INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT

1. INLEIDING TOT HET RECHTPRIVAATRECHT Thema 3a Persoon & Samenleving Prof. Dr. Rogier de Corte 1ste bac. PSW – academiejaar 2005-06 Thema 3-a 22 oktober 2005

2. overzicht I. De mensII. De rechtspersoonIII. Samenleven van mensen IV. Vermogensstatuut samenlevendenV. NakomelingenVI. Erven van en schenken aan elkaar

3. I – de mens • bestaan • persoonlijkheidsrechten • identificatie • burgerlijke stand

4. a - het bestaan van de mens het begin 1 - aanvang van rechtspersoonlijkheid2 - embryobescherming3 - abortus4 - verplichtingen bij de geboorte strafbaar is (art. 348-352 Sw.): elke opzettelijke afdrijving van de vrucht met het doel de vrucht te doden én de doding van de vrucht als gevolg behalve:- door een geneesheer- op verzoek en met toestemming vrouw- gedurende de eerste 84 dagen zwangerschap

5. Menselijke evolutie gameten zaadcel eicel maanden 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 weken 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 dagen 28 56 84 112 140 168 196 224 252 280 embryo foetus zygotebevrucht eicel abortus prematuur geboorte x - 300 d - 180 d wettelijke verwekkingsperiode zaadcel zygote embryo’s gemaakt binnen het procreatieproject invitro-fertilisatie embryo’s gemaakt voor andere doeleinden(onderzoek) eicel

6. het bestaan van de mens het einde 1 - vaststelling van de dood2 - rechtsregels bij het overlijden3 - lijk en begrafenis4 - verplichtingen bij het overlijden medische handelingen met het oogmerk om te dodenmedische handelingen zonder het oogmerk om te dodenniet-medisch handelen euthanasie is verboden behalve:- door een geneesheer- vrijwillig overwogen met schriftelijke toestemming - terminale of uitzichtloze toestand

7. het bestaan van de mens onzekerheid over het bestaan • de afwezige • de vermiste • de niet-aanwezige

8. b - persoonlijkheidsrechten rechten die rechtsstreeks aan de menselijke persoon vebonden zijn= mensrechten, zoals leeftijd, geslacht, naam, lichaam … • wat? • kenmerken • welke? niet-patrimoniaal niet beschikbaar niet verjaarbaar privacy menselijk geslacht

9. privacy zones in de ontwikkeling van privacy - het afgeschermd leven- de omgang met anderen- de zelfbeschikking- de informationele privacy- de geautomatiseerde besluitvorming zelfstandige domeinen aftapwetelektronische communicatie DNA-wetmedische experimentenlichaamsmaterialen, … wet verwerking persoonsgegevens - 8 december 92

10. menselijk geslacht eenmalig,aan de hand van de morfologische kenmerkenman of vrouw vroeger nu genetisch criterium: XY en XXgonadisch criteriummorfologisch criteriumhormonaal criteriumpsychologich criterium wetenschappelijke verscheidenheid aan criteria interseksualiteit

11. c - identificatie in elke geciviliseerde maatschappij worden de burgers benoemd en hierdoor worden ze- geïndividualiseerd- terugvindbaardit vereist registratie burgerlijke stand • identificatie • authentificatie

12. identificatie 1. geboortedag en -plaats2. geslacht3. familienaam4. voornamen5. woonplaats6. nationaliteit

13. d - burgerlijke stand openbare dienstvoor registratie van bepaalde gebeurtenissenvan mensen geboorteakteoverlijdensaktehuwelijksaktenationaliteitsakte • bevolkingsregister • rijksregister

14. II – de rechtspersoon sociale entiteitdoor of krachtens wetmet rechtspertsoonlijkheid bekleedeigen: staat, bekwaamheid, vermogen • wat zijn rechtspersonen • rechtspersonen van het publiek recht • rechtspersonen van het privaatrecht

15. rechtspersoon publiekrecht tweede semester

16. rechtspersoon privaatrecht vereniging vennootschap vzwinternationale vzwstichtingberoepsverenigingvereniging mede-eigenaars benaming vennootschappenburgerlijk/ handelwinst/ sociaal oogmerkpersonen / kapitaal oprichtingbestuuraandelen en obligaties

17. vennootschap

18. vennootschap Aandelen— Wie een inbreng in een vennootschap doet krijgt in ruil een aandeel in de vennootschap. Al deze inbrengen samen vormen het kapitaal. Al de aandeelhouders vormen de algemene vergadering. De waarde van een aandeel wordt bepaald door de waarde van de vennootschap. Indien de vennootschap winst maakt kunnen de aandeelhouders jaarlijks op een dividend rekenen.Obligaties — Obligaties zijn leningen, ze brengen vreemd vermogen in de vennootschap. De vennootschap betaalt een jaarlijkse interest en op het einde van de looptijd van de lening wordt de geleende som terug betaald. al dan niet vrij verhandelbaaral dan niet op de beurs

19. III – Samenwonen van mensen • typologie • institutioneel samenwonen

20. A. typologie in de loop van de geschiedenis leven mensen samen om redenen die ze zelf bepalen • sociale zekerheid • gezin en afstamming • persoonlijke ontplooiing bepaalde vormen krijgen erkenning, ondersteuning, … andere nietvroeger eenduidig - nu zeer pluriform

21. typologie -2 samenlevingsvormen kunnen zeer divers zijn, het recht gaat ze in types onderscheiden (typologie) en nadien al dan niet ondersteunen (institutionaliseren) vroeger waren er twee types:- het huwelijk- de rest: waaronder het concubinaat het huwelijk genoot erkenning,de rest niet, het concubinaat was een ‘kwaal’

22. typologie -3 1. duurzaam met oog op gezinsvorming - twee personen - meerdere personen2. duurzaam zonder het oog op gezinsvorming - ongehuwde broers, zussen, ….. - inwonend dienstpersoneel - kloostergemeenschap …. seksafhankelijk

23. typologie-4 3. niet duurzaam,al dan niet toevallig,al dan niet tegen betalingvb een BO-moeder4. met het oog op partnerschap zonder samenwonen:in een LAT-relatie

24. B. Institutionalisering twee personenvoor het leven (1) huwelijk geslachtsonafhankelijk (2) wettelijk samenwonen twee personentot opzegging seksonafhankelijk vormelijke contracten

25. institutionalisering twee of meerdere personeneinde volgens eigen inzichtin verschillende wetgevingen bepaaldvrije keuze of niet (3) rest geen institutionalisering

26. institutionalisering huwelijk wettelijke samenwoning

27. A. Huwen zeer lang de enige erkende vorm van samenwonen hoeksteen van de maatschappij

28. huwen - 2 huwelijk heeft geen hoeksteen functie meer:- aanvaarding van andere vormen, zelfs indien ze tegen het recht in gaan (1967, 1989)- loskoppelen van de afstamming en het huwelijk (1987)- institutionalisering van wettelijke samenwoning (1998) Cass.: eenvoudig concubinaat is niet tegen de wet Cass. 1 februari 1989: relatieve onrechtmatigheid van overspelig concubinaat

29. huwen - 3 • begrip • voorwaarden • gevolgen • beëindiging

30. § 1. begrip grondrecht 1.- een overeenkomst2.- van vormelijke aard3.- persoonlijk aangegaan4.- met het oog op het stichten van een levensgemeenschap5.- op duurzame wijze6.- waarvan de gevolgen door de wet zijn geregeld seksafhankelijk instelling simulatieart. 146bis BW

31. begrip 7.- tussen twee personen, van verschillend of van hetzelfde geslacht De voorwaarde «één man en één vrouw» (of het verschil van geslacht) werd tot de wet van 13 februari 2003 aangewezen als een natuurlijke voorwaarde voor een huwelijkdit was zo duidelijk dat in België die voorwaarde zelfs in de wet niet vermeld werd ipr-probleem

32. begrip • procreatie is geen doel meer • het hebben van geslachtsgemeenschap is wel doel, maar geen voorwaarde • simulatie is verboden

33. § 2. voorwaarden wettelijke vereisten om te kunnen huwen wat zijn voorwaarden grond- en vormvoorwaarden grondvoorwaarde essentie aan persoon vormvoorwaarde organisatorisch aan plaats ipr-probleem

34. voorwaarden sancties bij niet-naleving van de voorwaarden nietigheid van het huwelijk aan de wettelijke voorwaarden kunnen de partijen geen voorwaarden toevoegen of de bestaande voorwaarden wijzigen

35. grondvoorwaarden positieve voorwaarden die moeten bewezen worden vóór het aangaan van het huwelijk is het homo-hwelijk als een volwaardig huwelijk aanvaard? + twee personen + leeftijd: min. 18 j + toestemming • wat • afwezigheid • wilsgebreken

36. grondvoorwaarden negatieve voorwaardenkunnen niet bewezen worden -niet verbonden zijn door een huwelijk - geen verboden bloed- of aanverwantschap - geen verzet

37. vormvoorwaarden vóór het huwelijk: aangifte 14 d aangifte 6 maand bij het sluiten zelf  aanwezigheid 2 partijenopenbaarambtenaar burgerlijke standtwee vormgetuigenopstellen huwelijksakte

38. consequenties •  geen huwelijk met de handschoen • geen postuum huwelijk

39. § 3. gevolgen het huwelijk is een instelling, wat impliceert dat de wetgever de inhoudelijke gevolgen van het huwelijk regelt de partijen kunnen deze gevolgen niet wijzigen noch geheel of gedeeltelijk buiten werking stellenze kunnen bijv. niet overeenkomen dat voor hen partnerruil toegelaten is

40. algemeen de gevolgen van het huwelijk treden in • door het feit van het huwelijk • los van de wil van de partijen • op de persoon en de goederen van de gehuwden voor iedereen gelijk primair stelsel • primair stelsel voor iedereen gelijk • huwelijksgoederenrecht kan op maat

41. persoon-1 gelijkheid van de partnersgrootst mogelijke vrijheid van de partners • vrouw en man zijn gelijk • elk behoudt zijn naam • elk behoudt zijn nationaliteit • elk kan een eigen woonplaats hebben

42. persoon-2 wederzijdse huwelijksverplichtingen • samenwonen • getrouwheid • bijstand echtelijke verblijfplaats monogaam gedrag genegenheid

43. persoon-3 wederzijdse huwelijksverplichtingen • hulp • bijdragen huwelijkslasten alimentatieer is een behoeftigeer is een vermogendede betaling krachtens de hulpverplichting hoort de behoeftige toe delegatieongeacht financiële statusmoeten beide echtgenotenop voet van gelijkheidde betaling krachtens delegatie komt het gezin toe

44. persoon-4 sancties bij niet-naleving huwelijksverplichtingen • alimentatie • delegatie • dringende en voorlopige maatregelen • bemiddeling • echtscheiding vrederechter rechtbank eerste aanleg

45. goederen een combinatie van persoonlijke vrijheid met partnership • vrije inzet van diensten • vrij ontvangen van eigen inkomsten • vrijheid bankverrichtingen • hoofdelijkheid van huishoudelijke schulden • bescherming gezinswoning en inboedel • vertegenwoordiging tussen echtgenoten • erfrecht inkomsten horen tot gemeenschap

46. § 4. beëindiging van het huwelijk het huwelijk is een duurzame levensgemeenschap d.w.z. voor het levenhet huwelijk eindigt met de doodbij wijze van uitzondering kan het huwelijk eindigen vóór de dood d.i. echtscheiding enkel door de rechter in de gevallen door de wet toegelaten ontbinding nietigheid

47. echtscheiding-1 echtscheiding is de ontbinding van het huwelijk (het huwelijkhoudt op te bestaan voor de toekomst) door de rechter uitgesproken in de gevallen die de wet toestaat als sanctie 229-231 als erkenning werkelijkheid 232 als remedie 233

48. echtscheiding-2op grond van feiten (EOF) wat een sanctie gevraagd door de onschuldige echtgenoot tegen de schuldige gronden kenmerken: ernstig, vrijwillig, van een echtenoot tegen ander overspel (art. 229)gewelddaden, mishandelingen of grove beledigingen (art. 232): ernstige tekortkoming aan huwelijksverplichting waardoor het samenleven onmogelijk wordt bewijs

49. echtscheiding-3op grond van feiten (EOF) gevolgen  uitgesproken tegen schuldige huwelijk eindigt gemeenschap ontbonden verplichtingen t.o.v. minderjarige kinderen: regel co-ouderschap alimentatie: max. 1/3 procedure a. rechtbank van eerste aanlegb. gewone procedurec. duur

50. echtscheiding-4op grond van feiten (EOF) jeugdrechtbank problemen met kinderen echtelijke problemen vóór echtscheiding vrederechter echtscheiding rechtbank van eerste aanleg + kort geding