Prof. dr hab. Zdzisław Wołk

1. Aktywność i aktywizacja pozawodowa seniorów (I) Prof. dr hab. Zdzisław Wołk Uniwersytet Zielonogórski Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

2. Seniorzy. Aktywizacja i aktywność pozawodowaTreść zajęć1. Bieg życia człowieka. Kryzysy życiowe. Zadania rozwojowe późnej dorosłości2. Seniorzy w środowisku życia. Dom jako twierdza tożsamości3. Potrzeby jako motor aktywności. Potrzeby ludzi starszych. Motywacja do działania4. Bilans życia a aktywność w okresie późnej dorosłości. Kierunki aktywności pozawodowej5. Samotność, wyłączenie i marginalizacja seniorów. Przywracanie do funkcjonowania w społeczeństwie. Senior jako doradca zawodowy6. Edukacja formą i źródłem aktywności osób starszych. Edukacja formalna i nieformalna. Autoedukacja7. Zainteresowania i zamiłowania a aktywizacja i aktywność8. Wolontariat jako forma aktywności parazawodowej9. Utrzymywanie kontaktów z zakładem pracy i środowiskami zawodowymi. Wspólnota interesów firmy i seniora – byłego pracownika10. Trzeci sektor i jego przydatność w życiu seniorów Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

3. Literatura Buhler Ch., Bieg życia ludzkiego, Warszawa 1999Dom we współczesnej Polsce. Szkice, pod red. T. Sicińskiego i P. Łukasiewicza, Wrocław 1992Dubois – Dumee J.–P., Starzeć się pięknie, Poznań 2004EriksonE. H., Tożsamość a cykl życia, Poznań 2004Feltcham C., Horton J., Psychoterapia i poradnictwo, t. 1 i 2, Sopot 2013Giddens A., Socjologia, Warszawa 2006Jankowski D., Edukacja wobec zmiany, Toruń 2001 Kozielecki J., Społeczeństwo transgresyjne. Szansa i ryzyko, Warszawa 2004Leszczyńska – Rejchert A., człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości, Olsztyn 2006Oleś P. K., Psychologia człowieka dorosłego, Warszawa 2011Wiatrowski Z., Dorastanie, dorosłość starość człowieka w kontekście działalności i kariery zawodowej, Radom 2009Wprowadzenie do andragogiki, pod red. T. Wujka, Warszawa 1996Zaborowski Z., Problemy psychologii życia, Warszawa 2001 Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

4. Niejednoznaczność terminologiczna -seniorzy- „trzeci wiek”- „jesień życia”- późna dorosłość”- starość Kryteria: czas życia, uwarunkowania kulturowestan zdrowiauwarunkowania formalnewłasny dobrostan, samoocena Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

5. Dojrzałość życiowa w późniejszym okresie życiaPóźna dorosłośćUmiejętność wyrzekania się rzeczy, które człowiek stopniowo traciUmiejętność samoograniczenia i wypracowania nowych strategii transgresjiZdolność dystansowania się do świata i do bieżących wydarzeńNabieranie filozoficznego stosunku do życiaWchodzenie w rolę mędrcaUmiejętność dokonywani bilansu i utworzenia spójnej historii życiaDojrzała starośćZdolność opanowania lęku przed śmierciąSkierowanie aktywności osobistej na wartości nieprzemijająceZdolność do cieszenia się z życiaDawanie wsparcia innym Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

6. Zadania rozwojowe późnej dorosłościJest to czas osiągnięcia pełnej dojrzałości, mądrości i integracji wewnętrznejAkceptacja ludzkiej osobowości i własnego życiaPrzystosowanie się do ograniczeń wynikających z procesów starzenia i społecznych warunków jego przebieguPodtrzymanie zaciekawienia światemZaakceptowanie pustoszenia środowiska rówieśniczegoPodejmowanie zadań konstruktywnych przy wykorzystaniu możliwości integrowania własnych zasobów oraz kompensowania ograniczeńStworzenie ”dzieła życia” (nie tylko artyści)Przygotowanie do spotkania się ze śmiercią Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

7. Życie ludzkie jako cykl kryzysów„… rozwój psychospołeczny przechodzi przez pewne krytyczne etapy – przy czym „krytyczny” oznacza punkty zwrotne, momenty rozstrzygające pomiedzy postępem a regresją, integracją a opóźnieniem” (Erikson) Kryzys IPodstawowa ufność – nieufnośćKryzys IIAutonomia – wstyd i zwątpienieKryzys IIIInicjatywa – poczucie winyKryzys IVPracowitość – poczucie niższościKryzys VTożsamość – niepewność roliKryzys VIIntymność – izolacjaKryzys VIIGeneratywność – stagnacjaKryzys VIIIIntegracja ego – rozpacz Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

8. Kryzys życiowy jako czynnik sprzyjający umacnianiu jednostkiOkazja do spotkania się z samym sobąRozpoznanie rzeczywistych własnych możliwości i ograniczeńGromadzenie zasobów (społecznych, niematerialnych i materialnych)Rozwiązanie rzeczywistych problemówMobilizowanie własnych sił i możliwościWzrost własnej sprawczościUmacnianie swojej pozycji (subiektywne i obiektywne) Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

9. Przebieg kariery zawodowejkształcenie zawodowe – adaptacja społeczno – zawodowa – identyfikacja zawodowa – stabilizacja zawodowa - sukces zawodowy – mistrzostwo zawodowe – aktywność pozawodowa Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

10. Transgresja praca zawodowa – emerytura. Okoliczności i konsekwencje- zmiana rytmu życia- często praca jest dominującą (jedyną) formą aktywności pracownika- brak obowiązków i wymogów- ogranicza się środowisko społeczne (koledzy z pracy)- mniejsze możliwości znajdowania przydatności, satysfakcji i uznania- ograniczone stają się warunki materialne (niższe przychody)- redukowanie potrzeb- mniejsze możliwości zdobywania doświadczenia i edukacjiAle:- są większe możliwości decydowania o sobie (wymaga asertywności wobec częstej presji dzieci, wnuków, niekiedy rodziców)- można zadbać o własne zdrowie i skupić się na sobie- można oddać się ulubionym zajęciom, hobby- można większa aktywność skupić na budowaniu relacji rodzinnych i przyjacielskich (towarzyskich)- można poświęcić czas na działalność społecznikowską Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

11. Starość pozwala uwolnić się od ograniczeń, jakie nakłada praca i niesie wiele możliwości. Wiąże się jednak ze społecznymi, ekonomicznymi i psychologicznymi problemami, jakim musi stawić czoło jednostka (a także często jej rodzina). Emerytura jest dla większości ludzi wielką zmianą życiową, tożsamą zazwyczaj z utratą statusu. Ludzie często czują się samotni i zdezorientowani, gdyż musza na nowo wypracować większość codziennych rutyn. Giddens Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

12. Seniorzy a środowiskoŚrodowisko - składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje psychiczneŚrodowisko:a. naturalneb. kulturoweDwa podejścia do analizy relacji człowiek - środowisko:-indywidualistyczne-uniwersalistyczne Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

13. Społeczność lokalna - formy obejmujące całość życia mieszkańców, kształtujące systemy odpowiedzialności grup i instytucji, umożliwiające jej członkom zaspokajanie ich potrzeb. Umożliwiają one ludziom rozwiązywanie podstawowych problemów w ich życiu i utrzymywanie egzystencji, socjalizacji, kontroli społecznej, zapewnienie bezpieczeństwa i ładu. Ze społecznością lokalną szczególnie wiąże się określone względnie wyizolowane, najczęściej niewielkie terytorium, czyli obszar, na którym członkowie zbiorowości rozwijają swoją codzienną aktywność społeczną. Pomiędzy ludźmi przebywający obok siebie w przestrzeni powstają silne więzi oraz formy życia zbiorowego Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

14. Ludzie tworzący społeczność lokalną cenią wspólną tradycję, symbole i wartości. Mają poczucie jedności i odrębności, czują przynależność do swojego środowiska. Zapewnia im ono poczucie bezpieczeństwa i spokoju. Realizują swoje potrzeby korzystają z tych samych instytucji kultury i usługowych. Cechami społeczności lokalnej jest tożsamość etniczna, kulturowa i religijna, rozwinięty system kontroli społecznej i identyfikacji członków, względna jednolitość zawodowa oraz zbliżona sytuacja ekonomiczna członków. Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej

15. na dzisiaj dziękuję… Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowanyze środków Unii Europejskiej