Arş. Gör. Aslıhan AKPINAR Prof. Dr. Nermin ERSOY

1. Kaynakları adil paylaştırma ödevi ışığında yoğun bakım hekimlerinin yoğun bakım kaynaklarının paylaşımına yönelik tutumları Arş. Gör. Aslıhan AKPINAR Prof. Dr. Nermin ERSOY

2. Yoğun bakım hekimleri • Yoğun bakım disiplini, ölüm ve yaşam kurtarıcı tedavilerle ilgili bir disiplindir. • Yoğun bakım hekimleri her gün zor, sıklıkla acil ve bazen sancılı seçimlerle yüz yüze gelir; • Agresif tedavinin sürdürülmesi, artırılması, sınırlandırılması ya da sonlandırılması hakkında zor kararlar alırlar. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

3. Karar – adalet ilişkisi • Yoğun bakıma hasta kabul ve taburcu kararları aynı zamanda kaynakların paylaştırılmasına ilişkin kararlardır. • Yoğun bakım kaynakları ‘kıt kaynaklar’ olduğundan paylaşım kararlarında dağıtıcı adalet önem kazanır. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

4. Dağıtıcı adalet • Eşitlere eşit şekilde; eşit olmayanlara da uygun benzerlik ve farklılıklarıyla orantılı olarak eşit olmayan şekilde muamele edilmelidir. Toplumsal yarar/yükler – Tıbbi yarar/yükler • Hastane öncesi acil hizmetler, • Hastane acil hizmetleri, • Yoğun bakım kaynakları, • Afetlerde kaynakları paylaşımı Neye göre? Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

5. Karar – Yaşam İlişkisi • Yoğun bakım kaynaklarının paylaşımı kararları aynı zamanda yaşam/ölüm kararları olabilmektedir. • Yoğun bakım çalışanları zor kararlarla yüzleşmek zorunda kalabilmektedir. • Herkes yaşayamayacaksa kim yaşamalıdır? Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

6. Bununla birlikte; • Ülkemizde yoğun bakım kaynaklarının paylaşımına ilişkin kurumsal ve/veya ulusal politikalar bulunmamaktadır, • Yoğun bakım çalışanlarınla zor kararlarında destek olması beklenen hastane etik kurulları ve etik danışmanlık hizmetleri yetersizdir, • Yasalar karmaşıktır. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

7. Bu nedenle, • Adalet ilkesi ve kaynakları adil paylaştırma ödevi ışığında yoğun bakım hekimlerimizin kaynakların paylaştırılmasına ilişkin kararları hakkında bilgi edinmek önem taşır. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

8. Bu çalışmayla, • Hekimlerin kaynak paylaşımına ilişkin kararlarının etik açıdan savunulabilir olup olmadığını değerlendirmek, • Hekimlerin kararlarının kişisel özelliklerinden etkilenip etkilenmediğini belirlemek, • Oluşturulacak kurumsal/ulusal politikalara destek olabilecek bilgi sunmak, hedeflenmiştir. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

9. Çalışma formu I. BÖLÜM • 15 soru - Sosyo-demografik ve profesyonel özellikler II. BÖLÜM • 7 olgu - yoğun bakıma kabul kararı • 6 olgu - yoğun bakımdan taburcu kararı III. BÖLÜM • 20 ölçüt – tıbbi, sosyal, toplumsal fayda ölçütleri IV. BÖLÜM • 2 soru - Triyaj deneyimi ve politika ihtiyacı Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

10. Çalışma yeri Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

11. Demografik özellikler (N=228) Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

12. Sosyal özellikler Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

13. Profesyonel özellikler - 1 Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

14. Profesyonel özellikler - 2 Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

15. Hekimlerin yoğun bakım ünitesine kabul kararları (N=228) Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

16. Kabul kararlarının etik değerlendirilmesi • Olgu 1. Nafile tedavilerin sürdürülmesine yönelik tercihler, özellikle kendini dindar tanımlayan hekimlerde daha yoğun gözlenen tutum etik açıdan haklı çıkarılamaz • Olgu 2-3. Hekimlerin kanser hastalarına yönelik ayrımcı tutumları etik açıdan haklı çıkarılamaz! • Olgu 5. Hekimlerin, yoğun bakım hastasının tedaviyi reddetme hakkını ihlal etmesi etik açıdan haklı çıkarılamaz! • Olgu 6. Hekim hatasını giderme sorumluluğunun kabul kararlarını etkilemesi etik açıdan haklı çıkarılamaz! • Olgu 1-7. Hekimlerin kendi değerlerini tıbbın değerlerinin önünde tutması etik açıdan haklı çıkarılamaz! • Olgu 7. Hekimlerin, hastanın yaşına dayalı ayrımcılık yapmaması etik açıdan da arzu edilen bir tutumdur. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

17. Ulusal tıp etiği kodları Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

18. Hekimlerin yoğun bakım ünitesinden taburcu kararları (N=228) Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

19. Taburcu kararlarının etik değerlendirmesi • Tüm olgular. Hekimlerin çoğunluğu yeni hastayı kabul edebilmek için mevcut hastaları taburcu etmeme taraftarıdır. İlk gelene ilk hizmet kuralı kaynak paylaşımında uygun ölçüt olsa da nafile tedavilerin sürdürülmesinde haklı çıkarılamaz! Tedavilerin sonlandırılmasına yönelik endişe? • Olgu 4. Post-op hastayı triyaj deneyimi olanlar en yüksek oranda taburcu etme ve taşınabilir ventilatörle servise gönderme taraftarıdır. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

20. Kararların dayanakları Kararlarımızın temelinde bilincinde olsak da olmasak da mesleki, kültürel, dini … birtakım değerlerimiz vardır. Kaynakların adalet ilkesi çerçevesinde adil paylaşımı bilimsel ve etik açıdan haklı çıkarılabilecek ölçütlere dayanmakla mümkün olur. Dünya örneklerinde derneklerin önerilerine dayalı seçme ölçütleri bulunmaktadır. Bu politikalara ve rehber kurallara dayalı yasal çerçevenin belirlenmesi de hekimlerin kararlarının yasal endişelerden etkilenmesini önleyecektir. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

21. Etik açıdan YBÜ kaynakların adil paylaşımı için önerilen ölçütler; • Tıbbın amaçları (… zamansız ölümü engellemek…) • Yaşamın kutsallığı anlayışı yerine yaşam kalitesi anlayışı • Yaş, statü gibi tıbbi faydayla ilişkili olmayan ölçütlere dayalı ayrımcılık kabul edilemez. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

22. Etik açıdan önerilen karar ölçütleri YBÜ den yarar olasılığı az olan hastalar ile YBÜ bakımı olsun olmasın iyi olacak hastalar yoğun bakıma kabul edilmemelidir. Tıbbi fayda ölçütleri • Başarılı sonuç olasılığı, • Hastalığına bağlı olarak hastanın yaşam beklentisi, • Hastanın beklenen yaşam kalitesi, • Hasta ya da vekilin istekleri, • Etkilenenlere yükü -ki bu finansal ve psikolojik maliyeti ve diğer hastaların tedavisi için kaçırılan fırsatları içerir, • Toplumun sağlık ihtiyaçları ve diğer ihtiyaçları, Hasta bireyler için verilen triyaj kararları: açık, hakkaniyetli ve adil olmalı, keyfi ve önyargılı şekilde verilmemelidir. Tıbbi fayda eşitlendiğinde ilk gelene ilk hizmet. • Etnik köken, ırk, cinsiyet, inanç, sosyal değer, cinsel tercih, ödeme gücü kesinlikle triyaj kararları vermede dikkate alınmamalı ve triyaj politikaları önceden halka ve mümkünse kabul öncesinde hastalara ve vekillerine (Medya, posterler vs.).açıklanmalıdır (HHY-m.10; Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

23. Ülkemizde yoğun bakım hekimlerinin yoğun bakım kaynaklarını paylaştırmasında kullandıkları ölçütler Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

24. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

25. Kararlara Rehber Olabilecek YBÜ Politikalarına İhtiyaç Duyma Yoğun bakım kaynaklarının adil paylaşımına rehberlik edebilecek politikalara; İhtiyaç duymuyorum (%26) İhtiyaç duyuyorum (%74) Kaynak sınırlılığı nedeniyle …………… triyaj kararı vermek zorunda kalıyorum. Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

26. Adalet; tüm erdemlerin hanımefendisi ve kraliçesi olan adalet… Cicero, MS I. yy Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

27. Öneriler • 1. Yoğun bakıma kabul ve taburcu kararlarına ilişkin ulusal tıbbi standartlar belirlenmeli, • 2. Kararlara rehber edecek kurumsal /ulusal kurallar/politikalar geliştirilmeli, • 3. YB çalışanlarına yaşam sonu kararları ile triyaj ağırlıklı etik eğitim sağlanmalı, • 4. Uzmanlık eğitimi etik eğitimi de kapsamalı, • 5. Hizmet içi eğitim programlarıyla ulusal ve uluslararası etik ve yasal düzenlemeler konusunda bilgiler güncellenmeli, • 6. Yoğun bakım hekiminin ikilemleri çözmesine katkı sağlayacak etik danışmanlık verilmeli, (Hastane etik kurulları bu görevini hayata geçirmeli) Akpınar A, Ersoy N, KOU Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Etik AD

28. Teşekkürler.