rola informacji na rynku kapitałowym • Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi' jednoznacznie precyzuje, że w momencie dopuszczenia przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd do publicznego obrotu : • spółka emitująca papiery wartościowe zobowiązana jest do przekazywania inwestorom wszelkich informacji potrzebnych do podejmowania decyzji inwestycyjnych.

33. RYNKI KAPITAŁOWE • Informacje poufne • Pojęcie informacji poufnej zostało zdefiniowane w 'Prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi'. • Przez informację poufną rozumie się 'informację dotyczącą emitenta lub papieru wartościowego, która nie została przekazana do publicznej wiadomości, a która po ujawnieniu mogłaby w istotny sposób wpłynąć na cenę papieru wartościowego'.

34. RYNKI KAPITAŁOWE • Obowiązki informacyjne spółek publicznych • Spółki publiczne zobowiązane są do informowania, w formie raportów bieżących o zdarzeniach mających istotny wpływ na ich sytuację. • Raporty te powinny być prawdziwe, rzetelne i kompletne

35. RYNKI KAPITAŁOWE • Obowiązek informacyjny obejmuje: • nabycie, zbycie lub utrata w wyniku zdarzeń losowych aktywów o znacznej wartości, • zawarcie, wypowiedzenie lub rozwiązanie znaczącej umowy, • wezwanie do spełnienia świadczenia przed terminem wymagalności określonym w znaczącej umowie, • spełnienie się lub niespełnienie warunków znaczącej umowy warunkowej, • nabycie lub zbycie przez emitenta lub jednostkę od niego zależną papierów wartościowych emitenta, • powzięcie wiadomości o nabyciu lub zbyciu akcji emitenta przez podmioty powiązane, jeżeli ich łączna wartość w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza 5 000 euro, • zawarcie transakcji z podmiotami powiązanymi, jeżeli ich łączna wartość w ciągu ostatnich 12 miesięcy przekracza 500 000 euro, • udzielenie poręczenia kredytu lub gwarancji jednemu podmiotowi, jeżeli łączna wartość poręczeń udzielonych temu podmiotowi i jednostkom od niego zależnym w ciągu ostatnich 12 miesięcy stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych, • wszczęcie przed sądem lub organem administracji publicznej postępowania dotyczącego zobowiązań lub wierzytelności, których łączna wartość stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych, • powzięcie decyzji o wniesieniu aktywów w formie aportu do innego podmiotu, jeżeli ich wartość księgowa stanowi równowartość co najmniej 10 % kapitałów własnych emitenta lub 20 % kapitałów własnych podmiotu, do którego wnoszone są te aktywa,

36. RYNKI KAPITAŁOWE • Obowiązek informacyjny obejmuje: • założenie lub współfinansowanie fundacji, jeżeli kwota przeznaczona na ten cel przekracza równowartość 100 000 euro, • podjęcie decyzji o zamiarze zmiany praw lub zamiana praw z papierów wartościowych emitenta, • podjęcie decyzji o zamiarze emisji lub emisja obligacji, • podjęcie decyzji o umorzeniu lub umorzenie papierów wartościowych emitenta, • otrzymanie zawiadomienia o nabyciu lub zbyciu znacznych pakietów akcji emitenta, • podjęcie decyzji o połączeniu z innym podmiotem, połączenie z innym podmiotem, • zmiana formy prawnej emitenta, • zawarcie lub wypowiedzenie przez emitenta umowy z biegłym rewidentem, wypowiedzenie przez biegłego rewidenta umowy z emitentem, • powołanie, odwołanie lub rezygnacja osoby zarządzającej lub nadzorującej, • złożenie podania o otwarcie postępowania układowego, otwarcie lub zawieszenie postępowania układowego, otwarcie postępowania likwidacyjnego, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, ogłoszenie upadłości, • sporządzenie prognozy wyników finansowych emitenta lub jego grupy kapitałowej oraz podstaw i założeń tej prognozy, • przyznanie, cofnięcie ratingu.

37. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Akcje • Akcja jest to instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. • Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i obowiązki. • Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.

38. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Przy akcjach mamy do czynienia z trzema cenami: • ceną nominalną, która ustalona jest w statucie spółki • ceną rynkową, ustaloną na giełdzie, na rynku pozagiełdowym lub na rynku transakcji prywatnych • ceną emisyjną, która pojawia się w przypadku sprzedaży, subskrypcji akcji na rynku pierwotnym. Różnica pomiędzy ceną emisyjną a nominalną danej akcji zasila kapitał zapasowy spółki. Kapitał akcyjny i zapasowy stanowią grupę kapitałów własnych przedsiębiorstwa

39. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Ze względu na charakter praw i obowiązków wynikających z akcji rozróżniamy: • akcje imienne, które mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego pod warunkiem uwidocznienia na nich każdorazowej wpłaty. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga pisemnego oświadczenia umieszczonego na samej akcji lub w osobnym dokumencie. Zbywalność takich akcji może być ograniczona przez statut spółki. Informacje o akcjonariuszu (jego imię i nazwisko) oraz przeniesienie akcji na inną osobę wraz z data, wpisywane są do księgi akcyjnej • akcje na okaziciela, które nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego, na dowód tej częściowej wpłaty wydawane jest imienne świadectwo tymczasowe. Zbycie takich akcji nie jest ograniczone, za akcjonariusza, w przypadku akcji na okaziciela, uznaje się ich posiadacza.

40. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • FUNKCJE AKCJI: • umożliwiają bezpośredni udział w przedsięwzięciu (udział finansowy, a co za tym idzie czerpanie zysku) • umożliwiają elastyczny przepływ kapitału ze względu na nieograniczone możliwości nabywania lub zbywania akcji • stanowią źródło kapitału na przyszłe inwestycje • możliwość kupowania akcji różnych firm ogranicza ryzyko

41. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Uprawnienia akcjonariusza • Ogół praw przysługujących akcjonariuszom spółki można podzielić na: • prawa majątkowe (udziałowe) oraz • uprawnienia organizacyjne (prawa korporacyjne). • Prawa akcjonariusza powstają z chwilą rejestracji spółki

42. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • PRAWA MAJĄTKOWE: • prawo do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy) - każdy akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym. opłacone. • prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji (prawo poboru) - w przypadku podwyższenia kapitału akcyjnego spółki, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji, w stosunku do liczby posiadanych akcji. • prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji (prawo do kwoty likwidacyjnej) - Kwota likwidacyjna to nadwyżka czystego majątku spółki po pokryciu jej zobowiązań.

43. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • UPRWANIENIA ORGANIZACYJNE • ich celem jest zapewnienie wpływu akcjonariuszy na działalność spółki oraz stanowienie pewnej kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki. W przypadku większości tych uprawnień nie istnieje obowiązek świadczenia po stronie spółki: • prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (WZ) - do uczestnictwa w WZ uprawnieni są posiadacze akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, jeżeli zostali wpisani do księgi akcyjnej co najmniej tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia.. • prawo do: składania wniosków przed i w trakcie walnego zgromadzenia, wydania odpisu wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad, umieszczenia określonych spraw na porządku obrad najbliższego zgromadzenia, prawo do informacji - akcjonariusz może wymagać od Zarządu spółki udzielenia mu informacji dotyczących spraw objętych porządkiem obrad WZ. • prawo do głosu - prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oznacza jednocześnie prawo głosu. Akcja daje prawo do jednego głosu na WZ. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych co do głosu mogą być przyznane najwyżej 2 głosy na akcję. • prawo do otrzymania od spółki dokumentu akcyjnego - roszczenie o wydanie dokumentu akcyjnego nabywa akcjonariusz w terminie miesiąca od dnia rejestracji spółki. • prawo przeglądania księgi akcyjnej

44. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Akcje uprzywilejowane • Klasyfikując akcje ze względu na rodzaj i zakres uprawnień przypisanych do akcji rozróżniamy: • akcje zwykłe - nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, udziału w majątku firmy w przypadku jej likwidacji • akcje gotówkowe i niepieniężne (aportowe) - akcje gotówkowe pokrywane są środkami pieniężnymi, powinny być opłacone przynajmniej w jednej czwartej części ich wartości nominalnej, akcje niepieniężne pokrywane są wniesionym do spółki aportem rzeczowym i powinny być pokryte w całości przed objęciem ich przez akcjonariuszy. Akcje aportowe muszą być imienne, nie mogą być sprzedane ani zastawione przez okres dwóch lat od daty ich objęcia • akcje uprzywilejowane,

45. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Uprzywilejowanie może dotyczyć: • liczby głosów przypadających na zgromadzeniu akcjonariuszy • wielkości dywidendy i udziału w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji • wyłącznego prawa poboru akcji w przypadku podwyższania przez spółkę kapitału akcyjnego • przyznania akcjonariuszom prawa do akcji bezpłatnych, darmowych

46. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Prawo do akcji (PDA) • Instrument finansowy towarzyszący niektórym emisjom akcji na rynku pierwotnym. Pozwala na rozpoczęcie obrotu (bezpośrednio po zakończeniu zapisów i dokonaniu przydziału akcji przez emitenta) na GPW, jeszcze przez zarejestrowaniem emisji przez sąd rejestrowy. • Na rynku wtórnym pojawiają się one w kilka do kilkunastu dni po przeprowadzeniu oferty publicznej przez spółkę.

47. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Prawo poboru (PP) • Prawem poboru akcji nazywamy przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji spółki przez jej dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych. • W zależności od wielkości nowej emisji w stosunku do już zarejestrowanej liczby akcji, ustalany jest tzw. parytet, informujący, ile nowych akcji można nabyć będąc posiadaczem jednej akcji starej emisji.

48. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Prawo pierwszeństwa • Prawo pierwszeństwa jest papierem wartościowym dającym posiadaczowi przywilej do nabycia akcji nowej emisji danej spółki po określonej cenie. • Termin realizacji praw pierwszeństwa poprzez zakup akcji spółki jest z góry określony i kończy się w dniu wygaśnięcia praw pierwszeństwa.

49. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Podział akcji • Podział akcji to wymiana wszystkich akcji danej spółki na proporcjonalnie większą liczbę akcji o niższej wartości nominalnej lub odwrotnie.

50. RYNKI KAPITAŁOWE INSTRUMENY FINANSOWE • Krótka sprzedaż • Krótka sprzedaż polega na pożyczaniu papierów wartościowych, ich sprzedaży i późniejszym odkupieniu po niższej cenie. • Różnica między pierwszą i drugą transakcją stanowi zysk dla przeprowadzającego krótką sprzedaż. • Krótka sprzedaż umożliwia zarabianie na spadkach cen akcji.