• 600 likes • 770 Views
Określenie możliwości aktywności zawodowej w warunkach szczególnych i o szczególnym charakterze. Treść prezentacji: Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE
E N D
Określenie możliwości aktywności zawodowej w warunkach szczególnych i o szczególnym charakterze
Treść prezentacji: • Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji • Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem • Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE • Kryteria kwalifikowania osób jako:a. pracujące w warunkach szkodliwych, b. pracujące w warunkach szczególnych c. wykonujące prace o szczególnym charakterze
1. Stan warunków pracy w Polsce w okresie transformacji
Liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia i liczba uznanych chorób zawodowych w Polsce w latach 1987 – 2007
Warunki pracy w Polsce w2007 r. (dane wstępne) 99 171 wypadków w pracy (o 3706 więcej niż w 2006 r.)479 wypadków śmiertelnych (o 14 mniej niż w 2006 r.)1 002 wypadków ciężkich (o 15 więcej niż w 2006 r.) 3 285chorób zawodowych (o 156 więcej niż w 2006 r.)(nowe przypadki)
Zatrudnienie w warunkach zagrożenia wg GUS w 2006 r. (ogółem - 590,5 tys. osób)
Subiektywna ocena poszczególnych czynników zagrożeń zawodowych nie pokrywa sięz ich obiektywną oceną i danymi GUS Odsetek pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami środowiskowymi.Porównanie wynikówbadań ankietowych i badańśrodowiskowych(wg CIOP-PIB) orazdanych statystycznych(Z-10).
Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy W2006roku łączne koszty rent inwalidzkich i rodzinnych, jednorazowych odszkodowań, zasiłków chorobowych oraz świadczeń rehabilitacyjnych wypłaconych z funduszu wypadkowego ZUS z tytułu chorób zawodowych, wypadków przy pracy oraz w drodze do i z pracy (renty) wyniosły około4,35 mld zł, co stanowiło3,7 %ogólnej kwoty świadczeń wypłaconych z Funduszu Ubezpieczeń SpołecznychZUS
Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy Jak wykazują analizy prowadzone w krajach UE, koszty pośrednie są3-4razy wyższe niż koszty rent i odszkodowań. Dawało by to w ciągu roku sumę kosztów spowodowanych niewłaściwymi warunkami pracy wynoszącą13,05 -17,4 mld zł, a łącznie z wypłacanymi świadczeniami z funduszu wypadkowego ZUS 17,4 - 21,75 mld zł,co w2006 r.stanowiłook.1,7 - 2,1%Produktu Krajowego Brutto.
Wydatki na bezpieczeństwo i higienę pracy Wydatki związane z bezpieczeństwem i higiena pracy stanowią obecnie (według pracodawców) tylko 1% kosztów pracy • 1,1% w dużych przedsiębiorstwach • 0,6% w małych przedsiębiorstwach Koszty pracy w gospodarce narodowej w 2004 r. - GUS Warszawa 2005 r.
2. Zmiany zdolności do pracy wraz z wiekiem
Maksymalne pobieranie tlenu VO2 max w l/min u mężczyzn (N =640) Zmiany ogólnej wydolności fizycznej wg J. Bugajskiej, T. Makowiec-Dąbrowskiej PCZ 21-21 / 1 wg J. Bugajska, 2003
Zmiany ogólnej wydolności fizycznej Maksymalne pobieranie tlenu VO2 max w l/min u kobiet (N =584) wg J. Bugajskiej, T. Makowiec-Dąbrowskiej PCZ 21-21 / 1 wg J. Bugajska, 2003
Różnice siły mięśni kończyny górnej (kgP – prawa, kgL – lewa)i dolnej (kdP, kdL) w różnych grupach wiekowych Zmiany funkcjonalne w układzie mięśniowym wg T.Tokarskiego, J. Kamińskiej PCZ 21-21 / 2 wg J. Bugajska, 2003
Różnice mocy maksymalnej i wysokości wyskokuw różnych grupach wiekowych Zmiany funkcjonalne w układzie mięśniowym wg T.Tokarskiego, J. Kamińskiej PCZ 21-21 / 2 wg J. Bugajska, 2003
Zmiany w tolerancji pracy w środowisku gorącym wg A. Marszałek PCZ 21-21 / 4 wg J. Bugajska, 2003
Zmiany z wiekiem zdolności do pracy mężczyzn, zatrudnionych w systemie pracy zmianowej, w ruchu ciągłym Pracownicy umysłowi – mężczyźni (N=52) dobra umiarkowana zła wg K. Zużewicz PCZ 21-21 / 10 wg J. Bugajska, 2003
Zdolność do pracy Praca Wymagania Środowisko pracy Organizacja Relacje między pracownikami Narażenie Zarządzanie Podejście do życia/ pracy Motywacje Wartości Kompetencje Wiedza Umiejętności Zdrowie Wiedza Umiejętności Wydolność funkcjonalna wg D. Koradecka 2007 (mod. J. Ilmarinen 2003
Wiek zakończenia aktywności zawodowej w warunkach szczególnych Wiek emerytalny Model ustalania wieku kończenia aktywności zawodowej w zależności od rodzaju wykonywanej pracy
3. Praca a starzejące się społeczeństwo w świetle strategii MOP i UE
W ramach krajowej polityki, na wszystkich etapach życia zawodowego, powinny zostać podjęte środki umożliwiające pracownikom w starszym wieku kontynuowanie zatrudnienia w zadowalających warunkach pracy Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980
c.d. • Dla pracowników starszych wiekiem należy zastosować środki mające na celu: • ograniczanie szczególnie obciążających warunków środowiska pracy(np. ciężka praca fizyczna, mikroklimat, praca zmianowa), • zmianę form organizacji pracy i czasu pracy,które prowadzą do stresu lub przeciążenia rytmem pracy, przez dostosowanie ich do możliwości pracowników Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980
c.d. • dostosowanie stanowiska pracy i zadań do pracownika z uwzględnieniem dostępnych środków technicznych, a w szczególności zasad ergonomii, w celu ochrony zdrowia, zapobiegania wypadkom i zachowania zdolności do pracy • zapewnienie systematycznego nadzoru nad stanem zdrowia pracowników Zalecenie nr 162 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące pracowników w starszym wieku 4 czerwca 1980
DECYZJA RADY UE z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia Państw Członkowskich (2003/578/WE) • Krajowe polityki powinny wykorzystywać potencjał zatrudnienia osób z wszystkich kategorii wiekowych • Unia Europejska powinna doprowadzić, do roku 2010, do postępującego przedłużenia o około pięć lat przeciętnego wieku zakończenia aktywności zawodowej.(wiek ten w roku 2001 był szacowany w UE na około 59,9 lat, w Polsce wynosi 55 lat dla kobiet i 59 dla mężczyzn)
Raport Rady i Komisji „W kierunku zwiększenia partycypacji w rynku pracy i promocji aktywnego starzenia się” (marzec, 2001 r) Zaleca się, aby kraje członkowskie promowały politykę mającą na celu: • zniesienie programów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, • ustalania bardziej elastycznych godzin pracy • zwiększenia dostępu do szkolenia ustawicznego
Od 1 maja 2004 r. Polska jest członkiem Unii Europejskiej • Oznacza to w szczególności konieczność : • nowego podejścia do zagadnień bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (dyrektywa ramowa 89/391/EWG) • pełnej likwidacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia, pracy i kształcenia zawodowego, w szczególności ze względu na religię i przekonania, wiek, niepełnosprawność i orientację seksualną (dyrektywa 2000/78/WE)
Reasumując: Utrzymywanie dotychczasowego systemu wcześniejszych emerytur jest niezgodne z: • konwencjami MOP • dyrektywami UE, w szczególności z dyrektywą ramową 89/391/EWG • decyzjami Rady Europy
Wskaźniki zatrudnienia osób w wieku 55 – 64 lata w roku 2006
Wskaźniki zatrudnienia osób w wieku 55 – 64 lata w Polsce i w UE w latach 1997 - 2006
4. Kryteria kwalifikowania osób jako pracujących: a) w warunkach szkodliwych, b) w warunkach szczególnych c) wykonujących prace o szczególnym charakterze
PRACA W SZCZEGÓLNYCHWARUNKACH PRACA O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE SZKODLIWE WARUNKI PRACY: Przekroczone obowiązujące normatywy higieniczne ODPOWIEDNIE WARUNKI PRACY: Nieprzekroczone obowiązujące normatywy higieniczne
Uwaga! Szkodliwe warunki pracy to nie są szczególne warunki pracy
Szkodliwe warunki pracy Kryteria szkodliwości: Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) Wartość średnia ważona stężenia lub wartość średnia natężenia, któregooddziaływanie na pracownikaw ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy,przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń
Dyrektywa Rady 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy warunków zdrowia pracowników podczas pracy Artykuł 5 1. pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdymaspekcie związanym z pracą (...) Artykuł 6 1. W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien podjąć niezbędne środkiw celu zapewnieniabezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, włączając w to zapobieganie ryzyku zawodowemu,informowanie, organizowanie szkolenia oraz zapewnienie koniecznych środków i właściwej organizacji (...)
KODEKS PRACY Rozdział I: Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 207 § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. § 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Odpowiednie warunki pracy Szkodliwe warunki pracy Praca o szczególnym charakterze Praca w szczególnych warunkach
Dotychczasowe regulacje prawne dotyczące prac w warunkach szczególnych: • Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze • 49 zarządzeń i uchwał resortowych • ok. 300 zawodów • ok. 1000 stanowisk pracy zakwalifikowanych jako spełniające wymagania dotyczące pracy w tzw. warunkach szczególnych
PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCHw POLSCE wg starych przepisów • Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów ekranowych: • Programista fotoskładu/przy bezpośredniej obsłudze monitora ekranowego • Operator monitora ekranowego • Fotograf reprodukcyjny • Pomocnik ogólnowydziałowy • Zarządzenie nr.64 Ministra Komunikacji z dnia 29.06.1983 r. • Pracownicy poczt ruchomych: • Ekspedient • Starszy ekspedient • Asystent • Starszy asystent • Kontroler/kierownik ambulansu • Zarządzenie nr 33 Ministra Łączności z dnia 16.05 1983 r.
PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCHw POLSCE wg starych przepisów • Produkcja środków higieniczno-sanitarno-ochronnych oraz półproduktów do ich wyrobu: • Pakowacz • Sprzątacz produkcyjny • Robotnik transportowy • Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła: • Malarz ozdób choinkowych • Pakowacz szkła • Grawer szkła • Robotnik transportowy • Zarządzenie nr. 19 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z Dnia 10listopada 1986 roku
PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCHw POLSCE wg starych przepisów • Sprzątacz produkcyjny: • W hutnictwie, przemyśle metalowym • Produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami technicznymi • Produkcja pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb • Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów, środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli • Produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, prefiksów, nici chirurgicznych i sprzętu medycznego jednorazowego użytku • Produkcja środków higieniczno-sanitarno-ochronnych oraz półproduktów do ich wyrobu • Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie • Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła • Uchwała nr. 80/83 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy z dnia 30.06.1983 r.
PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCHw POLSCE wg starych przepisów • Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w przemyśle muzycznym: • Stroiciel harmonijek ustnych • Stroiciel-intonator fortepianów i pianin • Intonator języczków głosowych • Zarządzenie nr. 19 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z Dnia 10 listopada 1986 roku • Praca telefonistek central międzymiastowych i miejscowych w urzędach pocztowotelekomunikacyjnych i telekomunik. • Telefonistka • Starsza telefonistka • Kontroler • Kontroler-kierownik zmiany • Starszy kontroler-kierownik zmiany • Zarządzenie nr 33 Ministra Łączności z dnia 16.05 1983 r.
PRZYKŁADY PRAC W WARUNKACH SZCZEGÓLNYCHw POLSCE wg starych przepisów • W przemyśle lekkim: • Sortowacz włókien, szmat i odpadów • Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych: • Pracz • Sprzątacz hal produkcyjnych • Uchwała nr 106 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów z dnia 20.07.83 roku. • Służba zdrowia, opieka społeczna: • Lekarz, • Psycholog, • Technik/laborant/fizjoterapii, i • Instruktor gimnastyki leczniczej, • Instruktor terapii zajęciowej, • Masażysta, • Salowa-sprzątaczka • Zarządzenie nr 1/89 Ministra kierownika urzędu ds. Wyznań z 6.01.89 r.
Zadaniem państwa jest określenie - z wykorzystaniem wiedzy ekspertów z dziedziny medycyny i ochrony pracy – wykazów nie stanowisk, lecz prac spełniających kryteria pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
GRUPY EKSPERTÓW POWOŁANE DO USTALENIA DEFINICJI I WYKAZU PRAC W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH LUB O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE • 1998 – 2000 Komisja ds. Uprawnień do Obniżonego Wieku Emerytalnego Osób Zatrudnionych w Szczególnych Warunkach lub Szczególnym Charakterze 2. 2005 – 2006 Zespół Ekspertów Medycyny Pracy do Spraw Zweryfikowania Wykazu Rodzajów Prac w Szczególnych Warunkach i Wykazu Prac o Szczególnym Charakterze
DEFINICJApracy w szczególnych warunkach Praca wykonywana: • stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, • w ekstremalnych warunkach środowiska determinowanych, negatywnymi siłami natury lub procesami technologicznymi, które mogą powodować trwałe skutki zdrowotne i którym nie można zapobiec stosując odpowiednie środki profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej
Ekstremalne warunki środowiska Nagromadzenie takich czynników ryzyka, które z dużym prawdopodobieństwem mogą spowodować trwałe uszkodzeniazdrowia pracowników zatrudnionych w takich warunkach
Kryteria pracy w szczególnych warunkach • Praca w środowisku zagrożonym działaniem sił natury (pod ziemią, pod wodą, na wodzie, w powietrzu) • Długotrwałe i jednoczesne narażenie na kilka czynników niebezpiecznych i szkodliwych środowiska pracy, stwarzających wysokie ryzyko negatywnych skutków zdrowotnych, którym nie można zapobiec przez zastosowanie odpowiednich środków prewencji technicznej, organizacyjnej i medycznej
UWAGA: Prace w warunkach szczególnychmogą być wykonywane na różnych stanowiskach pracy wymienionych w dotychczasowych przepisach Stanowisko 1 Stanowisko 2 Praca w warunkach szczególnych Stanowisko 3 Stanowisko N
Przykład Transformacja wykazu stanowisk pracy wymienionych w dotychczasowych przepisach na wykaz prac w warunkach szczególnych Monter kadłubów okrętowych Malowanie, nitowanie i montowanie elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.). Nitowacz Malarz okrętowy Monter rurociągów okrętowych
Zasadniczo, zmianą jest więc wprowadzenie rodzajów prac w miejsce stanowisk pracy