Uniwersytet Warszawski

Uniwersytet Warszawski

Paweł Stępień i Agata Wroczyńska Doświadczenia z wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacjina Uniwersytecie Warszawskim w kontekście systemu zapewnieniai doskonalenia jakości kształcenia DOBRE PRAKTYKI W ZAPEWNIANIU I DOSKONALENIUJAKOŚCI KSZTAŁCENIANA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM2012 15 czerwca 2012

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej VI. Problemy do dyskusji

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW • Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 164 poz. 1365 z późn. zm.), • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych, • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu, • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej, http://www.bip.nauka.gov.pl/bipmein/index.jsp?place=Menu02&news_cat_id=117&layout=1&page=0

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia, • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji, w tym opisów efektów kształcenia dla obszarów kształcenia, • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 4 listopada 2011 w sprawie wzorcowych efektów kształcenia, • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, http://www.bip.nauka.gov.pl/bipmein/index.jsp?place=Menu02&news_cat_id=117&layout=1&page=0

I. Akty prawne związane z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji na UW • Uchwała Senatu UW nr 405 z dnia 28 września 2011 r. w sprawie wytycznych dotyczących projektowania planów studiów i programów kształcenia, ich realizacji i oceny rezultatów, http://www.bss.uw.edu.pl/aktualnosci/uchw_405.pdf http://www.bss.uw.edu.pl/aktualnosci/zal_uchw_nr_405.pdf • Zarządzenia Rektora UW nr 44 z dnia 26 października 2011 r.w sprawie szczegółowego sposobu projektowania realizacji i oceny rezultatów programów kształcenia, http://www.bjk.uw.edu.pl/files/pdf/zarz44_opis_pr_stud.pdf • Zarządzenie Rektora UW nr 13 z dnia 12 marca 2012 r. w sprawie powołania Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia. http://www.monitor.uw.edu.pl/podglad2.php?id=2108

II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW • 2 i 30 listopada 2011 r. – szkolenia dla członków wydziałowych komisji ds. opisu programu kształcenia zgodnego z KRK (BJK), • 14 listopada 2011 r. – szkolenie dla członków wydziałowych zespołów zapewnienia jakości kształcenia oraz członków Uczelnianego Zespołu zapewnienia Jakości Kształcenia (BJK), • 23 listopada 2011 r. – informacja dla kierowników jednostek na posiedzeniu „Małego Senatu” (BJK), • 10 grudnia 2011 r. – warsztaty dla członków Zarządów Samorządu Studentów jednostek UW (BJK), • 21 grudnia 2011 r. – spotkanie dotyczące punktów ECTS oraz kształcenia językowego w związku z wdrażaniem Krajowych Ram Kwalifikacji i weryfikacją opisu programów kształcenia (Pełnomocnik Rektora ds. realizacji Procesu Bolońskiego),

II. Kalendarz prac nad wdrażaniem KRK na UW • 15 lutego 2012 r. – zakończenie prac w jednostkach nad opisem programów kształcenia zgodnych z KRK, • 19 marca 2012 r. – rozpoczęcie prac Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia, • 2 kwietnia 2012 r. – spotkanie robocze z udziałem Prorektora ds. Studenckich, Przewodniczących Komisji Rektorskich, Przewodniczącej Senackiej Komisji ds. Studentów..., Pełnomocnika Rektora ds. Jakości Kształcenia, Kierownika Biura ds. Jakości Kształcenia, Uczelnianego Koordynatora ECTS, • 16 kwietnia 2012 r. – zakończenie prac Komisji Rektorskich ds. Programów Kształcenia, • 16 maja 2012 r. – przyjęcie przez Senat UW efektów kształcenia dla uchwalonych już wcześniej kierunków studiów, • 30 maja 2012 r. – przyjęcie przez Senat UW efektów kształcenia dla nowych kierunków studiów.

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 1. Wnioski przekazane przez przewodniczących Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia • w przeważającej większości programów kształcenia efekty kierunkowe stanowią uszczegółowienie efektów obszarowych, są spójne oraz adekwatne do kierunku studiów, • w przeważającej większości programów kształcenia efekty kierunkowe zostały zdefiniowane tak, że można łatwo zweryfikować, czy zostały osiągnięte przez studenta (są konkretne, sprawdzalne i mierzalne), • w przeważającej większości programów podział na moduły jasno odzwierciedla logikę struktury programu kształcenia, ale...

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 1. Wnioski przekazane przez przewodniczących Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia • w wielu wypadkach nie założono uzyskania biegłości językowej na poziomie B2+ na studiach II stopnia, • w niektórych programach kształcenia wątpliwości budziło przypisanie programu do więcej niż jednego obszaru kształcenia, • mimo że większość efektów kształcenia sformułowano jasno i precyzyjnie, w niektórych programach kształcenia wątpliwości budziła mierzalność efektów dotyczących kompetencji społecznych, • w nielicznych wypadkach uznano, iż metody weryfikacji efektów kształcenia (dotyczących umiejętności oraz kompetencji społecznych) są nieodpowiednie.

III. Wnioski z prac nad wdrażaniem KRK na UW III 2. Wnioski z punktu widzenia systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW • dzięki szkoleniom, w których uczestniczyło ok. 1000 osób, społeczność akademicka UW lepiej poznała skutki nowelizacji Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w zakresie dydaktyki, zwłaszcza zaś możliwości i ograniczenia, jakie niosą regulacje związane z Krajowymi Ramami Kwalifikacji, • opiniowanie programów kształcenia przez nauczycieli akademickich z innych jednostek UW umożliwiło poznanie korzyści płynących z peerreview, • opiniując programy kształcenia, członkowie Zespołów w Komisjach Rektorskich ds. Programów Kształcenia mieli możliwość zapoznania się z ofertą dydaktyczną, koncepcją kształcenia, pomysłami na programy studiów w innych niż ich macierzysta jednostkach.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 1. Obawy i oczekiwania społeczności akademickiej związane z budową systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) Obawy (m.in.): • przed ograniczaniem autonomii Uniwersytetu i poszczególnych jednostek • przed utożsamieniem zapewnienia jakości z działaniami kontrolnymi • przed działaniami godzącymi w tradycję akademicką • przed działaniami antagonizującymi środowisko akademickie • przed działaniami pozornymi • przed rozrostem biurokracji.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 1. Obawy i oczekiwania społeczności akademickiej związane z budową systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) Oczekiwania (m.in.): • poszanowania autonomii i specyfiki jednostek Uniwersytetu Warszawskiego, • wykorzystania dobrych doświadczeń jednostek w zapewnianiu jakości kształcenia, • nadania wysokiej rangi ocenie własnej, • dialogu, współpracy, wspierania i upowszechniania najlepszych rozwiązań, • racjonalności i efektywności podejmowanych działań.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 2. Założenia systemu zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim (2007) • Kluczem do wysokiej jakości kształcenia na UW jest świadome współtworzenie kultury jakości przez wszystkich członków społeczności akademickiej. • Uzyskiwanie wysokiej jakości kształcenia na UW nierozerwalnie wiąże się z autonomią, tradycją i godnością społeczności akademickiej i możliwe jest dzięki osiąganiu założonych przez nią celów.

IV. KRK a system zapewnienia i doskonalenia jakości kształcenia na UW – obawy, oczekiwania, skutki IV 3. Spodziewane skutki przyjęcia efektów kształcenia jako podstawy projektowania dydaktyki (konferencja Efekty kształcenia – szanse i wyzwania dla szkolnictwa wyższego w Polsce, 29 października 2008) Na poziomie jednostki (m.in.): • program studiów jako całość celowa i zhierarchizowana ze względu na cele • wykluczenie bezrefleksyjnego powielania starych wzorów przy projektowaniu dydaktyki • uwiarygodnienie ECTS jako punktacji organicznie związanej z efektami kształcenia • zaangażowanie, autorefleksja, integracja społeczności akademickiej poprzez udział w dyskusji o programach studiów • uwzględnienie wyników badań ankietowych i benchmarkingu w dyskusji o programach studiów (opinie studentów, nauczycieli akademickich, absolwentów, pracodawców) • namysł nad misją i strategią jednostki.

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 1. Ocena programowa Funkcjonowanie wewnętrznego systemu zapewniania jakości powinno zostać przedstawione ze szczególnym uwzględnieniem następujących aspektów: 1. Zarządzanie kierunkiem Należy przedstawić: • strukturę procesu decyzyjnego, w tym organy i osoby podejmujące decyzje odnoszące się do tworzenia i prowadzenia kształcenia na ocenianym kierunku studiów z uwzględnieniem zakresu ich kompetencji i odpowiedzialności; • system oceny procesu zarządzania kierunkiem i sposób wykorzystania jej wyników w celu doskonalenia kształcenia na ocenianym kierunku, a także ocenę skuteczności przyjętych rozwiązań. Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.1.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 1. Ocena programowa 2. Weryfikacja zakładanych efektów kształcenia. Należy przedstawić system weryfikacji osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia na różnych jego etapach, w tym: • opis procedur określania efektów kształcenia oraz monitorowania ich realizacji, • opis sposobów potwierdzania efektów na każdym etapie kształcenia, w tym: system oceny prac zaliczeniowych, projektowych, egzaminacyjnych, system weryfikacji efektów uzyskanych w wyniku odbycia praktyk/stażu, system sprawdzania końcowych efektów (proces dyplomowania), oraz jeżeli jest to możliwe ze względu na specyfikę i profil prowadzonego kształcenia system monitorowania karier zawodowych na rynku pracy; • opis udziału interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych w procesie określania i weryfikacji zakładanych efektów kształcenia; • opis mechanizmów mających na celu doskonalenie programu kształcenia i jego efektów; • opis procedur zapewniających publiczną dostępność opisu efektów kształcenia, systemu ich oceny oraz weryfikacji; • opis systemu zapobiegania zjawiskom patologicznym, związanym z procesem kształcenia, oraz dokonać oceny trafności i skuteczności przyjętych rozwiązań. Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.1.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Należy podać informacje umożliwiające ocenę czy: • jednostka ma sformułowaną strategię rozwoju? • strategia rozwoju jednostki jest zbieżna z misją Uczelni i nawiązuje do polityki budowy wysokiej jakości kształcenia? • jednostka opracowała koncepcję kształcenia obejmującą studia I i II stopnia, studia doktoranckie i podyplomowe, spójną z jej celami strategicznymi? • jednostka identyfikuje swoją rolę i pozycję na rynku edukacyjnym uwzględniając znaczenie jakości kształcenia, • jednostka ma zidentyfikowanych wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy oraz czy uczestniczą oni w procesie kształtowania oferty edukacyjnej jednostki i budowaniu wysokiej kultury jakości kształcenia, a także • sformułować ocenę przyjętych rozwiązań w tym zakresie oraz wynikające z niej wnioski. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Część II. Wewnętrzny system zapewniania jakości Należy wskazać poszczególne przepisy i ich zakres normatywny, w tym przepisy: • konstytuujące wewnętrzny system zapewniania jakości oraz określające kompetencje organów [...] jednostki w tym zakresie, • dotyczące tworzenia programów kształcenia [...], • dotyczące określania i weryfikacji efektów kształcenia, w tym procesu dyplomowania, zasad rekrutacji, toku studiów [...]. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

V. KRK a ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej V 2. Ocena instytucjonalna Należy przedstawić procedury / procesy dotyczące: • weryfikacji osiągania zakładanych efektów kształcenia; [...] • prowadzenia badań naukowych w zakresie obszaru / obszarów, do których zostały przyporządkowane prowadzone studia; • zasad oceniania studentów [...], monitorowania i oceny efektów kształcenia na rynku pracy; • udziału pracodawców i innych przedstawicieli rynku pracy w określaniu i ocenie efektów kształcenia; • publicznego dostępu do informacji o programach studiów, efektach kształcenia, organizacji i procedurach toku studiów; [...] • weryfikacji zasobów materialnych, w tym infrastruktury dydaktycznej i naukowej; [...] • oceny doboru kadry prowadzącej i wspierającej proces kształcenia [...]. Załącznik nr 2 do Uchwały Nr 1/ 2012 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej, http://www.pka.edu.pl/Dokumenty/Uchwaly/1.2012_zal.2.pdf

VI. Problemy do dyskusji Drogi do osiągnięcia świadomego współtworzenia kultury jakości w warunkach znowelizowanego Prawa o szkolnictwie wyższym. Zagrożenia dla autonomii, tradycji i godności społeczności akademickiej jako fundamentu wysokiej jakości kształcenia. Wykorzystanie doświadczeń z prac nad wdrażaniem KRK w budowie systemu zapewnienia jakości kształcenia. Informacja, narzędzia, biurokracja? Rola procedur i dokumentacji w budowie systemu zapewnienia jakości kształcenia.

Pełnomocnik Rektora ds. Jakości Kształcenia dr hab. Paweł Stępień, prof. UW E-mail: pawel.stepien@adm.uw.edu.pl Tel. 0 692 15 62 64 Biuro ds. Jakości Kształcenia Kierownik: mgr Agata Wroczyńska (awroczynska@uw.edu.pl) Katarzyna Wileńska (kwilenska@adm.uw.edu.pl) www.bjk.uw.edu.pl E-mail: bjk@uw.edu.pl Tel. (022) 55 24 072, (022) 55 24 073, Fax (022) 55 24 071 Siedziba: ul. Karowa 18, p. 203

Uniwersytet Warszawski