De diefstal van de erfenis

1. De vervangingstheologie De diefstal van de erfenis A.C. Baak 29 maart 2012

2. Zingen: Psalm 147 : 10 Hij gaf aan Jakob Zijne wetten,Deed Isrel op Zijn woorden letten.Hij leerde z' in Zijn wegen wand’len.Zo wou Hij met geen volken hand’len:Die moesten Zijn getuigenissenEn Zijn verbondsgeheimen missen.Laat dan Gods lof ten hemel rijzen;Laat al wat adem heeft Hem prijzen!

3. Lezen: Romeinen 11 : 11-36 • Zo zeg ik dan: Hebben zij gestruikeld, opdat zij vallen zouden? Dat zij verre; maar door hun val is de zaligheid den heidenen geworden, om hen tot jaloersheid te verwekken. • En indien hun val de rijkdom is der wereld, en hun vermindering de rijkdom der heidenen, hoeveel te meer hun volheid! • Want ik spreek tot u, heidenen, voor zoveel ik der heidenen apostel ben; ik maak mijn bediening heerlijk; • Of ik enigszins mijn vlees tot jaloersheid verwekken, en enigen uit hen behouden mocht. • Want indien hun verwerping de verzoening is der wereld, wat zal de aanneming wezen, anders dan het leven uit de doden? • En indien de eerstelingen heilig zijn, zo is ook het deeg heilig, en indien de wortel heilig is, zo zijn ook de takken heilig. • En zo enige der takken afgebroken zijn, en gij, een wilde olijfboom zijnde, in derzelver plaats zijt ingeënt, en des wortels en der vettigheid des olijfbooms mede deelachtig zijt geworden, • Zo roem niet tegen de takken; en indien gij daartegen roemt, gij draagt den wortel niet, maar de wortel u. • Gij zult dan zeggen: De takken zijn afgebroken, opdat ik zou ingeënt worden. • Het is wel; zij zijn door ongeloof afgebroken, en gij staat door het geloof. Zijt niet hooggevoelende, maar vrees. • Want is het, dat God de natuurlijke takken niet gespaard heeft, zie toe, dat Hij ook mogelijk u niet spare. • Zie dan de goedertierenheid en de strengheid van God; de strengheid wel over degenen, die gevallen zijn, maar de goedertierenheid over u, indien gij in de goedertierenheid blijft; anderszins zult ook gij afgehouwen worden. • Maar ook zij, indien zij in het ongeloof niet blijven, zullen ingeënt worden; want God is machtig om dezelve weder in te enten. • Want indien gij afgehouwen zijt uit den olijfboom, die van nature wild was, en tegen nature in den goeden olijfboom ingeënt; hoeveel te meer zullen deze, die natuurlijke takken zijn, in hun eigen olijfboom geent worden? • Want ik wil niet, broeders, dat u deze verborgenheid onbekend zij (opdat gij niet wijs zijt, bij uzelven), dat de verharding voor een deel over Israel gekomen is, totdat de volheid der heidenen zal ingegaan zijn. • En alzo zal geheel Israel zalig worden; gelijk geschreven is: De Verlosser zal uit Sion komen en zal de goddeloosheden afwenden van Jakob. • En dit is hun een verbond van Mij, als Ik hun zonden zal wegnemen. • Zo zijn zij wel vijanden aangaande het Evangelie, om uwentwil, maar aangaande de verkiezing zijn zij beminden, om der vaderen wil; • Want de genadegiften en de roeping Gods zijn onberouwelijk. • Want gelijkerwijs ook gijlieden eertijds Gode ongehoorzaam geweest zijt, maar nu barmhartigheid verkregen hebt door dezer ongehoorzaamheid; • Alzo zijn ook dezen nu ongehoorzaam geweest, opdat ook zij door uw barmhartigheid zouden barmhartigheid verkrijgen. • Want God heeft hen allen onder de ongehoorzaamheid besloten, opdat Hij hun allen zou barmhartig zijn. • O diepte des rijkdoms, beide der wijsheid en der kennis Gods, hoe ondoorzoekelijk zijn Zijn oordelen, en onnaspeurlijk Zijn wegen! • Want wie heeft den zin des Heeren gekend? Of wie is Zijn raadsman geweest? • Of wie heeft Hem eerst gegeven, en het zal hem wedervergolden worden? • Want uit Hem, en door Hem, en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid in der eeuwigheid. Amen.

4. De vervangingstheologie De diefstal van de erfenis A.C. Baak 29 maart 2012

5. Geestelijke groei • Inzicht in profetisch woordEen duidelijk, helder inzicht in het heilshandelen van God draagt bij tot goed verstaan van Gods bedoelingen met deze wereld. • Zicht op de beloftenDoor het zicht op de beloften ten aanzien van Israël zien we Gods werk ook met betrekking tot Zijn handelen met andere volkeren. • BemoedigingHet Koninkrijk van God krijgt aanvankelijk gestalte door de terugkeer van de Heere Jezus en tenslotte loopt dit handelen van God uit op de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

6. Definities • Diefstal: Iets toe-eigenen waar je geen recht op hebt. • Erfenis • Algemeen: wat een overledene achterlaat • In de Bijbel: bezit of eigendom • Numeri 18:20 • Deuteronomium 9:26, 32:9 • 1 Koningen 8:51 • Ezechiël 44:28 • Joël 3:2 • (en nog meer dan ruim 100 teksten, zie concordantie)

7. Definities • Vervangen: waarom? • Omdat iets oud, kapot, versleten is, ‘t werkt niet meer • Dus: vernieuwen, vervangen, stellen in plaats van

8. Vervangen • Wat moet worden vervangen? • Ezechiël 36:26 (stenen hart – vlesen hart) • Johannes 3:3 (natuurlijke geboorte – wedergeboorte) • Romeinen 2:29 (letterlijke besnijdenis – besnijdenis des harten)

9. Wat wel en wat niet? Christelijke feesten Avondmaal Christelijke jaartelling Heidens/christelijke zonnekalender Zuigelingenbesprenging (Kinder)doop Zondag Kerk Nieuwe verbond (testament) Kerk (gemeente) • Joodse feesten • Pascha • Joodse jaartelling • Joodse maankalender • Doop (op grond van belijdenis, getuigenis) • Besnijdenis • Sabbat • Tempel / synagoge • Oude verbond (testament) • Israël

10. Omschrijving vervangingsleer Wat is de vervangingsleer (substitutieleer, vervangingstheologie, vervangingsgedachte)? • De theorie dat de kerk definitief de plaats van Israël zou hebben ingenomen. Ze is gebaseerd op het allegorisch (symbolisch) lezen van de profetieën (= vergeestelijken). • Beloften voor de kerk • Vloekspraken voor Israël • Gevolg: antisemitisme

11. Omschrijving vervangingsleer • Israël als geheel en voorgoed in Gods plan terzijde gesteld en de kerk als het geestelijk (nieuwe) Israël is ervoor in de plaats gekomen. • De vervangingsleer is de theologie, de visie, de leer, de bewuste of onbewuste gedachte, dat de kerk van Christus de plaats van Israël in Gods heilshandelen heeft overgenomen. • Kerk in het Midden-Oosten • Roomse kerk

12. Enkele gedachten • Vervangingsdenken springlevend? • Gekleurde bril noodzakelijk • Kerk zonder toekomst • Leviticus 26:44 • Kerntekst: Maleachi 3:6 – Ik, de Heere, wordt niet veranderd, daarom zijt gij, o kinderen van Jacob, niet verteerd. (geheim van Israëls onsterfelijkheid) • Aantasting Bijbels gezag (exegese belangrijk!)

13. Enkele gedachten • Geen vervangingstheologie, wel toevoegingstheologie • Vervangingstheologie = vervullingstheologie • Israël: onoplosbaar probleem • Israël geen synoniem voor kerk • Geen vervanging, wel vergelijking • Israël bestaat niet meer. Is kerk historisch vervolg? • Het Joodse volk is een gewoon volk

14. Enkele gedachten • Geen vervanging maar andere bedeling • Palestijnen een eigen staat? • Stichting van de staat Israël in 1948, waarom? • Gevolgen vervangingsleer: antisemitisme, inquisitie, enz. • Onbekwame theologen

15. Oorsprong vervangingsleer (1) • Verkeerd verstaan van de bloedtekst Mattheüs 27:23, 25 • Weerlegging • Lukas 23:34 • Handelingen 3:17,18 • Jesaja 53:5, 6, 10, 11 • Johannes 10:18 • Johannes 11: 51, 52 • Handelingen 4:27

16. Oorsprong vervangingsleer (2) • Verschil tussen gemeente uit Joden en uit heidenen

17. Oorsprong vervangingsleer (3) • Weg groeien van het Jodendom door groei van gemeente uit heidenen

18. Introductie allegorisch lezen • Origenes(184-254) introduceerde het allegorisch lezen van de Bijbel • Aanhanger van Platonisme: kloof tussen ideeënwereld en concrete werkelijkheid • Aanpassing Bijbelse waarheden

19. Geestelijk verstaan… … of vergeestelijken? • Figuurlijk = beeldspraak gebruikend • Allegorie = abstracte zaken voorstellen als personen • Symbool = teken dat iets anders voorstelt

20. Gevaren symbolische opvatting • Voorbeelden: • Opstanding • Hemelvaart • Getallen in de Bijbel • Vergeestelijken is ongepast: God bedoelt wat Hij zegt en zegt wat Hij bedoelt.

21. Voorbeelden vergeestelijken • Dode Zee (Ezechiël 47) • 10 pijlen in hart van Absalom • 2 penningen van de barmhartige Samaritaan • Het land Israël

22. Conclusie • Letterlijk nemen waar dat kan • Symbolisch / figuurlijk als uit de context blijkt dat de tekst allegorisch / symbolisch wordt bedoeld (Mattheüs 26:26) • Voorzichtig zijn: er is al dwaalleer genoeg (geweest)

23. Bewijzen tegen vervangingstheologie • Genesis 12:3 • Genesis 17:5-8, 19, 21 • Exodus 4:22 (Psalm 89:28, Hosea 11:1, 8) • Deuteronomium 7:6-8 --- 10: 15 --- 14:2 • Psalm 98:3 --- 105:8-11 Hij gedenkt Zijn verbond tot in der eeuwigheid + landbelofte • Psalm 147:19-20 bijzondere positie, vgl. Romeinen 3:2 • Jesaja 43:21 --- 49:14-16

24. Bewijzen tegen vervangingstheologie • Jeremia 31:31-37 “Ziet, de dagen komen, spreekt de HEERE, dat Ik met het huis van Israël en met het huis van Juda een nieuw verbond zal maken” (uitleg volgt). • Jeremia 33:19-26 Gods trouw • Ezechiël 36:25-28 Paralleltekst met Jeremia 31:31-34 • Amos 9:15 Bevestiging van de landbelofte

25. Bewijzen tegen vervangingstheologie • Zacharia 12 + 14Toekomst van Israël • Romeinen 11:27 “En dit is hun een verbond van Mij, als Ik zonden zal wegnemen”.Vergelijk Jeremia 31:34 • Romeinen 11:29Kerntekst: “Want de genadegiften en de roeping Gods zijn onberouwelijk”. • N.B. Het fundament waarop Israël rust, is dus Gods verkiezing, Zijn trouw en liefde, en Zijn verbond.

26. Bewijzen tegen vervangingstheologie • Hebreën 8:8-13Citaat uit Jeremia 31, o.a. vers 31 • Hebreën 10:16,17Citaat uit Jeremia 31, o.a. vers 33

27. Toelichting op het Nieuwe Verbonduit Jeremia 31 en Hebreën 8 • Nieuwe verbond wordt gesloten met huis van Israël en huis van Juda (vers 31). • Het Sinaï-verbond is door Israël vernietigd (vers 32). • Bekering van Israël (vers 33 en 34). • Inhoud van het verbond blijft hetzelfde • Uiterlijke versus innerlijke gehoorzaamheid • Diep ingrijpende en uiterst radicale vernieuwing van bestaand verbond • kainos in plaats van neos • Als Israël heeft afgedaan, waar is dan de trouw van God?

28. Conclusies • Het verbond met Israël blijft van kracht • Wat wel verandert is de werkingswijze van het verbond: volgens de nieuwe gehoorzaamheid • Verbond krijgt verdieping (in de harten geschreven) en verbreding (naar heidenvolken) • Nieuwe verbond zal vervuld worden als Israël met zijn God verzoend is, vervuld in de hemelse Hogepriester Christus (Hebreën 8)

29. Theologisch puin • Christendom wortelt in Jodendom • Vervangingsleer moet worden vervangen door heldere, Bijbelse leer door acht te geven op het Profetisch Woord (2 Petrus 1:19). • Het theologisch puin moet worden opgeruimd!

30. Zingen: Psalm 102: 7 en 8(Collecte) Gij zult opstaan, ons beschermen,Over Sion U ontfermen,Want de tijd, Uw stad voorspeld,Aan haar leed ten perk gesteld,Die zo lang gewenste dagenVan Uw gunstrijk welbehagen,Zijn, o God, in 't eind geboren.Gij, Gij zult haar klacht verhoren.

31. Zingen: Psalm 102: 7 en 8(Collecte) Reeds verlangen Uwe knechtenHare stenen op te rechten.Elk heeft deernis met haar gruis;Elk toont ijver voor Gods huis.Albestierend Opperwezen,Dan zal 't heidendom U vrezen;Al de vorsten neergebogenDoen dan huld' aan Uw vermogen.

32. Pauze • Na de pauze: gelegenheid tot vragen stellen 21 juni 2012 D.V. het vervolg: Vervangingstheologie in de lijn van de kerkgeschiedenis • Kerkvaders • Reformatie • Nadere Reformatie • Kanttekeningen bij Statenvertaling • 19e eeuw (Reveil, Afscheiding, Evangelische stromingen) • Onze tijd