RODZINY WIELODZIETNE

1. RODZINY WIELODZIETNE Marta Piśna Grupa C2

2. RODZINA Pierwszym naturalnym środowiskiem wychowawczym jest rodzina. Powszechnie przez rodzinę rozumie się parę małżeńską i jej dzieci, która zamieszkuje pod wspólnym dachem i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.Rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeństwa lub pokrewieństwa (bądź adopcji). W ramach społeczeństwa spełnia ona dwie podstawowe funkcje: utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa poprzez rozmnażanie, oraz przekazuje dziedzictwo kulturalne szerszych zbiorowości w jego zasadniczej postaci. Wzajemne stosunki między członkami rodziny są określone poprzez tradycję przekazaną wychowaniem, przez prawo, nakazy natury moralnej bądź religijnej, wzajemne uczucia i postawy członków rodziny.

3. RODZINA C.D. Rodzina jest pierwszą i podstawową grupą społeczną człowieka, której stosunki nastawione są na wszechstronną realizację potrzeb jednostki, opartą na kontaktach bezpośrednich. Jest to grupa niedobrowolna, przypisana, z którą szczególnie mocno identyfikują się dzieci. Powiedzieć można w oparciu o codzienną obserwację, że rodzina wychowuje poprzez życie w niej, panujący klimat uczuciowy, stosunki między rodzicami, oraz między rodzicami a dziećmi.

4. Rodzina wielodzietna to… Rodzina z trójką lub większą liczbą dzieci do 24 roku życia, o ile te po 18 roku kontynuują naukę.

6. Rodzina wielodzietna w zapisach prawa • W polskiej Konstytucji z 1952 roku , deklarującej opiekę nad rodziną jest zapis o otaczaniu rodzin z licznym potomstwem szczególną troską (art. 79) • Według „Ustawy o pomocy społecznej” rodziny te mogą korzystać z pomocy pieniężnej i rzeczowej • „Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży” zobowiązuje do interwencji w sferze postaw prokreacyjnych w różnych etapach życia kobiety.

7. Rodziny wielodzietne w Polsce • Rodziny wychowujące 4 i więcej dzieci (rodziny wielodzietne) stanowią ok. 5% wszystkich rodzin wychowujących dzieci. Jednocześnie wychowują one 13% ogółu dzieci wychowywanych w polskich rodzinach. • W województwie wielkopolskim żyje ok. 27 tysięcy rodzin wielodzietnych, w Poznańskim Powiecie Ziemskim - ok. 1500, a w Poznaniu - ok. 1200. • 90% rodzin wielodzietnych żyje poniżej minimum socjalnego, a co trzecia poniżej minimum egzystencji.

8. Rodziny wielodzietne w Polsce c.d. • Co trzecia rodzina wielodzietna żyje w mieszkaniu jedno- lub dwupokojowym. • Instytucjonalna pomoc rodzinom wielodzietnym jest dalece niewystarczająca, a ponad 50% tych rodzin nie jest w stanie egzystować bez wsparcia z zewnątrz. Dzieje się tak m. in. dlatego, że na zasiłki rodzinne Polska przeznacza jedynie 0,4% PKB (dla porównania: Dania 3,3%, Francja 2,6%, Niemcy 2,2%, UE ogółem 1,8%).

9. Sytuacja materialna rodzin wielodzietnych • Średnia dochodu netto we wszystkich rodzinach wielodzietnych wyniosła 1981,5 zł na rodzinę, co przy średniej liczbie osób w gospodarstwie domowym 6,7 osób, wynosi 296 zł na osobę. Dla porównania: w rodzinie utrzymującej dwójkę dzieci, w której oboje rodzice pracują, a ich zarobki kształtują się na poziomie średniej krajowej, dochód na osobę wynosi ok. 800 zł, a przeciętny miesięczny dochód na osobę w gospodarstwie domowym w roku 2001 wynosił 644 zł (dane wg GUS). Tak więc, przeciętna rodzina wielodzietna rozporządza dochodem ponad dwukrotnie niższym, niż zwykła rodzinaprzeciętna.

10. Sytuacja materialna rodzin wielodzietnych Tak więc jak wynika z powyższych danych problem społeczny jakim jest wielodzietność często niestety koreluje z innym problemem społecznym – biedą. Bowiem czynnikami demograficznymi wpływającymi na zwiększenie zagrożenia ubóstwem są liczebność i struktura rodziny. Grupą najbardziej zagrożoną ubóstwem są rodziny z dziećmi, zwłaszcza te z licznym potomstwem. Ubóstwo rodzin niepełnych biologicznie jest niższe niż w przypadku rodzin wielodzietnych.

11. Sytuacja materialna rodzin wielodzietnych Wyraźny związek pomiędzy dzietnością rodziny a zagrożeniem ubóstwa powoduje że dzieci są populacją najbardziej zagrożoną na ubóstwo. W publikacji na temat Sytuacja rodzin wielodzietnych w Polsce a polityka rodzinna czytamy ,że ubóstwem zagrożonych jest około 21% rodzin z trojgiem dzieci na utrzymaniu, zaś rodzin z czworgiem i więcej dzieci – ponad 40%.

12. KATEGORIE RODZIN WIELODZIETNYCH Można wyróżnić wiele kategorii tych rodzin w zależności od kryteriów jakie przyjmiemy. Uwagę zwracamy na trzy kategorie za Leonem Dyczewskim podstawę ich wyodrębnienia stanowi wyjątkowa sytuacja wewnętrzna rodziny, która wymaga od polityki państwa szczególnych działań osłonowych i wspierających.

13. KATEGORIE RODZIN WIELODZIETNYCH • rodzina z jednym żywicielem- jest to rodzina wielodzietna z samotną matką lub ojcem. W związku z tego typu rodzinami warto wspomnieć o czterech zjawiskach: • a)rodziny wielodzietne z jednym żywicielem wykazują tendencję wzrostową, podczas gdy rodziny wielodzietne w ogóle wykazują tendencję spadkową • b) rodziny wielodzietne z jednym żywicielemdominują w miastach, chociaż liczba rodzin wielodzietnych większa jest na wsi. Jest to następstwo rozwodów, które występują o wiele częściej w mieście niż na wsi

14. Sytuacja dzieci w rodzinach wielodzietnych Przez lata na wsi rodziło się więcej dzieci niż w środowiskach miejskich ze względu zarówno na tradycję posiadania licznego potomstwa jak i na ograniczenia migracyjne. O uciążliwościach i korzyściach życia rodzin wielodzietnych wiemy stosunkowo dużo z badan przeprowadzanych w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Przykłady z wielu wsi wskazują na brak reguły, że dzieci z rodzin wielodzietnych wychowują się w gorszych warunkach niż dzieci z rodzin małodzietnych zamieszkałych w tej samej wsi. Można natomiast doszukiwać się pewnych różnic między dziećmi inteligencji, zamieszkałej na wsi i dziećmi rolników, kiedy rodzina jest w fazie wychowywania dzieci w wieku szkolnym. Dokonuje się selekcja szkolna ponieważ dzieci z rodzin inteligenckich są wspomagane i kontrolowane w rozwoju, a dzieci rolników bywają zaniedbywane zdrowotnie i intelektualnie, nadmierne obciążone pracami na gospodarstwie. W rodzinach wielodzietnych zauważane jest obciążanie dzieci starszych opieka nad młodszym rodzeństwem.

15. Sytuacja dzieci w rodzinach wielodzietnych • Przed transformacja w 1989 roku wielodzietne rodziny robotników nie tylko otrzymywały zasiłki rodzinne ale i miały preferencje w korzystaniu z funduszy zakładów pracy na działalność socjalną. Bezrobocie jak również likwidacja funduszu socjalnego w wielu zakładach pracy dotknęła wsie i małe miasta. • Wyższa dzietności przez rodziny robotnicze nigdy nie była negatywnie oceniana. Częsta była argumentacja wyższej dzietności „przydatnością każdych rąk do pracy”. Koszty posiadania dzieci odczuwano dopiero w późniejszym wieku szkolnym.

16. Sytuacja dzieci w rodzinach wielodzietnych • Wielodzietność w mieście jest na ogół negatywnie oceniana- przypisuje się ja brakowi kultury seksualnej czy lekkomyślności. W mieście ze względu na inne wzory kulturowe, wobec na wystawianie sytuacji materialnej dziecka na konfrontację w szkole, na ulicy , na podwórku, realizacja oczekiwań zarówno samego dziecka, jak i jego otoczenia jest dla rodziców trudniejsza, a także trwa o wiele dłużej, bo dzieci później się usamodzielniają.

17. KATEGORIE RODZIN WIELODZIETNYCH c) wśród rodzin wielodzietnych z jednym żywicielem zdecydowanie dominują rodziny z samotną matką nad rodzinami z samotnym ojcem. d) ogromna większość rodzin wielodzietnych z samotną matką to rodziny rozbite wskutek rozwodu

18. KATEGORIE RODZIN WIELODZIETNYCH • rodziny młode- ogromna większość rodzin wielodzietnych ma dzieci w wieku przedszkolny czyli są to rodziny młode. Rodzice w tych rodzinach pochodzą z tzw. wyżu demograficznego w latach 60- tych i 70- tych. Nieco więcej niż połowa tego typu rodzin mieszka na wsi. Są to rodziny na tzw. dorobku i domagają się rozwiniętej infrastruktury rodzinnej. Tymczasem jest ona bardzo słabo rozwinięta szczególnie na wsi gdzie np. przedszkola występują o wiele rzadziej niż w mieście. Następstwem tego stanu rzeczy jest chociażby gorszy start szkolny dzieci z rodzin wielodzietnych na wsi niż w mieści.

19. KATEGORIE RODZIN WIELODZIETNYCH 3.rodziny inwalidzkie-rodzin wielodzietnych z inwalidami jest więcej niż z jednym żywicielem. W 1988 stanowiły one 8,58% ogółu rodzin wielodzietnych, w ogromnej większości to rodziny pełne (93,74%), ale są też wielodzietne rodziny inwalidzkie tylko z matką (5,4%) i tylko z ojcem (0,86%) częściej inwalidami są rodzice aniżeli dzieci co znacznie utrudnia funkcjonowanie rodziny, szczególnie pełnienie przez nią funkcji gospodarczej i opiekuńczej

20. DZIECKO W RODZINIE WIELODZIETNEJ WYCHOWANIE W rodzinach wielodzietnych uwaga musi być rozdzielona pomiędzy kilkoro dzieci. W tak dużej "gromadce" nie może obyć się bez wyraźnego podziału funkcji i obowiązków wśród rodzeństwa. Starsze przejmują część zadań rodziców - między innymi opiekę nad młodszymi. Szybko się usamodzielniają i uczą współpracy. Jednak może nastąpić przeciążenie obowiązkami, zwłaszcza w rodzinie niepełnej, gdy jeden rodzic musi wychowywać dzieci i pracować zawodowo..

21. DZIECKO W RODZINIE WIELODZIETNEJ Rodzeństwo wywiera na siebie duży wpływ w toku socjalizacji. To głównie poprzez relacje z dużą liczbą braci i sióstr w rodzinach wielodzietnych kształtuje się tożsamość. Te doświadczenia w rodzinie bywają nawet ważniejsze od późniejszych relacji z grupą rówieśniczą

22. DZIECKO W RODZINIE WIELODZIETNEJ TROSKA RODZICÓW I KONTAKT Z RÓWIEŚNIKAMI Rodziny wielodzietne najczęściej żyją skromniej i na co dzień muszą oszczędnie gospodarować, więc dzieci uczą się już od najmłodszych lat dawania i bezinteresowności, wszystkim muszą się dzielić. Młodsze niejednokrotnie noszą ubrania po starszych, używają ich podręczników w szkole. Obecność rodzeństwa wzmaga rywalizację. W rodzinie, w której jest sześcioro rodzeństwa, chwila, którą rodzic może poświęcić każdemu z dzieci, jest bardzo krótka. Dzieci muszą uczyć się kierowania uwagi na siebie

23. DZIECKO W RODZINIE WIELODZIETNEJ TROSKA RODZICÓW I KONTAKT Z RÓWIEŚNIKAMI Dziecko musi także walczyć o swoją pozycję w rodzinie, co wspomaga możliwość przyszłego sukcesu zawodowego. Świadczy o tym fakt, Że wielu amerykańskich prezydentów pochodziło z dużych wielodzietnych rodzin.Wśród rodzeństwa te najstarsze są najbardziej motywowane do osiągnięcia sukcesu, zaś urodzone jako kolejne mają już mniejszą motywację. Zazwyczaj ostatnie dziecko jest rozpieszczane przez rodziców i przez pozostałe dorosłe już rodzeństwo. Dzieci z rodzin wielodzietnych często utrzymują szerokie kontakty ze sobą i z rówieśnikami. Rzadko są wyizolowane.

24. DZIECKO W RODZINIE WIELODZIETNEJ TROSKA RODZICÓW I KONTAKT Z RÓWIEŚNIKAMI Uczą się od siebie wzorów zachowań, mają lustro w osobach braci i sióstr. Dorastanie z kilkorgiem rodzeństwa jest istotne dla rozwinięcia kreatywności, zwłaszcza, gdy dzieci są różnej płci. Uczą się wzajemnie bardziej otwartych, niekonwencjonalnych zachowań. Wspólnie bawią się, co rozbija stereotypowe role społeczne.

25. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej? • Aby przywrócić rodzinie należne jej miejsce w społeczeństwie, nie można biernie czekać na zmiany systemowe, ale podjąć konkretne działania w społecznościach lokalnych. Oto kilka propozycji opracowanych przez dr Pawła Wosickiego - przedsiębiorcy, radnego m. Poznania, prezesa Fundacji "Głos dla Życia" i prezesa Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia:

26. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 1. W oparciu o dobrą diagnozę w lokalnych środowiskach stworzenie i realizowanie kompleksowego programu wspierania rodzin wielodzietnych. W formułowaniu i realizacji tego programu powinny uczestniczyć: władze samorządowe, struktury gminne opieki społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, przedstawiciele Kościoła, zainteresowane organizacje pozarządowe oraz same zainteresowane rodziny. Mogą one, podobnie jak ma to miejsce w Poznaniu, organizować się w klubach rodzin wielodzietnych, które stają się zaczynem pomocy i samopomocy.

27. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 2. Ważnym wydaje się uproszczenie procedury przyznawania wsparcia w ośrodkach pomocy społecznej. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, aby otrzymać pomoc, oprócz ubóstwa, rodzina wielodzietna (tak jak i każdy inny podmiot ubiegający się o pomoc) musi wykazać się jeszcze jakimś dodatkowym "defektem", typu bezrobocie, alkoholizm, przewlekła choroba, przemoc w rodzinie czy niezaradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Aby pomóc rodzinie, pracownik opieki społecznej musi wskazać na jedną z wyżej wymienionych cech, co w konsekwencji podtrzymuje obraz rodziny wielodzietnej jako środowiska patologicznego. Czas, aby obok ubóstwa wielodzietność była wystarczającą przesłanką do otrzymania pomocy.

28. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 3. Specjalną troską należy otoczyć rodziny wysokowielodzietne, tzn. takie, które wychowują 6 i więcej dzieci, a których dochód i warunki życia nie pozwalają na godne życie. Rodziny wysokowielodzietne stanowią zaledwie ok. 10% wszystkich rodzin wielodzietnych (np. w Powiecie Ziemskim Poznańskim jest ich nie więcej niż 150). Rodziny te spełniają kryterium rodzinnego domu dziecka, która to instytucja jest dofinansowywana ze środków budżetowych.

29. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 4. Pilnie należy podjąć działania na rzecz wprowadzenia stosownych ulg i zwolnień oraz celowego dofinansowania rodzin wielodzietnych w zakresie korzystania z komunikacji zbiorowej, kupna leków, opłat za prąd, wodę, gaz, podręczników i wyprawek szkolnych, wypoczynku wakacyjnego itp. • 5. Szkoła w większym stopniu niż dotychczas powinna stać się miejscem rozpoznania potrzeb dzieci z rodzin wielodzietnych i ich zaspokajania poprzez system stypendialny, poszerzenie już istniejącego dożywiania oraz dofinansowania podręczników i przyborów szkolnych.

30. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 6. Ważnym elementem wsparcia rodzin wielodzietnych może stać się rozwój sieci banków żywności (bank taki funkcjonuje np. w Poznaniu), których powstawanie i rozwój należy inspirować i wspierać. Zasadnym wydaje się też organizacja systemu wspierania rodzin wielodzietnych używanymi (ale w dobrym stanie) sprzętami gospodarstwa domowego i meblami.

31. Jak pomóc rodzinie wielodzietnej… • 7. W ramach dostępnych środków przekazu i różnorodnych programów podjąć szereg działań służących ukazywaniu rodziny wielodzietnej jako środowiska ważnego dla społeczności lokalnej i narodowej, i to zarówno z punktu widzenia: ekonomicznego - dzieci z tych rodzin utrzymywać będą w przyszłości starsze pokolenie; wychowawczego - specyficzna "szkoła życia", przez którą przechodzą dzieci z tych rodzin, procentuje wyczuleniem na sprawy społeczne i zaangażowaniem w działalność na rzecz lokalnej społeczności; kulturowego - znaczenie rodziny wielodzietnej w przenoszeniu tradycji i pewnych ważnych wzorców kulturowych.

32. DZIĘKUJE ZA UWAGĘ