BİLGİ HİZMETLERİ MEVZUATI BBY 404 Ders Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Özgür Külcü

1. BİLGİ HİZMETLERİ MEVZUATIBBY 404Ders SorumlusuYrd. Doç. Dr. Özgür Külcü BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

2. DERSİN İÇERİĞİ • Temel mevzuat ögeleri • Çalışanların hak, yükümlülük ve sorumlulukları • Kamu çalışanlarını ilgilendiren mevzuat • Özel kesim çalışanlarını ilgilendiren mevzuat • Mali mevzuat • Kütüphane ve diğer bilgi merkezleri türlerine yönelik mevzuat BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

3. DERSİN AMACI Bu dersin sonunda öğrenci; bir kamu veya özel kesim çalışanı olarak sahip olduğu hak, yükümlülük ve sorumlulukları; bilgi merkezlerine yönelikmali ve diğer mevzuatı anlar ve yorumlarhale gelir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

4. DERSİN KAYNAKLARI • Çelik, A. (2001).Bilgi hizmetleri ve mevzuat. Ankara:ÜNAK. • Gözübüyük, Ş. (2001). Yönetim hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi. • Kahramanoğlu,S.; Ünvar, M.(2002). Açıklamalı devlet memurları kanunu. Ankara: Nobel. • T.C. Anayasası.(2005). Ankara: Seçkin Yayınevi • http://www.basbakanlik.gov.tr e-mevzuat BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

5. DERLENDİRME YÖNTEMİ • Derse devam (%5), seminer (%25), 1 ara sınavı (%20), final sınavı (%50). BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

6. TERMİNOLOJİK OLARAK MEVZUAT • Mevzuat, Türkçe Sözlükte • “bir ülkede yürürlükte olan yasa, tüzük, yönetmelik vb.nin tümü olarak tanımlanmaktadır”. • Bir başka tanımda ise “ bir memleketteki veya bir konudaki yasaların, tüzük, yönetmelik vb.nin tümüdür (Meydan Larousse). • Mevzuat terimi için Karalayçın (2001,66) da “mevzuat yani yasal hukuk kaideleri anayasa, kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, kararnameler ve yönetmeliklerdir” demektedir. • Bu kapsamda anayasa da mevzuat kapsamında değerlendirilmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

7. MEVZUAT KAPSAMI • Mevzuatla ilgili olarak Türkçe Sözlükte “yürürlükte olan” ifadesine karşılık, çeşitli idare hukuku otoritelerinin “mer’i mevzuat”dan (yürürlükteki ve eski tarihli mevzuat) söz etmeleri mevzuatı sadece yürürlükte olanlarla sınırlamanın yeterli olamayacağını göstermektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

8. MEVZUAT KAPSAMI • Mevzuat terimi kamu yönetimi hukuku (idare hukuku)’nda hukuk kaynakları olarak bilinen anayasa, yasa, tüzük, yönetmelik terimlerini kapsadığı için bir bakıma, hukuk kaynakları terimi ile eş anlamlı olarak düşünülebilir. • Farkları, mevzuatın yalnızca yazılı hukuk kaynaklarını içermesi, hukuk kaynaklarının ise yazılı kaynakların yanı sıra “gelenek hukuku” gibi kayıtsız kaynakları da kapsamasıdır (Gözübütük, 1995; Karayalçın, 2001). BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

9. MEVZUAT KAYNAKLARI • Bir ülkedeki tüm yazılı hukuk kaynaklarını kapsayan genel mevzuatın yanı sıra , belli konulara yönelik mevzuattan da söz edilebilir. • Turizm mevzuatı, bankacılık mevzuatı, deniz taşımacılığı mevzuatı, memurlara yönelik mevzuat, bilgi hizmetleri mevzuatı gibi. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

10. MEVZUATIN ÖNEMİ • Mevzuat, yönetici ya da işgören olarak kamu kesiminde çalışan kişilere gerek doğrudan, gerekse dolaylı olarak ilgilendirmektedir. • Kamu görevlilerinin mevzuat hakkında bilgi sahibi olmaları işlerindeki başarıları açısından büyük önem taşır. • Özellikle yönetici konumunda bulunanlar için bu durum bir zorunluluktur. Çünkü mevzuata aykırı yapılan işlemlerin geriye çevrilmesi ve hatta tüzel yaptırımlar içermesi olağandır. • İşgörenler de en azından haklarını ve sorumluluklarını bilmek açısından kendilerini ilgilendiren mevzuatı izlemek durumundadırlar. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

11. BİLGİ HİZMETLERİ MEVZUATI • “Bilgi Hizmetleri mevzuatı” nedir sorusuna verilecek yanıt, bilgi hizmetlerine yönelik etkinlikleri ilgilendiren yasa ve yönetmeliklerdir biçiminde olabilir. • Bilgi hizmetlerini sağlayan desteğin maddi ve manevi boyutları olduğunu dile getiren Çakın (1986, 15); • mali kaynak, personel, araç gereç ve binayı maddi destek kapsamında değerlendirmektedir. • Manevi destek ise bilgi merkezinin hizmetlerinde gözeteceği amaçları ve bu amaçlara ulaşmada izlenecek politikaların nasıl olması gerektiği konusunda aydınlatıcı özelliğe sahip, bilgi merkezlerini doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendiren yasa ve yönetmeliklerle gerçekleşebilir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

12. ÜLKEMİZDE BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK MEVZUAT • Türkiye’de bilgi hizmetlerinde görevli personelin tanım, görev ve yetkilerine ilişkin ayrıntılı bir yasal düzenlemenin bulunmayışının pek çok soruna yol açtığı ve mesleğin statüsünü olumsuz yönde etkilediği sıkça öne sürülmektedir. • Ancak doğrudan bir yasal düzenlemenin olmayışı konuya ilişkin hiç yasal düzenlemenin olmadığı anlamına gelmemektedir. • Örneğin bir ülkeni anayasası dahi içerdiği hükümler nedeniyle bilgi hizmetleri üzerinde doğrudan etkili olabilir. • Soysal (1997) “yasa olgusu ve kütüphane kurumu” hakkındaki yazısında 1961 Anayasası hazırlık çalışmaları sırasında Anayasa Ön Tasarsı alarak hazırlanan metinde TRT’nin yanı sıra müze, devlet konservatuarları, devlet opera ve tiyatroları ile kütüphanelere özerklik verilmesi yönündeki eğilimi ve buna karşı olan görüşleri ele almaktadır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

13. BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI • Öte yandan kurumsal bazda düzenlemeler söz konusudur. • Örneğin Milli Kütüphane ve Meclis Kütüphanesinin kendi kütüphane hizmetlerine ilişkin yasal düzenlemeleri vardır. • Çeşitli tarihlerde Halk Kütüphaneleri Yasası ya da genel bir Kütüphane Yasası çıkarılması için kütüphanecilerin çeşitli girişimleri olmuştur. • Bunlardan ilk akla geleni 23-25 Şubat 1988 tarihinde Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün girişimiyle yapılan yasal düzenlemeler,standartlaşma konusundaki komite toplantılarıdır. • 8 ayrı komitede 60 uzmanın katılımıyla iki yasa ve altı standart taslağı hazırlanmıştır. Yasa taslakları: • Halk Kütüphaneleri Kanunu • Kütüphaneler Arası İşbirliği Kanunu BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

14. BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI 23-25 Şubat 1988 tarihinde Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün girişimiyle hazırlanan standart taslakları da aşağıdaki alanları kapsamaktadır. • Kitap (koleksiyon) • Personel ve insan gücü planlaması • Kütüphane malzemesi • Teftiş/donatım- iç mimari • Basılı malzeme • Bina ve kütüphane planlaması • Bütçe BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

15. BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI • Olumlu sayılabilecek bu taslaklar, gerekli yasal süreç tamamlanamadığı için yürürlüğe konamamıştır. • En son 1997’de Türk Kütüphaneciler Derneğinin hazırladığı Bilgi ve Belge Hizmetleri Yasa Tasarısı Kültür Bakanlığına sunulmuş ve sonuç alınamamıştır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

16. BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI Bununla birlikte bilgi hizmetlerini dolaylı olarak ilgilendiren çeşitli yasal düzenlemeler söz konusudur. • Bu yasalardan en önemlilerinden birisi, kamu sektöründe bilgi hizmetleri sektöründe çalışanların önemli bir bölümünün tabi olduğu; • 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve bu yasal düzenlemeye dayalı olarak çıkartılan, • tüzük ve yönetmelikler, devlet memuru olarak bilgi merkezleri ve kütüphanelerde çalışan profesyonelleri etkilemektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

17. BİLGİ HİZMETLERİNE DÖNÜK YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI • Mevzuat konusunda dikkate alınması gereken önemli bir nokta, mevzuattaki değişim ve yeniliklerdir. • Çeşitli toplumsal ve ekonomik etkenlere bağlı olarak, mevzuatta da çeşitli yenilik ve değişikliklere gereksinim duyulmaktadır. • Özellikle 1982 Anayasasından sonra Türk kamu yönetimi anlayışında önemli değişiklikler olmuş ve bu anlayış memur kesiminde de yankı bulmuştur. • 1982 Anayasasının yapısındaki eğilimlerin, daha sonraki mevzuat değişikliklerine belirgin olarak yansıdığı görülmektedir. • 1990’lı yıllarda ise durum değişmeye başlamıştır. • Çoğulcu demokrasinin gereği olan memurlara sendika konusu gibi alanlar tartışma konusu olmuştur. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

18. MEVZUAT KAPSAMIBilgi Hizmetleri ve Mevzuat • Mevzuat, bilgi hizmetleri için acaba nasıl bir öneme sahiptir? • Bu sorunun yanıtlanabilmesi için öncelikle politika,bilgi politikası, ulusal bilgi politikası gibi kavramlara değinmek gerekmektedir. • Politika,bir amacı gerçekleştirmeye yönelik eylemelere yöne veren ilke ve stratejiler olarak tanımlanmaktadır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

19. Bilgi Hizmetleri Politikası • Bilgi politikası da, bilgi kaynakları, hizmetleri ve sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanılması için gerekli plan ve stratejilerin tasarımına kılavuzluk edecek politikalar demeti olarak tanımlanabilir (Montviloff, 1990). • Bilgi politikaları kurumsal, ulusal, bölgesel ve uluslar arası düzeyde uygulamaya sokulabilir. • Bunlardan ulusal düzeydeki planlara Ulusal Bilgi Politikası adı verilmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

20. Bilgi Hizmetleri Politikası • Bilgi sistemleri ile ilgili olarak ulusal bir politika saptanmasının temel varsayımı şudur: • Eğer kamu ve özel sektördeki planlamacılara,karar verme organlarına, yöneticilere ve araştırmacılara konularıyla ilgili doğru ve günce bilgi saplanabilirse verimlilikleri ve etkinlikleri artacak, bu durumdan da bütün toplumsal kesimler olumlu yönde etkilenecektir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

21. Bilgi Hizmetleri Politikası • McClure (1999)’de bilgi politikasını bir toplumda bilginin üretimi, erişimi ve kullanımına yön veren her türlü karar, yasa düzenleme ve yorumların toplamı olarak tanımlamaktadır. • Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere bilgi politikası pek çok bileşenleri olan bir kavramdır ve bir kamu politikası olarak ele alınmalıdır. Çünkü: • Bilginin üretimi, yönetimi, dağıtımı ve erişiminde önemli bir etkiye sahiptir. • Bireylerin ya da toplumun politik, ekonomik ve toplumsal tercihlerini etkiler. • Bilgi merkezlerinde bilginin nasıl yönetileceği, organize edileceği ve kullanılacağını düzenler. • Bilgi teknolojilerini kullanımını etkiler. • Toplumdaki tüm diğer sistemleri etkileyen bir üst sistemdir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

22. Bilgi Hizmetleri Politikası • Weingarten (1989) ve Rowlands (1996)’da bilgi politikası ile ilgili olarak benzeri görüşleri dile getirmektedirler. Yalnızca bilgi politikasının saptanması kendi başına yeterli bir konu değildir. • Bu politikanın uygulanabilmesi içinbilgi politikası araçlarına gereksinim duyulur. • Bu araçlar bilginin nasıl toplanacağı, yönetileceği, korunacağı, erişileceği, yayımlanacağı ve kullanılacağını belirler. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

23. Bilgi Hizmetleri Politikası • Başlıca bilgi politikası araçları şunlardır: • Yetkili resmi makamlarca çıkarılan her türlü yasa, yönetmelik ve diğer düzenlemeler, kısaca konuya ilişkin mevzuat bu kapsamda düşünülür. • Demek ki bilgi politikası ve mevzuat arasında böyle bir ilişki vardır. • Yani bilgi politikasının uygulanabilmesi için konuya ilişkin mevzuatın uygulamaya konulması zorunludur. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

24. Bilgi Hizmetleri Politikası • Tarihsel süreçte bakıldığında bilgi hizmetlerine yönelik mevzuatın bilgi kaynaklarını korumadan kullanmaya doğru bir evrim geçirdiği gözlenir. • Koruma anlayışının egemen olduğu dönemlerde bilgi kaynaklarının sadece korunması ön panda olduğundan ilgili düzenlemelerde bu konuya önem verilmiştir. • Günümüzde çağdaş yönetim ise bilgi hizmetlerini olabildiğince fazla kişi ve gruba ulaştırmak biçiminde geliştiği için mevzuatta da bu amaçlı yenilikler ve gelişmeler gözlemlenmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

25. Bilgi Hizmetleri Politikası • Örneğin bilgi hizmetleri konusunda güncel bir tartışma alanı olan “vatandaşların devlet kurumlarında üretilmiş olan bilgiye erişme hakkı” ABD’de Bilgi Özgürlüğü Yasası (Freedom of Information Act) da yer almıştır. • Danimarka, Norveç, Avusturya, Fransa ve Hollanda da benzeri yasalar yürürlüğe girmiştir. • Ülkemizde de Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 2003’de yürürlüğe girmiştir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

26. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ • AB sürecinin bilgi ve belge yönetimi çalışmalarının gelişimine dolayısıyla bilgi politikalarına etkisi açısında, önceleri ulusal düzeyde zamanla AB çerçevesinde geliştirilen yasal düzenlemelerin üzerinde durulmasında yarar vardır. • Bu çerçevede “Veri Koruma Yasası” adı altında geliştirilen düzenlemeler dikkat çekmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

27. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ: Data ProtectionAct) • Avrupa’da ilk Veri Koruma Yasası (Data Protection Act) 1973 yılında İsveç’te kabul edilmiştir. • Bu yasa bilgi/belge yönetimi ve bilgi/belge koruma çalışmalarını doğrudan etkilemiştir. • Geliştirilen düzenleme, yurttaşların elektronik ya da basılı formatta belgelere serbest erişimine imkan sağlamış ve bilginin mahremiyeti hakkında ilkeleri ortaya koymuştur. • Avrupa boyutunda 1981 yılında Avrupa Konseyi Veri Koruma Konvansiyonu’nun (European Comission’s Data Protection Convension) gerçekleştirdiği ilk toplantıda alınan kararların ardından, pek çok Avrupa ülkesinin kendi ulusal veri koruma yasasını çıkardığına değinilmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

28. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ: Data ProtectionAct) • 90’lı yıllarla birlikte içerlerinde Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Hollanda Lüksemburg ve Norveç’in de bulunduğu pek çok Avrupa ülkesi, benzer yasal düzenlemeler çıkarmışlardır. • Öte yandan İngiltere, İspanya ve Portekiz’in de yer aldığı bazı Avrupa ülkelerinde çıkartılan veri koruma yasalarının, anayasal güvenceye alındığı ve oldukça sağlam temellere oturtulduğu üzerinde durulmaktadır. • Geliştirilen düzenlemeler içerisinde 1984 tarihinde İngiliz Parlamentosu tarafından kabul edilen Veri Koruma Yasası’nın, bilgi ve belge yönetimi çalışmalarına oldukça ayrıntılı biçimde yer verdiği ifade edilmektedir (European…, 1998; Stephens, 1998, s.73). BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

29. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ: Data ProtectionAct) Avrupa genelinde veri koruma yasası adı altında kabul edilen düzenlemelerde aşağıdaki başlıklar üzerinde durulmaktadır: • Yasal düzenlemeler genel olarak üretilen bilgi ve belge kaynaklarına serbest erişimi, açıklanması ve yönetimine dönük ilkeler ele almaktadır. • Bazı ülkelerdeki yasal düzenlemeler sadece kamu kesimini kapsarken, kimi düzenlemeler kamu ve özel kesimin tamamını içine almaktadır. • Düzenlemelerde bilginin güncelliği ve yenilenebilirliği üzerinde özellikle vurgulanmaktadır. • Çıkartılan düzenlemelerde bilgiye izinsiz erişimin engellenmesi, amaçlanmaktadır. • Düzenlemelerin tamamına yakınında, kişilerin kendileri hakkında tutulan kayıtlara erişiminin önündeki engellerin kaldırılması dile getirilmektedir. Yine bu kapsamda yanlış ya da eksik tutulan bilgilerin düzeltilmesi talebinde bulunma hakkı ve gereği konusundaki yaptırımlar vurgulanmaktadır (European…, 1998; Stephens, 1998, s. 74). BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

30. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ: Data ProtectionAct) Bu kapsamda AB de, birlik içerisinde bilginin serbest dolaşımı üzerine bir yönetmelik çıkartmıştır. Çıkartılan yönetmelik genel olarak aşağıdaki unsurlar üzerinde durulmaktadır: • Yönetmelik ortamı ne olursa olsun kişisel bilgilerin yer aldığı tüm kaynakları kapsamaktadır. • Kişisel bilgilere, yapılandırılmış formatlarıyla belgelere, kolay erişim sağlamak için dosyalama sistemlerinin geliştirilmesi gerektiğine değinilmektedir. • Yönetmelikte organizasyonların ve veri işleyen kurumları; kişilerin etnik kökeni, politik duruşu, dini inançları, ticari ilişkileri hakkında bilgi toplaması yasaklanmaktadır. • Bazı ülkelerdeki düzenlemeler gibi, kişilerin kendileri hakkında tutulan bilgilere erişim için var olan sisteme herhangi bir üyelik kaydı yapmalarına gerek olmadığı, böyle bir istek geldiğinde ilgili kurumun bunu doğrudan değerlendirmeye alması gerektiği üzerinde durulmaktadır. • AB tarafından çıkartılan Yönetmelik, kişisel verilerin sadece kullanımı değil, üzerine yürütülen tüm çalışmaları kapsamaktadır. Yönetmelik veri işleme, sağlama, kaydetme, organizasyon, depolama, erişim, danışma, kullanım, yayım ya da gerekliyse imha uygulamalarını içine almaktadır (European…,1998; Stephens, 1998, s.75) (AmEx. EDS May Face European Privacy Lawsuits”, Ineractive Week, July 1 1998). BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

31. AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNİN BİLGİ VE POLİTİKALARINA ETKİSİ • Öte yandan AB içerisinde bazı ülkeler, kendi gereksinimleri doğrultusunda özellikle elektronik belge ve arşiv çalışmalarına dönük çeşitli uygulamalar gerçekleştirmişlerdir. • Oldukça güncel olan ilgili çalışmalar AB perspektifinde elektronik belge yönetimi konusunda artan ilginin bir başka göstergesidir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

32. Bilgi Politikaları Üzerine Güncel Tartışmalar Mevzuat Dersi kapsamında devletin sorumluluğunu gündeme getiren ve güncel tartışma konusu olan bazı alanlar şunlardır. • Yurttaşların bilgi gereksinimlerinin nasıl karşılanacağı • Özel yaşamla ilgili bilgilerin korunması • Hangi tür bilgi ve belgelerin nasıl yayımlanacağı • İletişim sistemlerinin düzenlenmesi • Okul, kütüphane, dokümantasyon ve enformasyon merkezi, belge yönetimi ve arşiv birimlerinin desteklenmesi • Düşünce ve ifade özgürlüğünün boyutları • Entelektüel mülkiyetin nasıl korunacağı • Sınırlar ötesi veri akışının nasıl sağlanacağı (Oppenheim ve Eisenschitz 1994), bu konuda patene, veri güvenliği telif hakları vb. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

33. ABD’de Bilgi Hizmetleri Politikası Türkiye’de ulusal bilgi politikalarına yön verecek bir kuruluşun bulunmayışı önemli bir eksikliktir. Bu noktada Devlet Planlama Teşkilatı ve Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı ön plana çıkmaktadır. ABD’deki NCLIS (National Commission on Library and Infromation Science) örneği dikkat çekicidir. NCLIS ABD Kongresinin kütüphane ve bilgi hizmetlerinin ulusal kalkınmada oynayabileceği rolü görerek, bu konuda sürekli bir yapı oluşturulmasına yönelik girişimiyle 1970’de kurulmuştur. • Halkın bilgi gereksinimleri konusunda veri toplamak, • bu verileri değerlendirmek, • bilgi gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik planlar yapmak, • ABD Başkanı ve Kongreye bu arada kamu ve özel kuruluşlara danışmanlık yapmak, NCLIS’ın temel görevleri arasındadır. • Ön önemli işlevleri de yönetim kademeleri karşısında bilgi hizmetlerini temsil etmektir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

34. ABD’de Bilgi Hizmetleri Politikası • NCLIS, Kongre Kütüphanesi yöneticisi dahil, beş yıl içerisinde seçilen 15 üyeden oluşmaktadır. • Bunlardan en az birinin bilgi teknolojisi konusunda uzman olması gerekmektedir. • Üyelerden beşi doğrudan kütüphanecilik konusunda uzman kişilerden, diğerleri de yurttaşların bilgi gereksinimlerini karşılamaya dönük uzmanlık alanlarından gelen temsilcilerden oluşmaktadır. • Komisyon yılda 4-5 kez toplanarak gündemindeki konuları karara bağlamaktadır. İnsan gücü ve mali kaynaklar yeterli miktarda sağlanmaktadır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

35. AB’de Kütüphane Hizmetleri Politikası ve EBLIDA • Mevzuat konusu bilgi hizmetlerinde hemen her dönemde önemli bir konu olagelmiştir. • Türkiye’nin de üye olduğu Avrupa Konseyi, EBLIDA (European Bureau of Library, Information and Documentation Association) ile birlikte hazırladığı • Avrupa’da Kütüphane Mevzuatı ve Politikası Kılavuzu, Avrupa Konseyi’nin Kültür Komitesi tarafından 1999’da benimsenmiş ve IFLA tarafından da onaylanmıştır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

36. AB’de Kütüphane Hizmetleri Politikası ve EBLIDA Bu kılavuz bilgi hizmetleri mevzuatı konusunda yeni bir bakış açısı getirmekte, bilgi hizmetlerinin demokratikleşme sürecindeki yerini vurgulayarak, var olan mevzuatta köklü değişiklikler önermektedir. Üye ülkelerin de bilgi hizmetlerine ilişkin mevzuat ve politikalarını yeni ilkelerle uyumlu hale getirmeleri istenmektedir (Council of Europe, 2000). Kılavuzda mevzuat değişikliği önerilen dört alan bulunmaktadır: • İfade özgürlüğü ve bilgiye serbest erişim • Ulusal kitap ve bilgi politikaları içerisinde kütüphaneler • Kütüphaneler ve bilgi endüstrileri • Kültürel mirasın korunması BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

37. AB’de Kütüphane Hizmetleri Politikası ve EBLIDA Kılavuzda yukarıdaki konularla ilgili olarak belirtilen 60 önerinin bazıları şunlardır: • Bilgi merkezlerinde derme geliştirme, bilgi profesyonelinin ticari ve politik etkilerden uzak, kullanıcı temsilcileri ile işbirliği içerisinde bağımsız mesleki kararına dayanmalıdır. • Yurttaşlara sağlanan kütüphane hizmetlerinde ırk, milliyet, din, kültür, politika, yaş fiziksel ve öğrenme özrü ve cinsiyet ayrımı yapılmamalıdır. • Kamu kaynaklarından finanse edilen temel bilgi kaynakları, araçları ve hizmetleri kullanıcılara ücretsiz olarak verilmeli ve ödeme güçlerine bakılmaksızın herkese eşit olarak sağlanmalıdır. • Bilgi merkezleriniherkesin kullanımına uygun biçimde tasarlanmalı,n hizmet birimleri görme, işitme ve diğer tür engellilerin gereksinimleri için olanaklar bulunmalıdır. • Kütüphane mevzuatı, bir ulusal bilgi politikası temelinde, her tür bilgi merkezi için gerekli yasal koşulları ve mesleki uygulamayı güvence altına almalıdır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

38. AB’de Kütüphane Hizmetleri Politikası ve EBLIDA • Ulusal ve uluslararası bilgi değişimini kolaylaştıracak teknik standartlar ile iletişimle ilgili standartlar, olabildiğince çabuk uygulamaya konmalıdır. • Hükümetler telif hakları ve benzeri konularda kütüphanelerin işlevlerini yasal bir temele oturtmalıdırlar. • Hükümetlerin devlet kuruluşlarınca üretilen bilgiye erişim için gereğini yerine getirmeleri gerekmektedir. • Ülkede üretilen yayınların ulusal merkezde toplanması için zorunlu yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Görüldüğü gibi, mevzuat konusundaki çağdaş gelişmeler çok çeşitli boyutları gündeme getirmektedir. Türkiye’de AB’ye katılma sürecinde bu gelişmeleri takip etmesi gerekli görülmektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

39. 1.2. TEMEL MEVZUAT ÖGELERİ Türk kamu hukukunda mevzuat kapsamına giren yasal metinler söyle sıralanmaktadır: • Anayasa • Yasa • Milletler arası antlaşmalar • Kanun hükmünde kararnameler • Tüzük • Yönetmelikler Genel emirler, sirküler, tembihname, koordinasyon kararı, prensip kararı, tebliğ, tamim ve talimatlar da diğer düzenleyici işlemler olarak mevzuat kapsamında yorumlanmaktadır. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

40. ANAYASA • Anayasa bir devletin şeklini, kişilerin hak ve ödevlerini, devlet organlarını ve bu organlar arasındaki ilişkileri belirten temel yasadır. • Anayasa hükümleri yasama, yürütme, yargı organları, idare makamları ve diğer kuruluş ve kişileri bağlar. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

41. ANAYASA • Türkiye’de halen yürürlükte olan 1982 Anayasası, Kurucu Meclis tarafından hazırlanmış ve halkoyuyla kabul edilmiştir. Anayasa • Genel Esaslar, • Temel Haklar ve Ödevler, • Cumhuriyetin Temel Organları, • Mali ve Ekonomik Hükümler, • Çeşitli Hükümler, • Geçici Hükümler, Son Hükümler gibi yedi kısım ve 177 maddeden oluşmaktadır (T.C. Anayasa) BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

42. ANAYASA • TBMM gerektiğinde Anayasada değişiklikler yapabilir. • Bunun için en az üye tam sayısının üçte birinin teklif ve beşte üç çoğunluğunun onayı gereklidir. • Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları, bir daha görüşmek üzere TBMM’ne geri gönderebilir. • Meclis geri gönderilen yasayı üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı ilgili yasayı halkoyuna sunabilir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

43. ANAYASA • Anayasanın 128. ve 129. Maddeleri doğrudan kamu hizmetlerinde çalışanlara yöneliktir. • “128. Maddede, “Devletin kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür. • Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir denmektedir”. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

44. ANAYASA 129. madde de kamu çalışanların görev ve sorumluluklarını ve disiplin konusunu açıklığa kavuşturmaktadır. • “Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler”. • “Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanımadıkça disiplin cezası veremezler”. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

45. ANAYASA • Uyarma ve kınama cezası ile ilgili olanlar hariç, disiplin kararı yargı denetimi dışında bırakılamaz. Silahlı Kuvvetler mensupları ile hâkimler ve savcılar hakkındaki hükümler saklıdır”. • “Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkililerinin hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirtilen istisnalar dışında , kanunun gösterdiği idari merci iznine bağlıdır”. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

46. ANAYASA Anayasada yer alan bu hükümler, memurlar üzerine çıkarılan çeşitli yasa, tüzük, yönetmeliklerde de ayrıntılı biçimde yer almaktadır. • Anayasada yer alan hükümleri memurlar için önemi şudur: • Yasama ve yürütme organları Anayasada yer alan hükümlere aykırı düzenleme yapamazlar. Böylece memurlara ilişkin çeşitli hakların anayasal güvenceye alındığı söylenebilir. • Anayasanın kamu görevlilerini ilgilendiren başka maddeleri de vardır. Örneğin 70. Madde kamu hizmetlerine girme hakkını, 48, 49, 50. Maddeler çalışma yaşı ile ilgili hükümleri, 51, 52, 53, 54. maddeler sendikal yaşamı düzenleyen hükümleri içermektedir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

47. YASA/KANUN Kurallar kademelendirmesinde Anayasadan sonra gelen mevzuat öğesi yasa (kanun)dur. • Yasalar bir hukuk kaynağı olarak genellilik ve süreklilik özelliği gösterirler. • Bu durum yasanın genellikle ülke çapında uygulanması anlamına gelmektedir. • Örneğin Türk Ceza Kanunu ya da Türk Medeni Kanunu ülkenin her yerinde uygulanır. • Devlet Memurları Kanunu ülkenin her yerinde uygulanmakla birlikte, yalnızca devlet memuru statüsündeki kişileri ilgilendirir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

48. YASA/KANUN • Yasanın sürekliliği ise yasanın belirsiz bir süre için uygulanmak üzere yürürlüğe konulması anlamına gelir (yeni bir düzenleme yapılıncaya değin). • Yasalar değiştirilinceye, yürürlükten kaldırılıncaya ya da Anayasa Mahkemesince iptal edilinceye değin yürürlükte kalırlar. • Yasa çıkarma yetkisi, yasama organı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. • Milletvekillerinin önerisine yasa teklifi, Bakanlar Kurulu tarafından gerçekleştirilene ise yasa tasarısı denilir. • Yasa tasarıları öncelikle ele alınıp sonuçlandırılır. Yasa tasarısı ve tekliflerinin Mecliste görüşülme usul ve esasları Meclis iç tüzüğünde düzenlenir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

49. YASA/KANUN • Meclis İç Tüzüğüne göre bir yasa tasarısı ya da teklifi TBMM Başkanlığı tarafından ilgili komisyona gönderilir. • Komisyonda benimsenmesi durumunda TBMM Genel Kurulunda ele alınır. • Genel Kurulda kabul edilen yasalar onay için Cumhurbaşkanlığı’na gönderilir. • Cumhurbaşkanı uygun gördüğü yasayı 15 gün içerisinde Resmi Gazete’de yayımlar. • Cumhurbaşkanı yayımlanmasını uygun bulmadığı yasayı, göstereceği gerekçe ile birlikte TBMM’ne geri gönderebilir. • Mecliste değişiklik yapılmadan aynen kabul edilen yasaları Cumhurbaşkanı onaylamak durumundadır. • Ancak bu durumda anayasa Mahkemesine başvurabilir. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı

50. YASA/KANUN • Anayasa Mahkemesi; • Cumhurbaşkanının, • ana muhalefet partisinin, • milletvekili sayısının beşte birinin ya da • mahkemelerin başvurusu üzerine, yasaların anayasaya uygunluğunu denetler. Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir, ancak iptal kararı geriye dönük işlemez. BBY 404 Bilgi Hizmetleri Mevzuatı