1 / 34

Ocena smaku i zapachu w ramach monitoringu jakości wody

Ocena smaku i zapachu w ramach monitoringu jakości wody. Dr Frank Sacher DVGW-Technologiezentrum Wasser (TZW), Karlsruhe. Plan prezentacji. Wstęp Prawodawstwo Percepcja zmysłowa Analiza związków odpowiedzialnych za smak i zapach Analiza chemiczna pojedynczych związków

emlyn
Download Presentation

Ocena smaku i zapachu w ramach monitoringu jakości wody

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Ocena smaku i zapachu w ramach monitoringu jakości wody Dr Frank Sacher DVGW-Technologiezentrum Wasser (TZW), Karlsruhe

  2. Plan prezentacji • Wstęp • Prawodawstwo • Percepcja zmysłowa • Analiza związków odpowiedzialnych za smak i zapach • Analiza chemiczna pojedynczych związków • Przyrządy elektroniczne • Odorymetria • Procedury oznaczania smaku i zapachu • Niemiecka norma DIN 38403, część B1/2 • EN 1622 • Oznaczanie smaku i zapachu w TZW • Wnioski

  3. Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi • ZAŁĄCZNIK I, Część C: Parametry wskaźnikowe • (…) • Zapach: Akceptowalnyprzez konsumentówi bez nieprawidłowychzmian • (…) • Smak: Akceptowalnyprzez konsumentówi bez nieprawidłowychzmian • (…) • ZAŁĄCZNIK III: Specyfikacje dla analizy parametrów • (…) • 3. Parametry, dla których nie są określone metody analizy • Zapach • Smak

  4. Niemiecka ustawa o wodzie do spożycia (TrinkwV 2001) • ZAŁĄCZNIK 3: Parametry wskaźnikowe • (…) • Zapach: Liczba progowa 2 przy 12 °C i 3 przy 25 °C Uwaga: Przy badaniu zapachu rozcieńczać stopniowo wodą wolną od zapachu i smaku. • Smak: Akceptowalnyprzez konsumentówi bez nieprawidłowychzmian • (…) • ZAŁĄCZNIK 5: Specyfikacje dla analizy parametrów • (…) • 3. Parametry, dla których nie są określone metody analizy • Zapach • Smak

  5. Podsumowanie: Akty prawne w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi • Dla parametrów „smak” i „zapach” Dyrektywa Rady 98/83/WE nie podaje żadnych wartości parametrycznych, nie określa też metody analizy ani charakterystyki jej wykonania. • Niemiecka Ustawa w sprawie wody przeznaczonej do spożycia podaje liczby progowe dla zapachu, ale nie dla smaku. Również tutaj brak jest określenia metody analizy oraz charakterystyki jej wykonania • ALE: Skargi konsumentów na problemy ze smakiem i zapachem należą do najczęstszych i najpoważniejszych.

  6. Skargi konsumentów na smak i zapach • Chlorowy • Przypominający wodę w basenie • Ozonowy • Przypominający olej mineralny • Zatęchły • Korkowaty • Słony • … • W większości wypadków trudno jest dociec źródła skargi

  7. Związki wpływające na smak i zapach wody • Związki przenoszone przez algi (np. geosmina, MIB) • Fenole • Chlorofenole • Anizole • Chloroanizole • Węglowodory • Związki piżma (nitro piżma, piżma wielopierścieniowe) • Związki siarki • Chlor • Dwutlenek chloru • Ozon • …

  8. Percepcja sensoryczna • Węch • Smak

  9. Percepcja zmysłowa Wrażenia pojedyncze optyczne węchowe smakowe dotykowe aromat smak temperatura tekstura wygląd smak Wrażenie ogólne

  10. Ocena smaku

  11. Analiza związków smakowych i zapachowych • Analiza chemiczna pojedynczych związków • Elektroniczne języki i nosy • Odorymetria

  12. Analiza chemiczna pojedynczych związków

  13. Wady analizy chemicznej • Wysoki koszt • Pracochłonność • Wymaga doświadczonego personelu • Czasochłonność • Prace muszą być prowadzone w laboratorium • Można przeoczyć istotny związek

  14. „Elektroniczny nos” Partia B jest inna Proces odczuwania przez ludzi Receptory zapachu Analiza w mózgu Rozpoznanie 1 2 3 & 4 Przetw. danych Porównanie & Analiza statystyczna Pozyskanie Czujniki Analiza komputerowa Rozpoznanie Elektroniczny proces odczuwania

  15. Piec do pozyskiwania fazy nadpowierzchniowej z próby Automatyczny pobieracz prób gazu Jednostka elektroniczna do: Pozyskiwania D (R) = f (t) Zestaw czujników oparty na czujnikach selektywnych krzyżowo „Elektroniczny nos” • Analiza fazy nadpowierzchniowej w połączeniu z technologią sensoryczną • Statystyczna analiza danych

  16. WYKRES Porównanie profili produktów Analiza głównych składowych (PCA) organoleptyczny obszar grupy prób Metoda cząstkowych najmniejszych kwadratów Ilościowe parametry produktów Dane z czujników Statystyczna kontrola jakości (badanie) zgodne ze standardem lub odrzucone Statystyczna analiza danych

  17. Wady technologii „elektronicznego nosa” • Wysoki koszt • Niewielka czułość • Wymaga doświadczonego personelu • Czasochłonność • Prace muszą być prowadzone w laboratorium • Korelacja z węchem ludzkim wciąż ograniczona • (Na razie) niezbyt wiarygodna

  18. Odorymetria • Metoda wg. Niemieckiej Normy DIN 38403, część B1/2: Jakościowe oznaczenie smaku; jakościowe i ilościowe oznaczenie zapachu • Metoda wg. Niemieckiej Normy DIN 38403, część B3 = EN 1622: Oznaczanie liczby progowej zapachu (Threshold Odour Number - TON) oraz liczby progowej smaku (Threshold Flavour Number - TFN) • Metody laboratoryjne • …

  19. Metoda wg Niemieckiej Normy DIN 38403, część B1/2: Zalecenia ogólne • Próbka wody musi zostać umieszczona w wolnej od zapachu szklanej butelce (w praktyce: do pobierania prób używa się wolnych od zapachu butelek szklanych) • Podczas transportu próby, szklana butelka musi być wypełniona całkowicie i zamknięta korkiem wykonanym ze szkła lub teflonu • Zaleca się schłodzenie prób podczas transportu • Analizę należy przeprowadzić jak najszybciej po pobraniu próby • Badanie przeprowadzić można wyłącznie po wykluczeniu możliwości zatrucia lub zarażenia!!! (w praktyce: badany jest jedynie smak wody do spożycia) • Badanie smaku musi być przeprowadzane zawsze po badaniu zapachu, ponieważ percepcja smaku może wpłynąć na percepcję zapachu

  20. Metoda wg Niemieckiej NormyDIN 38403, część B1/2: Raport z wyników jakościowego badania zapachu • Report n/t intensywności: braksłabysilny • Report n/t charakteru: a) ogólny: ziemistyzatęchłyzgniłykorkowaty… b) szczegółowy: chlorowyrybnymerkaptanowy przypominający olej mineralny… • Raport musi zawsze uwzględniać temperaturę, której przeprowadzono badanie!!!

  21. Metoda wg Niemieckiej NormyDIN 38403, część B1/2: Raport z wyników jakościowego badania smaku • Raport n/t intensywności: braksłabysilny • Raport n/t charakteru: a) ogólny: słonykwaśnygorzkisłodki… b) szczegółowy: chlorowyrybnymydlany…

  22. DIN 38403, część B3 = EN 1622Określenie TON i TFN • TON = Threshold odour number – Liczba progowa zapachu A = Objętość próby wody B = Objętość próby wody użytej do porównania (wolnej od zapachu) • TFN = Threshold flavour number – Liczba progowa smaku A = Objętość próby wody B = Objętość próby wody użytej do porównania (wolnej od smaku)

  23. Praktyczne problemy z oznaczaniem smaku i zapachu • Wyniki mogą zależeć od osoby wykonującej badanie oraz od warunków panujących podczas badania • Temperatury • Przeciągu • Hałasu • Obecności innych osób • Badanie musi być przeprowadzane w warunkach standardowych!!! • Wyszkolony personel • Ciche i klimatyzowane pracownie

  24. Procedura oznaczania zapachu metodą jakościową w TZW(1) • Próby pobiera się do 500 mL szklanych butelek ze szklanym korkiem • Próby przechowuje się w temperaturze 4°C do momentu przeprowadzenia analizy • Analizę przeprowadza się w ciągu 24h od przywiezienia prób do laboratorium • Na początku analizy połowę objętości butelki odlewa się (i używa do oznaczania innych parametrów)

  25. Procedura oznaczania zapachu metodą jakościową w TZW(2) • Szklane butelki umieszcza się na 30 min. w kąpieli wodnej o temp. 25°C

  26. Procedura oznaczania zapachu metodą jakościową w TZW(3) • Butelkę wyjmuje się z kąpieli wodnej i silnie wstrząsa • Usuwany jest korek i osoba badająca natychmiast bada zapach • Jeżeli wykryty jest zapach, druga osoba powtarza badanie

  27. Procedura oznaczania zapachu metodą ilościową • Zasada:jeżeli metodą jakościową wykryto w wodzie zapach, to próbę rozcieńcza się wodą wolną od zapachu do momentu, kiedy zapach przestaje być wyczuwalny • Bierze się pod uwagę wyłącznie intensywność zapachu!!! • Liczba progowa zapachu (TON) = Łączna objętość po rozcieńczeniu / Objętość próby wody

  28. Procedura oznaczania zapachu metodą ilościową w TZW : Badanie wstępne • Badanie ilościowe wykonuje się wyłącznie wtedy, gdy badanie jakościowe dało wynik pozytywny • Różne objętości (0,2 mL, 2 mL, 20 mL, 200 mL) wody z próby rozcieńczane są w 500 mL butelkach szklanych zawierających wodę wolną od zapachu (woda kranowa z Karlsruhe) do uzyskania ostatecznej objętości 200 mL • Badane są wszystkie próby, poczynając od najwyższego rozcieńczenia, według procedury na oznaczanie zapachu metodą jakościową • Dla porównania bada się próbę wody wolnej od zapachu • Jeżeli nawet w najbardziej rozcieńczonych próbach zapach jest wyczuwalny, 2 mL wody z rozcieńczonej próby zawierającej 2 mL wody pierwotnej rozcieńcza się wodą pozbawioną zapachu do uzyskania objętości 200 mL

  29. Procedura oznaczania zapachu metodą ilościową w TZW : Badanie ostateczne • Do badania ostatecznego wykorzystuje się najbardziej rozcieńczoną próbę, która wykazywała wyczuwalny zapach w badaniu wstępnym • Różne objętości tej rozcieńczonej próby są dalej rozcieńczane wodą pozbawioną zapachu do uzyskania objętości 200 mL • Np. 13, 10, 7, 5, 4, 3 mL wody pierwotnej rozcieńcza się dalej do uzyskania objętości 200 mL, jeżeli próba zawierająca 20 mL pierwotnej wody wykazywała wyczuwalny zapach podczas badania wstępnego • Na podstawie objętości próby wody w badanej wodzie, która nie wykazała wyczuwalnego zapachu (podczas, gdy próby mniej rozcieńczone wykazywały taki zapach), oblicza się liczbę progową zapachu (TON)

  30. Obliczanie TON

  31. Praktyczna procedura badania smaku • Smak bada się wyłącznie w przypadku wody przeznaczonej do spożycia (nie bada się wody surowej, ani wody podczas uzdatniania) • Prowadzi się badania wyłącznie metodą jakościową, bez metody ilościowej (TFN) • Jeżeli próba wody do spożycia wykazuje wyczuwalny smak, procedurę przerywa się natychmiast i nawiązywany jest kontakt z operatorem zakładu uzdatniania wody!!!

  32. Szkolenie personelu - zapach • Podczas szkolenia używa się roztworów testowych • Roztwory testowe badane są wraz z próbami bezwonnymi • Osoba szkolona musi jednoznacznie zidentyfikować roztwory testowe pośród wszystkich prób

  33. Szkolenie personelu - smak • Podczas szkolenia używa się roztworów testowych • Roztwory testowe badane są wraz z próbami bezwonnymi • Osoba szkolona musi jednoznacznie zidentyfikować roztwory testowe pośród wszystkich prób oraz zidentyfikować charakterystykę smaku

  34. Wnioski • Przestrzeganie zaleceń europejskich i krajowych przepisów w sprawie wody przeznaczonej do spożycia w zakresie smaku i zapachu jest kwestą zasadniczą dla utrzymania przez dostawców wody zaufania konsumentów • Badanie smaku i zapachu jest trudne i łatwo poddaje się subiektywnej ocenie • Metody zmysłowe są nadal „najlepszą dostępną technologią” • Technologie bardziej zaawansowane, takie jak chromatografia gazowa lub „elektroniczne nosy i języki” mogą być pomocne, jednak (póki co) nie mogą być używane rutynowo • Standaryzacja metod badania smaku i zapachu jest kwestią kluczową!!!

More Related