INLEIDING TOT HET RECHT PRIVAATRECHT

1. INLEIDING TOT HET RECHTPRIVAATRECHT Thema 2a Onrechtmatige daad Prof. dr. Rogier de Corte 1ste bac. PSW – academiejaar 2005-06 Inleiding Thema2-a 5 oktober 2005

2. aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad • Aansprakelijkheid • Fundamenten en evolutie • Rechtstreekse aansprakelijkheid • Onrechtstreekse of kwalitatieve aansprakelijkheid • Zwakke weggebruiker • Schade en misdrijven • Schade en verzekering

3. I. - Aansprakelijkheid • wat is aansprakelijkheid • soorten aansprakelijkheid • buitencontractuele aansprakelijkheid

4. a - wat? ter verantwoording geroepen worden- door een derde persoon- voor een orgaan met gezag (bijv. voor een rechter)- om verantwoording af te leggen over uw gedrag- met mogelijke sanctie

5. b - soorten a. buiten de juridische wereldb. in de juridische wereld [I] rechtstreeks uit de wet [II] door overeenkomst[III] door foutief gedrag [IV] misdrijven wettelijke aansprakelijkheid burgerlijke aansprakelijkheid strafrechtelijke aansprakelijkheid

6. c- buitencontractuele aansprakelijkheid is de burgerlijke aansprakelijkheid die geregeld wordt in de art. 1382 tot 1386bis B.W. Burgerlijk wetboekBoek III, Titel IV Hoofdstuk IIMisdrijven en oneigenlijke misdrijven art. 1382 Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.

7. buitencontractuele aansprakelijkheid synoniemen • buitencontractuele aansprakelijkheid • aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad • foutaansprakelijkheid • aquilische of aquiliaanse aansprakelijkheid

8. II. - Beginselen & evolutie • de oorspronkelijke keuze • de evolutie • de kernbegrippen

9. a - keuze in 1804 oorspronkelijke regel een persoon is slechts aansprakelijk voor de schade die hij bij een ander persoon aanricht indien de schade veroorzaakt wordt door een verwijtbaar foutief gedragde lichtste fout volstaatde volledige schade moet vergoed worden

10. keuze in 1804 foutaansprakelijkheid • op basis van een fout • met schuld (subjectief) • Ingevolge de lichtste fout • voor eigen gedrag • onbeperkt aansprakelijk

11. keuze in 1804 anno 1804 - niet «bewerktuigd»- trage maatschappij, eenvoudige structuur- op gezin gebaseerd (schade ongevoelige maatschappij)- zichtbare band en proportie tussen fout en omvang schade ….. James WATT 1736-18191769 stoommachine

12. keuze in 1804 slachtoffer draagt heel wat risico’s a. enkel een kans op schadevergoeding indien schade veroorzaakt is door fout enkel bij schuld enkel bij bewijs van de fout en schuldb. draagt risico bij insolventie van dader

13. b - evolutie 1. de aandacht voor belangen slachtoffer2. de omvang van de schade3. complexiteit van het schuld-element4. de bescherming van bepaalde daders

14. b - evolutie in al zijn rigiditeit toegepast- kunnen en willen bepaalde personen geen risico meer nemen en verlamt het initiatiefrecht- blijven de slachtoffers te lang en teveel in de kou gelaten maatschappelijke druk vertaalt zich in wettelijke uitzonderingen rechterlijke bijsturingen

15. c - kernbegrippen 1. fout- vs. risico-aansprakelijkheid2. subjectieve vs. objectieve aansprakelijkheid3. eigen vs. kwalitatieve aansprakelijkheid4. volledige vs. beperkte aansprakelijkheid5. voor lichtste fout vs. zware fout6. zelf vergoeden vs. afwentelen

16. 1 - risico-aansprakelijkheid regel: aansprakelijkheid na foutevolutie:aansprakelijkheid wordt aanvaard zonder enige fout:de aansprakelijkheid wordt gebaseerd op het creëren van een risico aansprakelijkheid aanstellers voor fouten aangestelden aansprakelijkheid exploitant van kerncentrale aansprakelijkheid verzekeraar auto voor zwakke weggebruiker (lichamelijke schade) aansprakelijkheid voor dier vb.

17. 2 - objectieve aansprakelijkheid regel: aansprakelijkheid vergt schuldevolutie:aansprakelijkheid wordt aanvaard zonder enige schuld: de aansprakelijkheid wordt gebaseerd op de daad alleen vb.  schadevergoedingsmogelijkheid voor schade aangericht door krankzinnigen (1386bis B.W.) productaansprakelijkheid

18. 3 - kwalitatieve aansprakelijkheid • regel: aansprakelijk is men enkel voor de eigen dadenevolutie:aansprakelijk voor het foutief gedrag van iemand anders of voor zaken en dieren • vb. • aansprakelijkheid ouders, onderwijzers en aanstellers  aansprakelijkheid van de eigenaar van gebouwen aansprakelijkheid van de bewaarder voor gebrekkige zaken kwalitatieve aansprakelijkheidomwille van hoedanigheid

19. 4 - beperking schadevergoeding • regel: aansprakelijk voor volledige schadeevolutie:de omvang van de aansprakelijkheid wordt beperkt tot een bepaalde grens • vb. • zeevaartwet  aansprakelijkheid voor kernongevallen art. 7 wet 22 juli 1985 € 300.000.000,-

20. 5 - voor de bepaalde fout • regel: aansprakelijk voor de lichtste foutevolutie:personen worden enkel aansprakelijk gesteld voor bepaalde soorten van fouten, niet voor alle fouten • vb. • aansprakelijkheid arbeiders en bedienden: art. 18 AOW aansprakelijkheid ambtenaren aansprakelijkheid van politieambtenaren aansprakelijkheid van militair personeel

21. 6 - ‘maatschappij’ neemt vergoeding op zich regel: schadeverwekker betaalt allesevolutie: a. een persoon verzekert zijn aansprakelijkheid vrijwilligb. de overheid verplicht tot het nemen van een verzekeringc. een derde vergoedt het slachtoffer en die persoon of instelling vordert terug van de daderd. een derde (gespecialiseerde instelling) moet de schade dragen

22. III. - Rechtstreekse aansprakelijkheid de herstelverplichting die op de dader rust, steunt op de drie pijlers van de aansprakelijkheid • fout • schade • causaal verband

23. voorbeeld een ober in een restaurant bedient, na een souper, koffie aan de gasten, waarbij hij door een onhandigheidhete koffie giet op de hand van één van de gasten, die een brandwonde oploopt die medische verzorging vereist foutonhandig schenkenvan te ver ingeschonken schadedoktersrekening oorzakelijke verbandbrandwonde door hete koffie op hand

24. A. Fout een maatschappelijk incorrect gedrag met schuld + subjectief objectief daad dader

25. § 1 de daad • wat is ‘onrechtmatig’ of fout? • uitwerking en voorbeelden • afwijkingen • bewijs van de fout

26. a - wat ? zou een goede huisvader in dezelfde omstandigheden dezelfde handeling stellen drie criteria • bonus pater familias • in dezelfde omstandigheden • lichtste afwijking

27. b - uitwerking en voorbeelden elke wetsovertreding is een foutelk misdrijf is een fout • niet-naleving wet • onzorgvuldigheid, onhandigheid, kwaad opzet … • contractuele fout opzettelijke fouten - onopzettelijke foutenin alle domeinen van het maatschappelijk leven: sport, spel, beroep, ontspanning, ….

28. voorbeeld-1 fietsertijdens een donkere regenachtige nacht rijdt een fietser op een niet verlichte baan een voetganger aan die rechts van de baan wandelde in dezelfde rijrichting als de fietser.Er was geen voet- of fietspad.De voetganger was in donkere kledij, zodat hij moeilijk zichtbaar was.

29. voorbeeld-1 fietser en voetganger1. zijn er wettelijke bepalingen die moeten nageleefd worden? Zo ja, werden ze nageleefd?2. zijn er bijzondere voorzichtigheids normen die in concreto moeten nageleefd worden? Zo ja, werden ze nageleefd?

30. voorbeeld-2 plattelandsdokterarbeidersgezin (vader, moeder, 2 kinderen) doet in februari 1967 een nachtelijk beroep op hun vaste huisarts: (1) moeder in convulsieve comateuze toestand (2) 1 uur later: vader overleden (3) 1 uur later: dochter in coma eerste diagnose voor moeder: epilepsie jacksoniënnetweede diagnose voor vader: subiete dood uit verdrietderde diagnose dochter: voedselvergiftiging

31. voorbeeld-2 plattelandsdokter bijkomende gegevens1. vader en moeder hadden een slaapkamer op de gelijkvloers aan de straatkant waar een kachel stond, waarvan de trokregelaar gesloten was. Wanneer de dokter de eerste maal wordt opgeroepen was de moeder door haar familie overgebracht naar een bed op de eerste verdieping waar geen kachel aanwezig was. De dokter had de moeder kort voordien verzorgd voor een ongeval.2. wanneer de dokter de tweede maal wordt opgeroepen om de dood van de vader vast te stellen, was het lijk ook reeds overgebracht naar de eerste verdieping, zodat de arts nooit werd geconfronteerd met enige vuuraard3. na de derde oproeping loopt het huis vol mensen: pastoor, buren, ….

32. voorbeeld-3 chiro-bivak in Barvauxleiding fabriceerde transportkar op basis van 2 wielassen van een afgedankt autovoertuig voor het transporteren van kampmateriaal, zoals water enz.wordt gebruikt om een, bij wijze van spel, een zelf gemaakt vlot naar de Ourthe te brengen; tijdens transport bij een afdaling springen kinderen op de kar, kar kan niet meer bestuurd wordeneen leider trekt de kar naar graskant: 2 licht gekwetsten, 1 zwaar gekwetste en 1 dode

33. voorbeeld-3 chiro-bivak in Barvaux1. heeft de chiro-leiding een fout gemaakt omdat ze toegelaten heeft dat een dergelijk gevaarlijk tuig tijdens het spelen werd gebruikt?Wie is de chiro-leiding?2. heeft de chiro-leider die de groep begeleidde een fout gemaakt door de kinderen toe te laten plaats te nemen op de kar?3. heeft de chiro-leider, die de kar in de gracht heeft getrokken, om de snelheid te breken (en dus grotere ongevallen te voorkomen), een fout gemaakt? Vertoont het enig belang te weten dat de zondag voordien, tijdens de bezoekdag van de ouders, de ouders in aanwezigheid van de leiding en de kinderen zich amuseerden door met de kar steeds de helling af te bollen?

34. c - afwijking in enkele bijzondere wetten wordt uitdrukkelijk bepaald dat bepaalde personen slechts aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door hun zware fout of door herhaalde lichte fouten voor wie geldt deze regeling? a. arbeiders en bedienden: art. 18 AOWb. ambtenarenc. politied. militairen

35. d - bewijs • regel: slachtoffer moet het bewijs leveren dat de dader die handeling heeft gesteld. Dit mag bewezen worden met alle middelen van recht • uitzondering: de wetgever ‘vermoedt’ een fout en de dader kan proberen te bewijzen dat hij geen fout heeft gemaakt.voorbeeld: vader en moeder zijn aansprakelijk voor de fouten van hun minderjarig kind

36. § 2 dader dader moet enkel de gevolgen dragen van zijn daden indien hem schuld treft regel Voor een normaal volwassen persoon wordt ervan uitgegaan dat hij schuld draagt voor zijn daden.Indien iemand beweert niet schuldig te zijn, dient hij de afwezigheid van schuld te bewijzen.

37. afwezigheid van schuld minderjarigekrankzinnigen • geen schuldbewustzijnschuldvraagstukken bij: • rechtspersonen • overmacht • exoneratie

38. a - minderjarige personen die onderscheid tussen goed en kwaad kennen in de regel vanaf ca 7 jaar

39. b - krankzinnige niet aansprakelijkbillijkheidsgrond: 1386bis B.W. 1935

40. c - overmacht • wat • voorbeeld als automobilist rij je voorzichtig op de baan, plots schuif je weg en rij je een voetganger aan - er lag een olievlek op de rijweg, die je als chauffeur niet kon waarnemen

41. d - exoneratie-1 • wat? partijen kunnen overeenkomsten sluiten waarbij ze afwijken van de wettelijke regeling voor het vergoeden van schade deze overeenkomst noemt men een exoneratie of een ontlasting van aansprakelijkheid • hoe?

42. exoneratie-2 • voorwaarden 1. exoneratie is principieel geoorloofdart. 1382 B.W. is immers van aanvullend recht 2. exoneratie is niet geoorloofd voor eigen bedrog of eigen zeer zware foutdeze regel is van openbare orde 3. deze overeenkomst moet geldig en bindend zijn 4. exoneratieclausule wordt beperkend uitgelegd

43. exoneratie-3 • voorbeeld je vraagt een (onhandige) vriend om je te komen helpen bij het schilderen van je voorgevelde behulpzame vriend wil wel helpen, maar deelt je mee dat hij niet bereid is in te staan voor de eventuele schade die hij zou berokkenen door zijn onhandigheid door zijn onhandigheid kiepert hij een kilo knalrode verf over je nieuwe sportwagen, waarvan het dak openstond ….

44. B. Schade watsoortenbewijsbegroting

45. a - wat is schade een vergelijking van de toestand van het slachtoffervóór het ongevalmet de situatienà het ongeval

46. b- soorten schade • aantasting van het patrimonium • rechtstreeks (vernieling, uitgaven, ….) • onrechtstreeks: derving inkomsten, hulp van een derde, gemiste kans …. • aantasting van de persoon • fysieke aantasting: letsels, invaliditeit, dood • pijn en smart • verlies van een kans

47. c - bewijs van de schade • bewijslast rust op het slachtoffer

48. d - begroting van de schade Wat is schadebegroting? exact berekenen van de omvang van de schadehet slachtoffer moet in dezelfde toestand gebracht worden alsof er geen onrechtmatige daad plaats vond

49. begroting van de schade 1. Schadebegrotingstechnieken expertisevergoeding van gebruikte voorwerpen (vetustiteit)lichamelijke schadeinkomstenschademorele schadeex æquo et bonovervroegde uitgavedisconto bij eenmalige uitbetaling schadevergoedingstabellen

50. begroten van de schade 2. op het tijdstip van de uitspraak3. intrest4. voorschotten5. invorderingskosten – gerechtskosten, honoraria advocaat en invorderingskosten