پزشکی حکیمانه و فضیلت گرا

2. پزشکی حکیمانه و فضیلت گرا دکتر محمد مهدی اصفهانی اردیبهشت 1392

3. جایگاه دانش پزشکی در طبقه بندي قديم حکمت • حکمت: مجموعه دانش های زمان و آگاهی از روابط میان آنها • حکمت از دیدگاه اهل لغت، اصابه الحق بالعقل و الوحی • موضوع حکمت بطور کلی: مطالعه هستی • کاربرد متداول کلمات حکمت و حکيم براي پزشکي - علم پزشکي - حيوان شناسي 1 – وجود بدون ماده الهيات ، مجردات - گياه شناسي نظري - معدن شناسي علوم طبيعي - کيميا شناسي حکمت (مطالعه تغييرات در اجسام) - کشاورزي - ... 1 - اخلاق علوم رياضي - هندسه عملي 2 – تدبير منزل (اقتصاد) (مطالعه جسم در حالت ثبات) - حساب 3 – سياست مُدُن - نجوم - موسيقي

4. نگاهی دوباره و معرفتگرا به دانش پزشکی موضوع طب : - مراقبت از سلامت (مراقبه)- دفع بیماری و عوارض آن (تخلیه)- ترمیم و بازیابی سلامت (تحلیه)- ارتقاء سلامت (تجلیه) Health Promotion• ارتقاء سلامت (شعار جهانی برای هزاره سوم میلادی) • ارتقاء سلامت در مناجات حضرت امام سجاد (ع) و عافنی عافية کافية، شافية، عالية، نامية، تولد فی بدنی العافية، عافية الدنيا و الاخرة ( صحیفه سجادیه – دعای بیست و سوم)

5. جایگاه انسان در مراتب سه گانه حیات انسان فرشته حیات ملکوتی حیات حیوانی حيوان حیات نباتی نبات

6. انسان، گیرنده خدمات طبی

7. ویژگی های حیات انسان • بخش مشترک با حیوانات • بخش اختصاصی(روح الهی – انسانی)• ترکیبی از طبیعت و ماوراء طبیعت

8. انسان در قرآن و آموزه های اسلامی • انسان کامل : غایت مقصود آفرینش جسمی– از ضعف به قوت و از قوت به ضعف • تکامل تدریجی معنوی (انتخاب آزادانه) از اعلی تا اسفل • خلیفه الله • با فطرت خداجو و نفس ملهمه (تشخیص خیر و شر) • امانتدار و مسئولیت پذیر • برخوردار از کرامت ذاتی • پیش به سوی بی نهایت (آرامش با یاد خدا) : پرستش: بنیادی ترین نیاز او • ترکیبی از طبیعت و ماوراء طبیعت: - صفات حیوانی - صفات ملکوتی- ضرورت تعادل در صفات حیوانی

9. توحید تشریع تکوین برگ درختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

10. منشأ دانش پزشكي توحيد تكوين تشريع ساختار فلسفي و چارچوب رفتارپزشكي دانش پزشكي طب الهي - اسلامي

11. طب سنتی قوانين, احكام و آموزشهاي اسلامي طب ايراني طب آريايي ـ طب اقوامايراني مكتب جندي شاپور طب يوناني كنيدـ كوس ـ اسكندريه طب سنتي ايران و سرزمين هاي اسلامي مكتبپزشكيسرياني طب هندي طب ملل مختلف طب عربي تجارب ـ نوآوريها ـ كشفيات دانشمندان سرزمين هاي اسلامي

12. طب مردم(فولكلور) طب سنتی طب اسلامی طب مردم • رساله های عمليه • کتب روايات • کتب اخلاقی و آيين زندگی • منابر و غيره • آموزه های حکماء • منابع مکتوب • آموزه های غير مستقيم • ساير موارد تجارب ، مشاهدات و شنيده ها ،يافته های ذهنی از حقايق و اوهام و ...

13. طب اسلامي قوانين، احکام و آموزشهای اسلامی اصول و مباني طب اسلامي رهنمودهاي پزشكي اسلام اجتهاد مستمر سامانه طب اسلامي پيشرفت هاي علميو دانش آينده بشر تجارب و دست يافتههايپزشكي بشر تأمين، بازيابي، حفظ و ارتقاء سلامت به مفهوم جامع آن

14. مفاهيم سلامت و بيماری تطهير و اصلاح تعريف WHO از سلامت در زلال معارف اسلامي و تأكيد بر ابعاد معنوي و روحي انسان WHO اسلام

15. تقوی آسایش روانی آسایش جسمی آسایش اجتماعی محدوده حلال تطهیر تعریف سلامت

16. تعالی و تکامل به سوی بی نهایت فلاح و رستگاری رضی الله عنهم و رضوا عنه راضیه مرضیه مطمئنه مفهوم غایی خوشبختی نفس

17. معنوی جسمی روانی اجتماعی محدوده هماهنگ با نظام اعتقادی رضایت (همتایی برای تعریف سلامت)

18. مفهوم واقعی سلامت از دیدگاهامام سجاد (ع)«... وَ عافِنی عافیهً کافیهً شافیه ًعالیهً نامیهً ، عافیهً تُوَلِّدُ فی بَدَنِیَ العافِیَهَ ، عافِیَهَ الدُّنیا وَ الاخِرة وَامنُن عَلَیَّ بِالصِّحَهِ وَ الأَمنِ وَالسَّلامَهِ فی دینی وَ بَدَنی وَالبَصیرهِ فی قَلبی وَ النَّفادِ فی اُمُوری وَ الخَشیَهِ لَکَ وَالخَوفِ مِنکَ وَالقُوَّة علی ما اَمَرتَنی بِهِ مِن طاعَتِکَ وَ الاِجتِنابِ لِما نَهَیتنی عَنهُ مِن مَعصِیَتِکَ...».

19. طیف سلامت و بیماری

20. نقش معنویت در حمایت از سلامت

21. مفهوم معنويت الف– از نگاه جهانی - هدفمندی در زندگی - تجربه تعالی - نمود اجتماعی - اخلاقیات ب – از دیدگاه مکاتب الهی - خداشناسی و خداجویی و خدا محوری - شناخت هدف زندگی - تلاش در جهت تکامل معنوی و خودسازی - توکل

22. تأثیر دیدگاه معنوی بر سلامت و ارتقاء آن • رفتار صحیح بهداشتی • حمایت اجتماعی • احساس رضایت و آرامش • اتکاء به قدرت بی نهایت و عدم احساس بی پناهی

23. سلامت، امنيت، توانايي • سلامت مقدمة لازم براي حفظ حيات، شکوفائي عمر و بهره گيري شايسته از زندگي است. • سلامت از جنس امنيت است. • سلامت و امنيت ؛ دو نعمت قدرناشناخته. • رابطه عزّت و اقتدار ملّي با سلامت فردي و اجتماعي . • انجام تکاليف شرعي در بستر سلامت. • اهل ايمان به سلامت زيستن شايسته ترند. « فايّ الفريقين احقّ بالامن ان کنتم تعلمون؟ » « آيه 81 سوره انعام »

24. سلامت در آينة معارف ديني وحمايت فقه اسلامي • سلامت به عنوان يک ارزش ديني • تأمين سلامت به عنوان يک دستوراسلامي • قوائد فقهي پشتوانة سلامت : • قاعده نفي سبيل • قاعده نفي عسر و حرج و رفع اضطرار • قاعده لاضرر و لاضرار • قاعده وجوب مقدمه واجب • قاعده حرمت مقدمه حرام • قاعده اولويت دفع مفسده بر جلب منفعت • قواعد ديگر

25. همسوئي تشريع با فطرت و احکام شرعي با مصلحت ان الله تبارک و تعالي لم يحرم ذلک علي عباده و احلّ لهم ما سوي ذلک من رغبته فيما احلّ و لا زهد فيما حرّمه عليهم و لکنّه تعالي خلق الخلق فعلم ما يقوم به ابدانهم و ما يصلحهم و احلّه لهم و اباحه و علم ما يضرّهم فنهاهم عنه و حرّم عليهم « حضرت امام باقر(ع) – علل الشرايع ج. 2 – ص. 383 و 384 »

26. یُؤتِی الْحِکْمَه مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتِ الْحِکْمَه فَقَدْ اُوتِیَ خَیْراً کَثیراًآیه 269 سوره بقره حکمت : اصابة الحق بالعقل و الوحی

27. يک نکته مهم و هشدار جدي بخش عظيمي از بيماري هاي زمان ما، ناشي از کار نامتعادل سيستم ايمني است تعادل سيستم ايمني از طريق سيستم اندوکرين، نقش مهمي در سلامت، پيشگيري از بيماري ها و بازيابي سلامت دارد. سيستم اندوکرين به شدت تحت تأثير هيجانات، نشاط و آزردگي­هاي رواني است. روان از باورها و قواي روحاني تأثير مي­پذيرد. (S.N.E.I) Psychoneuroendocrinoimunologyکليد ورود به عرصه جديدي در پزشکي(S.S.N.E.I) SpritoPsychoneuroendocrinoimunology  شکل منطقي­تر، تکامل ­يافته­تر از S.N.E.I با الهام از آموزه­هاي ديني است. توجه جدي به S.S.N.E.I در فرآيند­هاي آموزش پزشکي يک ضرورت است. در آينده بسيار نزديک اين توجه منشأ تحولات بزرگي در پزشکي و آموزش پزشکي خواهد شد.

28. تأثير اعتقاد و ايمان بر سلامت و بيماري قواي روحاني ايمان و اعتقاد ديني قوه مفكره و ادراك عقلي -گناه - انحراف از فطرت سليم - عوامل بيماريزا: . بيولوژيك . مكانيكي . فيزيكي . شيميايي . تغذيه اي . ژنتيك . اجتماعي فرهنگي . پيري . ناشناخته . مركب سلامت قوه مدبره تنظيم افعال، فرايندها و واكنش هاي دروني اختلال و انحراف بيماري

29. شفا شفا (باذن الله) اسباب ماوراء الطبيعی اسباب معنوی و روانشناختی اسباب مادی سلامت بیماری

30. قلب سلیم ایمان و عمل صالح ترک محرمات عمل به واجبات فطرت – نفس (مادی و معنوی) بیماری های روحی گناه - شرک قلب مریض توبه

31. شفا و رحمت و ننزل من القران ما هو شفاء و رحمه للمؤمنین رحمت شفا ارتقاء سلامت سلامت بیماری

32. تجلیه ارتقاءسلامت تحلیه سلامت مراقبه پیشگیری تخلیه درمان مرابطه خدمات پزشکی

33. نگاه دوباره به درمان و شفا بازشناسی دو ودیعة ربّ درخلقت مربوب : • قوه مدبره : خدمت به قوه مدبره با اسباب مادی، معنوی، دعا • نفس سویّ : (تلاش در کمک به تطهیر نفس و بازگرداندن قلب سلیم باآلایش زدائی از آن)

34. ارتباط ميان قوا، اندام ها و وظايف الاعضاء 1- ارتباط غير مستقيم: از تأثير و تأثر بر نهر جاری فعل و انفعالات قوه مدبره (فونکسيون های مؤثر در هومئوستاز) اندام دستگاه فونکسيون (الف) ميزان قدرت شنوايی سلامت دستگاه گوارش و کيفيت هضم اندام دستگاه فونکسيون (ب) 2- ارتباط مستقيم: از طريق بافت همبند شکل گرفته از مزودرم هفته سوم جنينی از شيار اوليه(Primitive Streak) و توسعه و گسترش آن(بافت مزانشيم) Metabolic Pathway

35. مزاج جسم تابع مزاج نفس است • ينبغي للطبيب ان يوهم المريض ابداً الصحه و يرجيه بها و ان کان غير واثق بذلک فمزاج الجسم تابع لاخلاق النفس محمد بن زکرياي رازي • سيره حضرت رسول اکرم(ص) در تقويت روحيه بيمار و اميد دادن به بهبودي • تحقيقات جديد در باره نقش ارتقاء روحيه بيمار و اثر آن بر سيستم ايمني از طريق محور هيپوتالاموس – هيپوفيز - آدرنال

36. تغییر شکل بلورهای آب با توجه به پیام داده شده به آن(تحقیقات ماسارو ایموتو) حالم را به هم می زنی می کشمت آدلف هیتلر آب لوله کشی شهر قبل از دعا متشکرم به زبان ژاپنی آب لوله کشی شهر بعد از دعا آب با برچسب مادر

37. Premedication گفتگوی عاطفی و آگاهی بخش پزشک با بیمار موجب کاهش نیاز بیمار به داروهای آرام بخش می گردد.

38. خوشم به بستر بیماری و کشیدن رنج به آن امید که آیی تو بر عیادت من

39. و ان من شیءٍ الا یسبّح بحمده و لکن لا تفقهون تسبیحهم ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم با شما نامحرمان ما خامُشیم سوره اسراء – آیه 44 مولوی

41. شناسایی آوای زندگی و هم آوایی سلول ها (یک دستاورد جدید علمی) • ثبت ارتعاشات مولکول های DNA سلول ها به وسیله اسپکترومتر مادون قرمز • تبدیل فرکانس ها به نُت موسیقیایی و نواختن آن • تولید اصوات شگفت انگیز (آوای زندگی) • هم آوایی و هماهنگی اصوات سلول های مختلف به مثابة سلامت

42. الذی خلق فسوّی – و الذی قدّر فهدی آیه 2 و 3 سوره اعلی سرود زندگی (سمفونی حیات) • هماهنگ سازی اصوات (آوای هستی) تأمین ، حفظ و ارتقاء سلامت (هم آوایی سلول ها) • علی بن عباس اهوازی : الصحه حالٌ للبدن تتم بها الافعال التی فی المجری الطبیعی • ابن نفیس : الصحه و هی هیئه بدنیه، تکون الافعال بها، لذاتها سلیمه و المرض هیئهٌ مضادّه لذلک • تأثیر کلمه طیبه از لسان اهل عرفان – غفلت جهان لائیسم

43. سلامت و بيماري و مراقبت آنها • سلامت تنها نبودن بيماري نيست امّا : • نبودن سلامت بيماري است. • سلامت و استواءِ خلقت، نعمت و موهبت الهي است. • انسان شرعاً و عقلاً مکلف به تأمين و حفظ سلامت است. • بر اساس قواعد فقهي از جمله قواعد لا ضرر، وجوب مقدمه واجب، حرمت مقدمه حرام مراقبت از سلامت و درمان ضروري و منطقي يک تکليف قطعي و شرعي است. • با دستان خود، خود را به هلاکت ميافکنيد (ولا تلقوا بايديکم الي التهلکه) « قرآن کريم - سوره بقره – آيه 195»

44. آموزش بهداشت و امر به معروف و نهي از منکر • نگاهي دوباره به مسؤليت فردي – اجتماعي، گروهي، شغلي در تأمين حفظ و ارتقاء سلامت • مسؤليت هاي متقابل آموزش دهنده و آموزش گيرنده : • حضرت رسول اکرم (ص) : « لا ينبغي للعالم ان يسکت علي علمه و لا ينبغي للجاهل علي جهله قال الله تعالي فاسئلوا اهل الذکر » (کنزالعمال – ج. 10 – ح. 28333) • حضرت اميرالمؤمنين (ع) : « ما اخذالله علي اهل الجهل ان يتعلّموا حتي اخذ علي اهل العلم ان يعلّموا» « نهج البلاغه – ص. 553 و 559 » • تخليه، تحليه، تجليه– مراقبه، مرابطه - محاسبه، مشارطه، معاتبه، ...

45. دو رهنمود ژرف از اقيانوس معارف ولايت و امامت 1 – آنچه که در زمينه تأمين سلامت و بهداشت هزينه مي شود مصداق اسراف نيست. « ليس فيما اصلح البدن اسراف، انّما الاسراف فيما اتلف المال و اضرّ البدن » « حضرت امام صادق(ع) ؛ فصول المهمه ؛ ص. 498 » 2 – هيچکس براي ندانستن آموزه هاي ضروري بهداشت عذري ندارد (همه بايد بدانند) « ... ممّا لا يسع الانسان جهله و لا يعذر في ترکه ... » « حضرت امام رضا (ع) – مقدمه رساله ذهبيه »

46. اسماء الحسني بصير لطيف شکور رحيم حليم رحمن محسن حکيم خبير صبور رب رئوف حميد بشير شافي کريم عليم نذير

47. هستی • در عالم وجود، هرآنچه که هست مظهر و تجلّی وجود حقیقی است به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست • مسیر حرکت : من الله مع الله الی الله

48. نگاه عارفانه پزشک و بيمار به بيماري • اشتراک نگاه پزشک و بيمار ارتقاء کيفيت درمان و آساني تحمل دشواري ها • بيماري مايه آمرزش گناهان است. • عجبت للمؤمن و جزعه من السقم و لو يعلم ما له في السقم من الثواب لاحبّ ان لا يزال سقيماً حتي يلقي ربّه عزّ و جل حضرت رسول اکرم(ص) – طرائف الحکم • يا علي، انين المرض تسبيح و صياحه تهليل و نومه علي الفراش عباده و تقلبه من جنب الي جنب جهادٌ في سبيل الله فان عوفي يمشي في الناس و ما عليه من ذنب مکارم الاخلاق – جلد 2 • بيماري زمينه ساز تطهير از تخلّفات گذشته • ... و ذلک قول الله عز و جل في کتابه « و ما اصابکم من مصيبه فبما کسبت ايديکم و يعفو عن کثير » ثم قال و ما يعفوالله اکثر ممّا يؤاخذ به. حضرت امام صادق(ع) – اصول کافي

49. الهی وصفت نفسک باللطف و الرأفة لی قبل وجود ضعفی، افتمنعنی منهما بعد وجود ضعفی؟ (دعای عرفه حضرت امام حسین علیه السلام)خدایا پیش از آنکه ناتوان شوم خودت را به لطف و مهربانی برایم معرفی کرده بودی آیا پس از ناتوانیم مرا از لطف و مهربانیت محروم می سازی؟

50. مناجات بيمار ... و يسّر لي ما احللت بي و طهّرني من دنس ما اسلفت، وامح عنّي شرّ ما قدّمت، و اوجدني حلاوه العافيه و اذقني برد السلامه ... صحيفه سجاديه – دعاي 15 ... خدايا تحمل آنچه را که بر من وارد کرده اي آسان فرما و مرا از آلودگي گناهان گذشته پاک گردان و شر آن را برطرف فرما و شيريني تندرستي را برايم پديد آور و سردي سلامت را به من بچشان