Baøi 2 : Moâi tröôøng kinh doanh vaø taøi chính

1. Baøi 2: Moâi tröôøng kinh doanh vaø taøi chính • Muïctieâu cuûa baøi naøy • Moâi tröôøng kinh doanh • Caùc loaïi hình doanh nghieäp • Öu, nhöôïc ñieåm cuûa moãi loaïi hình doanh nghieäp • Moâi tröôøng thueá • Thueá thu nhaäp coâng ty • Thueá thu nhaäp caù nhaân • Moâi tröôøng taøi chính • Thò tröôøng taøi chính • Caùc toå chöùc taøi chính • Caùc coâng cuï taøi chính

2. Caùc loaïi hình doanh nghieäp (Myõ) • Doanh nghieäp tö nhaân – Moät ngöôøi duy nhaát • Sôû höõu doanh nghieäp • Ñöùng teân taát caû taøi saûn doanh nghieäp • Chòu traùch nhieäm voâ haïn ñoái vôùi taát caû caùc khoaûn nôï • Coâng ty hôïp doanh – töông töï doanh nghieäp tö nhaân, chæ khaùc ôû choå coù 2 hay nhieàu chuû sôû höõu • Coâng ty coå phaàn – Hình thöùc doanh nghieäp thaønh laäp theo luaät, coù nhieàu chuû sôû höõu – coå ñoâng – goùp voán döôùi hình thöùc coå phaàn • Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn – hình thöùc doanh nghieäp coù söï keát hôïp giöõa öu ñieåm cuûa coâng ty coå phaàn vaø coâng ty hôïp doanh

3. Caùc loaïi hình doanh nghieäp (VN) • Coâng ty TNHH nhieàu thaønh vieân – Doanh nghieäp: • Thaønh vieân coù theå laø caù nhaân hoaëc toå chöùc (soá löôïng thaønh vieân < 50) • Chòu traùch nhieäm höõu haïn ñoái vôùi nôï vaø nghóa vuï • Coâng ty TNHH moät thaønh vieân – Doanh gnhieäp: • Do moät toå chöùc laøm chuû sôû höõu • Chòu traùch nhieäm höõu haïn • Coâng ty coå phaàn – Doanh nghieäp: • Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh coå phaàn • Coå ñoâng chòu traùch nhieäm trong phaïm vi voán goùp cuûa mình • Coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cho ngöôøi khaùc, tröø coå ñoâng naém coå phaàn öu ñaõi vaø coå ñoâng saùng laäp

4. Caùc loaïi hình doanh nghieäp (VN) • Coâng ty hôïp doanh – Doanh nghieäp: • Coù ít nhaát 2 thaønh vieân hôïp doanh, ngoaøi ra coù theå coù thaønh vieân goùp voán • Thaønh vieân hôïp doanh chòu traùch nhieäm voâ haïn • Thaønh vieân goùp voán chòu traùch nhieäm höõu haïn • Doanh nghieäp tö nhaân – Doanh nghieäp: • Do moät caù nhaân laøm chuû • Chòu traùch nhieäm voâ haïn baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình ñoái hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp • Doanh nghieäp Nhaø nöôùc • Thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc • Hoaït ñoäng theo luaät DNNN

5. Öu, nhöôïc ñieåm töøng loaïi hình doanh nghieäp • Xem baûng 2.1 toùm taét öu, nhöôïc ñieåm cuûa töøng loaïi hình doanh nghieäp • Trong phaïm vi moân hoïc naøy chuû yeáu xem xeùt loaïi hình coâng ty coå phaàn – loaïi hình doanh nghieäp coù qui moâ lôùn nhaát vaø chöùa ñöïng nhieàu vaán ñeà quaûn trò taøi chính caàn quan taâm • Öu ñieåm cuûa loaïi hình coâng ty coå phaàn • Chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi voán goùp • Deã huy ñoäng voán treân thò tröôøng • Tuoåi thoï coâng ty khoâng bò giôùi haïn bôûi tuoåi thoï cuûa chuû sôû höõu • Nhöôïc ñieåm • Bò ñaùnh thueá 2 laàn • Phöùc taïp veà thuû tuïc khi thaønh laäp

6. Moâi tröôøng thueá • Thueá thu nhaäp coâng ty – aùp duïng ñoái vôùi coâng ty coå phaàn • Thueá thu nhaäp coâng ty = (Thu nhaäp chòu thueá) x (Thueá suaát) • Thu nhaäp chòu thueá = Doanh thu – Chi phí hôïp lyù cho pheùp (keå caû khaáu hao vaø laõi vay) • Khaáu hao vaø laõi vay aûnh höôûng ñeán thueá thu nhaäp coâng ty • Khaáu hao vaø laõi vay caøng cao caøng tieát kieäm ñöôïc thueá thu nhaäp coâng ty => (1) coâng ty coù khuynh höôùng ñöa chi phí khaáu hao vaø laõi vay cao vaøo chi phí ñeå traùnh thueá, (2) cô quan thueá tìm caùch loaïi boû nhöõng khoaûn chi phí khoâng hôïp lyù ñeå choáng thaát thu thueá, (3) Boä taøi chính coù qui ñònh cuï theå caùch tính khaáu hao nhaèm muïc ñích tính thueá hôïp lyù • Thueá thu nhaäp caù nhaân – aùp duïng ñoái vôùi nhöõng caù nhaân laø chuû doanh nghieäp tö nhaân, thaønh vieân coâng ty hôïp doanh, thaønh vieân cty TNHH, vaø coå ñoâng

7. Caùc phöông phaùp tính khaáu hao • Khaáu hao – phaân boå chi phi taøi saûn voán vaøo giaù thaønh saûn phaåm theo töøng thôøi kyø nhaèm muïc ñích baùo caùo taøi chính, tính thueá hoaëc caû hai • Aûnh höôûng cuûa khaáu hao ñoái vôùi thueá • Phöông phaùp tính khaáu hao • Khaáu hao theo ñöôøng thaúng • Khaáu hao nhanh • Heä thoáng khoâi phuïc chi phí nhanh (1986) (Accelerated Cost Recovery System - ACRS) • Heä thoáng khoâi phuïc chi phí nhanh coù hieäu chænh (1987) – MACRS

8. Coâng thöùc tính khaáu hao nhanh • D = m(1/n)NBV, trong ñoù • D laø chi phi khaáu hao • N laø tuoåi thoï ñöôïc söû duïng ñeå tính khaáu hao • NBV (net book value) laø giaù trò taøi saûn chöa ñöôïc khaáu hao • m laø heä soá khaáu hao, thay ñoåi tuøy theo loaïi tuoåi thoï taøi saûn • Vôùi taøi saûn coù tuoåi thoï 3, 5,7 hoaëc 10 naêm thì m = 2 • Vôùi taøi saûn coù tuoåi thoï 15 hoaëc 20 naêm thì m = 1,5

9. Qui ñònh tyû leä khaáu hao theo MACRS

10. Aûnh höôûng cuûa laõi vay vaø coå töùc ñeán thueá • Chi phí laõi vay – ñöôïc xem laø khoaûn chi phí tröôùc thueá, do ñoù, ñöôïc tröø ra khoûi thu nhaäp chòu thueá • Coå töùc – ñöôïc xem laø khoaûn thanh toaùn sau thueá, do ñoù, khoâng ñöôïc tröø ra khoûi thu nhaäp chòu thueá • Söû duïng nguoàn taøi trôï töø nôï tieát kieäm ñöôïc thueá trong khi söû duïng nguoàn taøi trôï töø voán chuû sôû höõu khoâng tieát kieäm ñöôïc thueá

11. Moâi tröôøng taøi chính • Quan heä giöõa coâng ty vôùi heä thoáng taøi chính • Caùc boä phaän caáu thaønh heä thoáng taøi chính • Thò tröôøng taøi chính • Caùc toå chöùc taøi chính • Caùc coâng cuï taøi chính

12. Quan heä giöõa coâng ty vôùi heä thoáng taøi chính Caùc toå chöùc taøi chính Ñôn vò thaëng dö voán: Hoä gia ñình Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc Caùc doanh nghieäp Chính phuû Toå chöùc nöôùc ngoaøi Ñôn vò thieáu huït voán: Hoä gia ñình Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc Caùc doanh nghieäp Chính phuû Toå chöùc nöôùc ngoaøi Huy ñoäng voán Phaân boå voán Thò tröôøng taøi chính

13. Thò tröôøng taøi chính • Thò tröôøng taøi chính laø thò tröôøng dieãn ra caùc giao dòch taøi saûn taøi chính • Taøi saûn taøi chính laø gì? Taøi saûn laø gì? Taøi saûn höõu hình VS taøi saûn voâ hình? • Taøi saûn laø baát kyø vaät sôû höõu naøo coù giaù trò trong trao ñoåi. Taøi saûn noùi chung coù theå chia thaønh: taøi saûn höõu hình vaø taøi saûn voâ hình • Taøi saûn höõu hình laø taøi saûn maø giaù trò cuûa noù tuøy thuoäc vaøo nhöõng thuoäc tính vaät lyù cuï theå cuûa noù (Nhaø xöôûng, ñaát ñai, maùy moùc thieát bò, nguyeân vaät lieäu) • Taøi saûn voâ hình laø taøi saûn ñaïi dieän cho nhöõng traùi quyeàn hôïp phaùp ñoái vôùi lôïi ích trong töông lai, giaù trò cuûa noù khoâng coù lieân heä gì vôùi hình thöùc vaät lyù ôû ñoù traùi quyeàn ñöôïc ghi nhaän • Taøi saûn taøi chính laø moät loaïi taøi saûn voâ hình

14. Moät soá ví duï cuï theå veà taøi saûn taøi chính • Traùi phieáu do chính phuû phaùt haønh (Gov. bond) • Traùi phieáu do NHÑTPTVN (BIDV) phaùt haønh • Coå phieáu REE, SAM, CAN, HAP,.. • Coå phieáu cuûa coâng ty Kinh Ñoâ • Kyø phieáu do NH phaùt trieån nhaø phaùt haønh • Hôïp ñoàng quyeàn choïn • Chöùng chæ tieàn göûi (CD) • Tín phieáu kho baïc • Thöông phieáu • Soå tieàn göûi tieát kieäm ngaân haøng • …

15. Muïc ñích vaø vai troø cuûa TT taøi chính • Muïc ñích – huy ñoäng vaø phaân boå hieäu quaû tieàn tieát kieäm ñeán ngöôøi söû duïng sau cuøng • Vai troø cuûa thò tröôøng taøi chính: • Quyeát ñònh giaù caû taøi saûn taøi chính thoâng qua söï taùc ñoäng qua laïi giöõa cung vaø caàu, giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua • Cung caáp cho nhaø ñaàu tö phöông tieän thanh khoaûn • Cung caáp thoâng tin cho ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn, nhôø vaäy, caét giaûm ñöôïc chi phí giao dòch

16. Capital mobilization and allocation via financial markets Financial Intermediaries • Savers: • Households • Institution investors • Local Businesses • Government • Foreign entities • Borrowers: • Households • Institution investors • Local Businesses • Government • Foreign entities Capital Mobilization Capital Allocation Financial Markets

17. Caùc loaïi giao dòch taøi chính Nguoàn voán chuyeån giao (1) Giao dòch tröïc tieáp Chöùng khoaùn sô caáp Chöùng khoaùn sô caáp Chöùng khoaùn thöù caáp (2) Qua toå chöùc taøi chính trung gian Ñôn vò thaëng dö voán Ngöôøi cho vay Ñôn vò thieáu huït voán Ngöôøi ñi vay Nguoàn voán tín duïng Nguoàn voán tín duïng Chöùng khoaùn sô caáp Chöùng khoaùn sô caáp (3) Qua thò tröôøng taøi chính Tieàn thu ñöôïc do baùn chöùng khoaùn Nguoàn voán chuyeån giao

18. Phaân loaïi TTTC theo loaïi traùi quyeàn Caùc loaïi chöùng khoaùn coù lôïi töùc coá ñònh Caùc loaïi chöùng khoaùn coù lôïi töùc khoâng coá ñònh Chöùng khoaùn nôï Coå phieáu öu ñaõi Coå phieáu thöôøng Thò tröôøng CK coù thu nhaäp coá ñònh Thò tröôøng voán coå phaàn Thò tröôøng chöùng khoaùn nôï Thò tröôøng coå phieáu thöôøng

19. Phaân loaïi TTTC theo thôøi haïn Chöùng khoaùn nôï Coå phieáu öu ñaõi & coå phieáu thöôøng Thôøi haïn khoâng quaù 1 naêm Thôøi haïn treân 1 naêm Thò tröôøng tieàn teä Thò tröôøng voán

20. Hieäu quaû thò tröôøng taøi chính • Thò tröôøng hieäu quaû – Giaù caû hieän taïi cuûa taøi saûn taøi chính phaûn aùnh ñaày ñuû moïi thoâng tin coù lieân quan • Caùc hình thöùc hieäu quaû thò tröôøng • Hình thöùc yeáu – giaù caû phaûn aùnh thoâng tin quaù khöù • Hình thöùc trung bình – giaù caû phaûn aùnh thoâng tin quaù khöù vaø thoâng tin ñöôïc coâng boá • Hình thöùc maïnh – giaù caû phaûn aùnh thoâng tin quaù khöù, thoâng tin ñöôïc coâng boá vaø caû thoâng tin mang tính chaát rieâng tö khoâng ñöôïc coâng boá • Ví duï minh hoïa

21. Toå chöùc taøi chính trung gian • Toå chöùc taøi chính trung gian –Toå chöùc huy ñoäng tieàn töø nhöõng ngöôøi tieát kieäm vaø söû duïng tieàn huy ñoäng ñöôïc ñeå cho vay hoaëc cung caáp caùc dòch vuï taøi chính • Caùc toå chöùc taøi chính trung gian bao goàm: • Ngaân haøng thöông maïi • Caùc toå chöùc tieát kieäm • Coâng ty baûo hieåm • Quyõ löông höu • Coâng ty taøi chính • Quyõ ñaàu tö hoå töông • Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa NHTM vaø toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng? Toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng

22. Moâi giôùi taøi chính • Ngaân haøng ñaàu tö – Toå chöùc taøi chính thöïc hieän bao tieâu chöùng khoaùn (traùi phieáu vaø coå phieáu) môùi phaùt haønh – mua chöùng khoaùn töø ngöôøi phaùt haønh ñeå baùn laïi treân thò tröôøng • Ngaân haøng caàm coá baát ñoäng saûn – Toå chöùc taøi chính mua caùc khoaûn caàm coá baát ñoäng saûn ñeå baùn laïi – Hoaït ñoäng mua vaø baùn caàm coá baát ñoäng saûn

23. Caùc coâng cuï taøi chính • Treân thò tröôøng voán • Traùi phieáu • Coå phieáu • Chöùng khoaùn caàm coá baát ñoäng saûn • Treân thò tröôøng tieàn teä • Tín phieáu kho baïc • Chöùng chæ tieàn göûi • Thöông phieáu • Thuaän nhaän cuûa ngaân haøng • Coâng cuï taøi chính phaùi sinh • Hôïp ñoàng kyø haïn • Hôïp ñoàng giao sau • Hôïp ñoàng hoaùn ñoåi • Hôïp ñoàng quyeàn choïn • Quyõ lieân bang • Thoaû thuaän mua laïi • Kyù thaùc dollar ngoaïi bieân

24. Heä thoáng taøi chính ôû Vieät Nam • Caùc toå chöùc tín duïng • Thò tröôøng taøi chính • Caùc coâng cuï taøi chính

25. Caùc toå chöùc tín duïng • Ngaân haøng – Toå chöùc nhaän kyù thaùc • Ngaân haøng thöông maïi • Ngaân haøng ñaàu tö phaùt trieån • Ngaân haøng ñaëc bieät • Ngaân haøng xuaát nhaäp khaåu • Ngaân haøng phaùt trieån nhaø • Ngaân haøng phuïc vuï ngöôøi ngheøo • Toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng – Toå chöùc khoâng nhaän kyù thaùc

26. Ngaân haøng thöông maïi • NHTM quoác doanh • Heä thoáng NH Coâng Thöông Vieät Nam • Heä thoáng NH Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân • Heä thoáng NH Ngoaïi Thöông • NHTM coå phaàn • NHTM lieân doanh • CN NHTM nöôùc ngoaøi

27. Toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng • Phaân bieät giöõa NH vaø toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng • Loaïi hình toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng • Coâng ty taøi chính • Coâng ty cho thueâ taøi chính • Quyõ tín duïng nhaân daân • Quyõ hoå trôï phaùt trieån • …

28. Caùc toå chöùc taøi chính ôû Vieät Nam NH Nhaø Nöôùc Caùc Toå Chöùc Tín Duïng Ngaân Haøng Toå Chöùc Tín Duïng Phi NH Ngaân Haøng Thöông Maïi Coâng ty Baûo Hieåm Ngaân Haøng Ñaàu Tö Coâng ty Taøi Chính NH Phaùt Trieån Nhaø Quyõ Ñaàu Tö NH Phuïc Vuï Ngöôøi Ngheøo Quyõ Hoã Trôï Phaùt Trieån

29. Thò tröôøng taøi chính Vieät Nam • Thò tröôøng ngoaïi hoái – Hình thaønh hoaït ñoäng töø naêm 1991 • Thò tröôøng voán – Hình thaønh vaø hoaït ñoäng töø naêm 2000 • Thò tröôøng tieàn teä – Chöa ñöôïc chuù troïng laém

30. Caùc coâng cuï taøi chính – haøng hoaù treân thò tröôøng taøi chính ôû VN • Haøng hoaù treân thò tröôøng tieàn teä: Tín phieáu, chöùng chæ tieàn göûi • Haøng hoaù treân thò tröôøng voán: Coå phieáu, traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu coâng ty (chuû yeáu laø NHQD vaø coâng ty coù uy tín), kyø phieáu NH phaùt trieån nhaø • Haøng hoaù treân thò tröôøng ngoaïi hoái chuû yeáu laø USD vôùi 3 loaïi giao dòch: • Giao ngay • Coù kyø haïn • Hoaùn ñoåi • Haøng hoaù treân thò tröôøng taøi chính VN noùi chung chöa ñöôïc phaùt trieån ña daïng vaø phong phuù

31. Nhaän xeùt chung veà thò tröôøng taøi chính ôû VN • Chöa phaùt trieån, theå hieän: • Qui moâ thò tröôøng nhoû beù • Haøng hoaù chöa ña daïng, ñaëc bieät laø thò tröôøng tieàn teä • Hieäu quaû thò tröôøng yeáu • Quaù chuù troïng vaøo taøi chính döïa treân neàn taûng ngaân haøng • Chöa chuù troïng taøi chính döïa treân neàn taûng thò tröôøng

32. Taùc ñoäng • Qui moâ nhoû beù => tính thanh khoaûn keùm • Haøng hoaù chöa ña daïng => (1) thieáu cô hoäi ñaàu tö, (2) ruûi ro ñaàu tö cao • Hieäu quaû thò tröôøng yeáu => (2) giao dòch khoâng coâng baèng, (2) khoù phaùt trieån caùc coâng cuï taøi chính hieän ñaïi.