BỆNH VẢY PHẤN TRẮNG (Pityriasis alba )

1. BỆNH VẢY PHẤN TRẮNG(Pityriasis alba ) BS. Đặng Thị Tốn

2. I. Đại cương: • PITYRIASIS coù nguoàn goác töø tieáng Hy Laïp pityron coù nghóa laø caùm , iasis coù nghóa laø beänh vaø alba coù nguoàn goác töø chöõ La tinh albus coù nghóa laø traéng . Beänh ñaëc tröng bôûi nhöõng daùt giaûm saéc toá hình troøn hay baàu duïc , coù vaûy mòn nhö buïi phaán raûi raùc ôû maët , thaân mình , töù chi . Nhöng vò trí thöôøng gaëp nhaát laø ôû maët , nhaát laø 2 maù cuûa treû con . Bệnh thường gặp ở người coù tiền sử gia đñình , bản thaân bò suyễn , dị ứng , chaøm thể tạng . Nhiễm vi truøng , vi nấm , virus coù thể laøm nặng theâm tình trạng bịnh

3. I. Đại cương: • Beänh xaûy ra ôû moïi chuûng toäc nhöng thöôøng ñöôïc thaáy roõ ôû ngöôøi da maøu : 40% treû con ngöôøi AÛ raäp bò beänh naøy , ở Ấn Độ tỉ lệ naøy laø 8,4 – 31% . Beänh thöôøng gaëp vaøo muøa heø nhöng coù leõ do beänh ñöôïc nhaän bieát deã hôn vaøo muøa naøy vì nhöõng vuøng da beänh khoâng raùm naéng , töông phaûn roõ reät vôùi nhöõng vuøng da laønh bò raùm ñoû ôû chung quanh . Vaøo muøa ñoâng , khi da khoâ hôn , sang thöông da coù theå trôû neân nhieàu vaûy hôn . Beänh thöôøng gaëp ôû treû con , tæ leä nam nöõ maéc beänh nhö nhau , moät nghieân cöùu 200 beänh nhaân thì 90% töø 6 – 12 tuoåi , 10% töø 13 – 16 tuoåi vaø vò trí thöôøng laø ôû maët , coøn ôû ngöôøi lôùn sang thöông thöôøng ôû caùnh tay , caúng tay , thaân mình . Coù 1 ñieàu bí aån laø beänh thöôøng khoâng gaëp sau 30 tuoåi .

4. II. LAÂM SAØNG : • Sang thöông cô baûn laø nhöõng daùt giaûm saéc toá giôùi haïn khoâng roõ laém hình troøn , baàu duïc ñöôøng kính töø 5 – 30mm nhöng coù theå lôùn hôn , nhất là những sang thương ở thân mình . Soá löôïng : coù theå ñôn ñoäc 1 caùi hoaëc nhieàu hôn 20 caùi , luùc ñaàu sang thöông rôøi raïc nhöng sau ñoù coù theå dính lieàn nhau đđ . Beà maët coù vaûy ít vaø mòn , dính , khoù troùc . Vò trí : ôû maët , thöôøng ôû vuøng giöõa traùn , goø maù , quanh maét , mieäng nhöng coå , thaân mình , löng , töù chi , bìu coù theå bò . Thöôøng khoâng coù trieäu chöùng , 1 soá beänh nhaân than ngöùa , raùt . Toàn taïi raát laâu , roài bieán maát daàn daàn , thöôøng toàn taïi ñeán tuoåi tröôûng thaønh . Ñoâi khi beänh khôûi söï laø nhöõng daùt maøu hoàng , hôi ngöùa sau ñoù nhaït maøu daàn .

12. Bieán theå cuûa beänh vaûy phaán traéng : • Coù 2 theå : • 1/ Pigmenting pityriasis alba : ôû trung taâm daùt coù maøu hôi xanh , caùc daùt naøy thöôøng ngöùa , vò trí thöôøng ôû maët , chæ coù 10% laø ôû caùc vò trí khaùc . Raát nhieàu beänh nhaân coù nhieãm vi naám sôïi tô keøm theo . • 2/ Extensive pityriasis alba : ñaëc tröng bôûi raát nhieàu daùt giaûm saéc toá ôû thaân mình , vò trí , maøu saéc troâng gioáng nhö beänh lang ben , nhöng xeùt nghieäm tìm naám ( - ) tính . Beänh thöôøng gaëp ôû phaùi nöõ , da maøu .

13. III – CHAÅN ÑOAÙN PHAÂN BIEÄT : • 1/ Beänh Lang ben : vaûy nhieàu hôn , coù teo da , xeùt nghieäm tìm naám (+ ) tính . • 2/ Beänh Baïch bieán : sang thöông da coù maøu traéng nhö phaán , giôùi haïn raát roõ , da xung quanh saäm maøu hôn , coù khi coù nhöõng ñaûo da taêng saéc toá ôû beân trong daùt giaûm saéc toá . • 3/ Beänh Phong : coù maát caûm giaùc . • 4/ Giaûm saéc toá sau vieâm : beänh söû coù 1 beänh da hay chaán thöông tröôùc ñoù nhö beänh Vaûy Neán , Chaøm , Choác , Vaûy Phaán Hoàng , Zona , Lang Ben , Lupus ñoû , Lichen phaúng , Phoûng , seïo chaán thöông , sau ñoát ñieän , sau chích corticoide taïi choã .

14. IV – CAÄN LAÂM SAØNG : • Vieäc tìm kieám taùc nhaân gaây nhieãm nhö vi truøng , vi naám , virus ñeàu thaát baïi .

15. V– GIAÛI PHAÃU BỆNH LYÙ vaø xem döôùi kính hieån vi ñieän töû : • Khoâng ñaëc hieäu , coù hieän töôïng taêng gai , aù söøng , daõn maïch nheï ôû bì noâng , thaâm nhieãm nheï quanh mao maïch , phuø bì nhuù . Teá baøo haéc toá giaûm veà soá löôïng vaø chöùa ít haït melanome ( melanosome ) hôn . Caùc haït melanome cuõng nhoû hôn nhöng chuyeån dòch bình thöôøng vaøo caùc teá baøo gai . Ñieàu naøy traùi vôùi giaûi phaãu beänh lyù cuûa beänh Baïch bieán : khoâng coù teá baøo haéc toá , hay giaûm saéc toá sau vieâm nhö beänh Lang ben thì coù teá baøo haéc toá nhöng khoâng coù haït melanome , coøn trong giaûm saéc toá sau baøo da hoaëc loät da maët thì coù 1 söï taéc ngheõn chuyeån dòch ( transfer block ) : coù haït melanome trong teá baøo haéc toá nhöng khoâng chuyeån dòch sang teá baøo gai .

16. VI – NGUYEÂN NHAÂN SINH BEÄNH : • Chöa roõ . Ñöôïc xem laø 1 theå nheï cuûa beänh Chaøm nhöng giaûi phaãu beänh lyù khoâng coù hieän töôïng xoáp baøo . O’Farrell cho raèng giaûm saéc toá laø haäu quaû cuûa vieäc ngaên chaën tia cöïc tím cuûa thöôïng bì taêng söøng vaø aù söøng . Nguyeân nhaân chính xaùc cuûa beänh thì chöa ñöôïc roõ nhöng nhöõng nguyeân nhaân thuùc ñaåy coù theå laø : khí haäu noùng aåm , gioù nhieàu , xaø boâng , chaát taåy coù muøi thôm , quaàn aùo gaây coï xaùt ,traày xöôùc da , khoùi , stress . • Treû coù nguy cô cao laø treû bò suyeãn , vieâm muõi dò öùng , Chaøm , coù da khoâ

17. VII – ÑIEÀU TRÒ : • Beänh töï giôùi haïn , tuy nhieân toàn taïi raát laâu thöôøng laø 2 – 3 naêm , gaây maát thaåm myõ , nhaát laø ôû ngöôøi da maøu . Coù theå ñaåy nhanh quaù trình laønh beänh baèng caùch thoa Corticoide loaïi nheï neáu ít sang thöông , PUVA lieäu phaùp ñöôïc duøng trong tröôøng hôïp nhieàu sang thöông . Beänh nhaân coù theå töï chaêm soùc baèng caùch thoa kem giöõ aåm , khoâng duøng xaø boâng coù muøi thôm . Tacrolimus coù taùc duïng trong ñieàu trò beänh Chaøm , cuõng coù taùc duïng trong ñieàu trò beänh Vaûy phaán traéng , ñaåy nhanh söï saûn xuaát saéc toá .

18. Tài liệu tham khảo • Rigopoulos D, Gregoriou S, Charissi C, Kontochristopoulos G, Kalogeromitros D, Georgala S (2006) “Tacrolimus oinment 0,1% in P.A: an open-label, randomized, placebo-controlled study” Br.J.Dermatolol.155(1): 152-5 • online_family_doctor.com 16/03/2009