Gminy powiatu mińskiego Pochodzenie nazw miejscowości

1. Gminy powiatu mińskiegoPochodzenie nazw miejscowości Dobre Stanisławów Jakubów Sulejówek Halinów Kałuszyn Dębe Wielkie Mińsk Maz. Cegłów Mrozy Siennica Latowicz Kliknij na nazwę wybranej miejscowości 

2. Mińsk Mazowiecki Nazwa Mińska pochodzi od rzeki Mieni, której nazwa jest z kolei związana ze słowem "mienić". Przymiotnik "Mazowiecki" ma odróżniać miasto od Mińska na Białorusi. Miasto w czasie swojej historii kilkukrotnie zmieniało nazwę (w średniowieczu wynikało to bardziej z rozwoju języka polskiego niż rzeczywistych zmian). Początkowo osada zwana była różnie – Mieńsk, Mensk i Mińsk, jednak w momencie zlokalizowania tu miasta w 1421 nadano mu nazwę Mińsk. Nazwa ta przetrwała do 1868, kiedy to władze carskie zmieniły ją na Nowomińsk. Dzisiejsza nazwa została natomiast nadana miastu 7 lipca 1916. Kliknij tutaj

3. Cielechowizna Cielechowizna to grunt należący do Cielecha, a Cielech oznacza niedojdę, niezgułę. Huta Mińska Nie brak na naszym terenie przydrożnych Hut. W dawnej nomeklaturze "huty" to zakłady, gdzie wyrabiało się szkło lub topiło metale. Gliniak Chodzi tu o dół z gliniastą wodą, gliniankę. Nad taką glinianką zbudowano kilka chałup, przy których pozostała dawna topograficzna nazwa dołu z zaglinioną wodą. Kliknij tutaj

4. Dębe Wielkie W sąsiedztwie są lasy i stawy rybne. Ten typ nazw topograficznych był charakterystyczny dla Mazowsza i Wielkopolski, mniej zaś dla Małopolski. Dębe oznaczało „dębowe osiedle”, czyli odpowiednio zalesione. Kliknij tutaj

5. Cięciwa Cięciwa to raczej przezwisko niż nazwa rzemieślnika. Być może jednak, że chodziło tu o jakieś powinności myśliwskie, nie rzemieślnicze, tzn. że ludzie zamieszkujący pierwotnie te osady pełnili określone funkcje podczas łowów pańskich. Kąty Góździejewskie Nazwa "Gozd" pojawia się na mapie naszego powiatu również jako Gózd, Góździówka, Kąty Góździejewskie. Gozd to stara nazwa lasu, jeszcze w XV w. bardzo pospolita. Mamy o tym wzmiankę w Słowniku Etymologicznym i Słowniku Warszawskim. Zapomnieliśmy o tej nazwie już w XVI w., ale przetrwała jednak w nazwach miejscowości. Poręby Poręby to nazwa pospolita w całej Polsce. W naszym powiecie mamy kilka wsi tak nazwanych. Nazwa "Poręba" oznacza oczywiście miejsce po wyrąbanym lesie. Kliknij tutaj

6. Stanisławów Było to dawne miasto, a wcześniej wieś zwana Cisek, Cisków lub Cisów, gdyż powstała tu osada targowa wśród lasów. 2 maja 1523 r. książęta mazowieccy, Stanisław i Janusz III nadali wsi książęcej Cisek prawa miejskie i zmienili nazwę. Kliknij tutaj

7. Choiny W naszych nazwach występują różne pospolite gatunki drzew. Choiny to oczywiście las świerkowy. Czarna Czarna była nazwą wody czy strugi. Zapewne i na naszym terenie oznaczała jakąś rzeczułkę, a potem miejscowość nad nią leżącą. Sokóle Nazwa "Sokóle" odnosi się do sokołów. Trzeba ją wyjaśnić jako "miejsce sokole", coś w rodzaju wylęgarni sokołów. Kliknij tutaj

8. Jakubów Od Jakuba tworzono stereotypowe nazwy dzierżawcze lub patronimiczne Jakubowice, Jakubowo. Niejednokrotnie to imiennictwo było związane z kultem św. Jakuba i tzw. patrocinami kościelnymi, czyli kościołami i kaplicami temu patronowi poświęconymi. Kliknij tutaj

9. Jędrzejów Stary i Nowy Kiedy imiona chrześcijańskie zaczęły się szerzyć i popularyzować w Polsce, takie jak Jak, Piotr, Paweł czy Andrzej, poczynano sobie z nimi w wielce bezceremonialny sposób, nie tylko naginając łacińskie, greckie czy germańskie rzeczowniki do słowiańskiego sposobu wymawiania, ale także skracając i przeinaczając imiona świętych patronów. W ten sposób rycerski Zygmunt zmienił się w Zycha, Piotr w Piecha itp. Andrzeja wymawiano jako Jędrzeja, stąd nazwa osady Jędrzejów. Moczydła Moczydła - cytuję Słownikiem Warszawskim - to "stawek, kałuża albo dół z wodą do moczenia lnu i konopi". Mamy tu dowód jak dla mieszkańców prawobrzeżnego Mazowsza była uprawa lnu i konopi - roślin dających włókno na odzież, worki, liny i sznury. Nie wadzi też przypomnieć, że woda użyta do moczenia lnu i konopi nabierała własności trujących, nie była zdatna do picia, a więc nazwa Moczydła zawiera także przestrogę. Kliknij tutaj

10. Cegłów Początki Cegłowa są przedmiotem legend przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie. Jedna z nich mówi o słowiańskim plemieniu na którego czele stał wódz zwany Cembrem, które zatrzymało się na polanie w pobliżu rzeki w okolicach dzisiejszego Cegłowa. Stąd też od imienia legendarnego wodza pochodzi pierwotna nazwa Cembrowo. Z czasem uległa ona przekształceniu na obecną formę o brzmieniu Cegłów. Inne wersje mówią o pochodzeniu nazwy w związku z odkrytymi w tych okolicach pokładami gliny, z której zaczęto wyrabiać cegłę. Rozwinęło się tu też garncarstwo, a ponieważ wypalone z gliny garnki nazywano wówczas cembrami, stąd też powstała dawna nazwa osady o brzmieniu Cembrowo. Kliknij tutaj

11. Piaseczno Piaseczno to bez wątpienia miejsce piaszczyste. A nie brak takich na całym prawobrzeżnym Mazowszu, jakże ubogim w czarnoziemy, a jak zasobnym w piasek! Skwarne i Podskwarne Skwarne jest nazwą przymiotnikową, było więc określeniem jakiegoś rzeczownika. Najłatwiej wyobrazić sobie, że chodziło o "skwarne pole", a więc takie, na którym przy pracy można się było uznoić do siódmego potu. Podskwarne - to osada, która powstała albo poniżej poprzedniej, albo po prostu później. Jeśli przyjmiemy, że obie te wsie, Skwarne i Podskwarne, zakładano na tym samym miejscu, gdzie znajdują się dzisiaj, wynikałoby z tego, że zaszedł tu drugi wypadek, do dzisiejszego bowiem Podskwarnego jedzie się ze Skwarnego nieco pod górę. Kliknij tutaj

12. Siennica Położona jest nad rzeką Siennicą, dopływ Świdra. Sienniccy ufundowali tu kościół parafialny. Według dokumentów z 1526 r. jeden z Siennickich uzyskał przywilej na założenie na terenie wsi Siennicy miasta, które od jego imienia (Janusz) miało zwać się Janowo, ale ta stereotypowa nazwa nie utrzymała się. Kliknij tutaj

13. Chełst Chełst to "szum fali albo trzciny", wyrażenie dźwiękonaśladowcze. Nazwa świadczyłaby, że osiedle rozwinęło się nad jakimś zbiornikiem stojącej wody, porośniętym trzciną. Majdan Niezbyt zrozumiała dla współczesnego Polaka jest nazwa Majdan. Występuje ona na naszym terenie w tej właśnie niezdrobniałej postaci. W słownikach znajdujemy wyjaśnienie, iż "majdan" mógł to być, po pierwsze: "plac, gdzie się drzewo obrabia", a po drugie: "budowla drewniana wśród lasów z ogniskiem i kotłem do ługowania popiołów roślinnych i wyrabiania patosu albo saletry". Czy nasz Majdan był z początku placem, czy budynkiem - dzisiaj nie dojdziemy. Łękawica Językowcy ustalili ze stuprocentową niemal pewnością, że nazwy zakończione na -awa są nazwami pochodnymi od rzek. Przykładem tego typu jest na mapie naszego powiatu Łękawica. Wprawdzie daremnie szukać by dzisiaj strugi o tej nazwie, a więc "Łękawy", nie zachowała się ani w dokumentach, ani w ludzkiej pamięci. A jednak musiała istnieć, skoro pozostał po niej ślad w nazwie miejscowej Łękawica. "Łękawa" oznacza rzeczkę nie tyle płynącą przez łąki, ile tworzącą "łęki", czyli zakręty. Kliknij tutaj

14. Latowicz Nazwa miasta od najdawniejszych czasów brzmiała tak jak dziś i co więcej nie ulegała zmianom na przestrzeni wieków. Jej pochodzenie trudne jest obecnie do ustalenia i choć wydaje się, że mogła zostać utworzona od nazwy osobowej założyciela osady - Latowik lub Lato, przez dodanie przyrostka dzierżawczego -jb lub odpowiednio -icze; pozostanie na zawsze jedną z największych zagadek Ziemi Czerskiej Kliknij tutaj

15. Wielgolas Nazwą, w której występuje wyraz "las" w całej swej okazałości jest Wielgolas. W źródłach zebranych przez Pawińskiego jest dowód, że Wielgolas w wieku XVI w. zwał się jeszcze "Wielkilas", ale pisano już oba człony tej nazwy razem. Udźwiękowienie głoski -k w -g nastąpiło zapewne pod wpływem dialektycznego przymiotnika "wielgachny". Zauważmy, że musiała to być prawdziwie głęboka puszcza, jeżeli obyci z nią nasi przodkowie określili ją mienem "wielkiego lasu"! Transbór O gospodarce leśnej świadczy Transbór, który jest jedynym w naszym powiecie przykładem nazwy makaronicznej. Pierwszy człon jest tu łaciński i odpowieda naszemu przyimkowi "za" lub "przez" - "trans". Drugi człon to rdzennie polski "bór". Gdybyśmy chcieli tę nazwę "przetłumaczyć" po polsku, otrzymalibyśmy jakieś "Zaborze", albo dość dziwaczny "Przezbór". Szczęściem nie potrzebujemy uciekać się do takich łamańców. Nieoceniony Pawiński przytacza w swoim dziele dawną nazwę Transboru - "Trzebibór" - a więc miejsce, gdzie wytrzebiono bór. Kliknij tutaj

16. Halinów To podmiejskie osiedle nazywano kiedyś Skruda. Z czasem jednak od imienia Halina utworzono nowszą nazwę pamiątkową Halinów. Kliknij tutaj

17. Cisie Nazwa "Cisie" oznacza zbiorowisko bądź siedlisko drzew cisów. Tego typu nazwy rodzaju nijakiego kończące się na -e były niegdyś bardzo pospolite i charakterystyczne dla polskich nazw miejscowych. Kliknij tutaj

18. Kałuszyn Nazwa jest notowana od XV w.: Kaluschino - 1456 r., Kałuszyn - 1563 r. Jest utworzona za pomocą dzierżawczego przyrostka - ino (wtórnie -in) od nazwy osobowej Kałusz lub Kałusza, którą nosił właściciel lub pierwszy założyciel osady. W nazwie osobowej można wyróżnić podstawę kał - "błoto, muł" i przyrostek -sz, -sza. Nazwa miejscowa Kałuszyno była ponadto członem utożsamiającym w kilku nazwach zestawionych, określających miejscowości tworzące kiedyś tzw. okolicę szlachecką, powstałą z podziału gruntów na drodze spadkowej między potomków właścicieli Kałuszyna Kliknij tutaj

19. Wola Kałuska "Wola" oznacza świeżo lokowaną osadę, której mieszkańcy uwolnieni byli od czynszów na rzecz pana. Ma się rozumieć, uwolnienie to było ograniczone w czasie. O jego długości i ważności decydowała specjalna umowa. Nazwa ta jest świadectwem procesów społeczno - gospodarczych zachodzących w okresie feudalno - pańszczyźnianym. Jest też regułą że osiedla zwale wolami powstawały w pobliżu większych folwarków ziemskich. Od tych folwarków otrzymywały one drugi człon swojej nazwy. Kałuska od Kałuszyna. Przytoka Przytoka pochodzi od wyrażenia przyimkowego „przy toku” i określała niegdyś dopływ rzeki – zanim przeniesiono ją na osadę położoną nas brzegiem owego dopływu. Kliknij tutaj

20. Dobre Widoczne tu były dobre grunta orne, w odróżnieniu od sąsiednich mniej urodzajnych. Takie kontrastowe określenia są charakterystyczne w toponomastyce: sucha w okolicy lesistej, czyli „nie – suchej”. Była to własność Dobrzynieckich, zaś z Ossówna pochodzili Ossowińscy. Kliknij tutaj

21. Nowa Wieś Sam wyraz "wieś" jest bardzo stary. Znaczył zawsze dom, mieszkanie. W różnych językach znaczenie to rozwinęło się w nazwę osiedla, przedmieścia itp. U nas już w pradawnych czasach wieś była synonimem osady, toteż napotkane na naszym terenie Stare, Nowe, Młode Wsie musimy zaliczyć do starych nazw miejscowych, pochodzących z czasów wczesnego osadnictwa. Nie ulega wątpliwości, że Stara Wieś oznacza tyle, co "dawna wieś", a Nowa i Młoda - to osiedla powstałe nieco później. Rudzienko "Ruda" oznaczała nie tylko złoża jakiegoś kruszcu - jak dziś ruda żelaza czy miedzi - ale także torfowisko. Od rudy pochodzą także nazwy rozwinięte za pomocą przymiotników, a mianowicie Rudno i Rudzienko. Kliknij tutaj

22. Sulejówek Była to wieś Sulejowo, czyli nazwa dzierżawcza. Z czasem przybrała ona postać zdrobniałą Sulejówek, w celu wyróżnienia prawdopodobnie od znanego historycznie Sulejowa. Kliknij tutaj

23. Mrozy Nie wiadomo na pewno, skąd wzięła się nazwa Mrozy. Jak podaje Adolf Pawiński wieś Mrozy miała pierwotną nazwę Grozy i pochodzi z czasów późnego osadnictwa połowy XVI wieku. Okolice porośnięte wówczas puszczą nie były atrakcyjne dla osadników. Płynąca rzeczka oraz przechodzący trakt z Kałuszyna do miasta Kuflew, stały się dogodnym miejscem dla kolonistów niemieckich na lokację osad wiejskich. Karczowanie drzew, szczególnie dębowych i ostry klimat stanowiły niemałą trudność, może dlatego pojawiła się nazwa Grozy. Groza, groźny znaczyło "okropny, wstrętny, ogromny", na Rusi groza znaczy „burza” Nazwę osady zmieniono na Mrozy. Dlaczego? Zdaniem Stanisława. Prawdopodobnie klimat mógł spowodować nadanie takiej nazwy. Jest tu ostry, specyficzny mikroklimat, spowodowany wysokością położenia i dużą ilością wód zaskórnych. Lato jest chłodniejsze i bardziej wietrzne, a zima bardziej ostra, niż w okolicznych miejscowościach. Śnieżna pokrywa utrzymuje się tu dłużej niż gdzie indziej, czym można tłumaczyć tę nazwę. Kliknij tutaj

24. Grodzisk Grodzisk jest starą nazwą kulturową - „miejsce, gdzie gród stał” - jak wyjaśniają słowniki. Dawniej występował tu rodzaj nijaki z końcówką -o, a więc „Grodzisko” . Podobnie jak nazwy nazwy Mińsko czy Śląsko potraktowany został Grodzisk: utracił końcówkę -o i rodzaj nijaki na rzecz męskiego. Lubomin Nazwa Lubomin wywodzi się od imienia Lubom, które niekoniecznie musiało być skrótem, bo samo w sobie oznaczało kogoś miłego sercu. Od pnia lub powstała nieskończona liczba imion: Lubosze, Lubomiry, Luboty itp. Przyrostek -in stworzył nazwę dzierżawczą - Lubomin. Porzewnica Współcześnie żyjącym Polakom nazwa Porzewnica kojarzyć się może chyba tylko z przymiotnikiem „rzewny”, ponieważ rzeczownik, od którego może pochodzić, wyszedł zupełnie z użycia nie tylko w języku literackim, ale i w gwarze. Ten tajemniczy rzeczownik to „rzewień”, czyli snopek lnu albo staropolskie miano rabarbaru. Kliknij tutaj