VENDOSJA E PROGRAMUAR DHE E PAPROGRAMUAR

1. MËNYRAT E VENDOSJES(PËRFSHINË DY ASPEKTE TË VENDOSJES: PROBLEMET- PËR TË CILËT VENDOSET(VEND.E PROGRAMUAR DHE V.E PAPROGRAMUAR DHE SUBJEKTET- QË MARRIN PJESË NË AKTIN E VENDOSJES(V. INDIVIDUALE DHE V. GRUPORE) VENDOSJA E PROGRAMUAR DHE E PAPROGRAMUAR VEND.e PROGRAM.- PROBL.E PËRDITSHME-RUTINORE-që përsëriten (PROBL.që janë TË NJOHURA,TË QARTA dhe në KUSHTE TË SIGURTA) KARAKTERISTIKAT KRYESORE TË V.SË PROGRAMUAR 1.STRUKTURIMI I MIRË I PROBLEMEVE QË DUHET TË ZGJIDHEN; 2.KRITERET E QARTA PËR ZBATIMIN E VENDOSJES; 3PËRCAKTIMI I LEHTË I ALTERNATIVAVE PËR ZGJIDHJEN E PROBL. 4.EKZISTIMI I SIGURISË RELATIVE GJATË ZGJIDHJES SË ALTERNATIVËS;

2. VENDOSJA E PAPROGRAMUAR((PËR ZGJIDHJEN E PROBL.TË REJA, TË PASTRUKTURUARA,DOBËT TË DEFINUARA,QË PËRSËRITEN,MARRËSI I VEND.NUK KA QASJE TË NJOHURA-SECILA SITUATË ËSHTË E RE) KARAKTERISTIKAT KRYESORE E VEND.SË PAPROGRAMUAR 1.STRUKTURIMI I DOBËT I PROBLEMEVE PËR TË CILAT VENDOSET, 2.PËRDORIMI VETËM NË SITUATA TË JASHTËZAKONSHME, 3.PËRDORIMI NË SITUATA QË NUK PËRSËRITEN, 4.GJENERIMI I NUMRIT TË VOGËL TË ALTERNATIVAVE, NË PRAKTIKË HASIM ZAKONISHTË NË VENDIME AS PLOËSISHT TË PROGRAM.E AS PLOT. TË PAPROGRAMUARA VENDIMET E PAPROGRAMUARA-I MARRIN MENAXHERËT E NIVELEVE TË LARTA ORGANIZ. (SEPSE NË KOMPETENCAT E TYRE ËSHTË ZGJIDHJE E PROB.TË PASTRUKT., TË REJA,TË PADEFINUARA) VENDIMET E PROGRAMUARA- I MARRIN MENAXHER.E NIVELEVE TË ULTA (PROBL.QË JANË RUTINORE,TËSHPESHTA NË PARAQITJE,TË QARTA,)

3. VENDOSJA INDIVIDUALE DHE GRUPORE(VARËSISHT SE A KEMI TË BËJMË ME VEND.STRATEGJ.,TAKTIKE,OPERATIVE APO RUTIN.)VENDIMET OPERATIVE DHE RUTINORE JANË -INDIVIDUALEVENDIMETSTRATEGJIKE DHE TAKTIKE JANË - GRUPORE FAKTORË PREJ TË CILËVE VARET MËNYRA E VENDOSJES 1.NGA LLOJI I VENDIMIT I CILI MERRET(V.E RENDËSISHME MERREN PËRMES V.GRUPORE ) 2.NGA DIJA DHE AFTËSIA E MARRËSIT TË VENDIMIT(ATA QË KANË AFTËSI VENDOSIN INDIVID.) 3.NGA KOHA QË E KA NË DISPOZICION MARRËSI I VENDIMIT(KUR NUK KA KOHË-V.INDIVID.) 4.NGA LLOJI I PROCESIT TË VENDOSJES(VEND.ME RËNDËSI TË MADHE PËR NDËRMARRJ.-V.GRUP) VENDOSJA INDIVIDUALE (NDARJA BAZOHET NË NUMRIN E PJESMARRËSVE NË PROCESIN E VENDOSJES) NGA ASPEKTI I INDIVIDIT-E SHPEJTË OSE E NGADALSHME(VARET NGA KARAKTERI I PERSONALITETIT, PIKËPAMJA NË JETË, QËNDRIMET DHE BINDJET ETJ.) NJERËZ STABIL DHE TË QETË-MË TË PËRSHTATSHËM PËR VENDOSJE AFATGJATE NË PRAKTIKË SHPESH INDIVIDËT, PËRVEÇ VENDIMEVE ME RËNDËSI TË VOGËL, MARRIN EDHE VENDIME SHUMË TË RËNDËSISHME-PËR ARDHMËRINË E NDËRMARRJES (NJË NUMËR I MADH I KORPORATAVE BOTËRORE KANË KORRË SUKSES NË BAZË TË VENDIMEVE KRITIKE NGA ANA E MENAXHERËVE DHE SIPËRMARRËSVE TË TYRE) NGA ASPEKTI I RISKUT:ATA QË U IKIN PROBL.(RISKUT), QË I ZGJIDHIN DHE ATA QË HULUMTOJNË PR. PËRPARËSITË E V.INDIV:MË I SHPEJTË,VENDOS INDIV., I IKIN VEND.GRUP.,(QË NGADALËSON VEND.) TË METAT-INDIVIDI SHQYRTON NUMËR MË TË VOGËL TË ALTERNATIV. NË KRAHASIM ME V.GRUP.QË KA NUMËR MË TË MADH TË ALTERNATIVAVE TË MUNDSHME;

4. VENDOSJA GRUPORE(VENDIMET MERREN NGA ANA E GRUPIT TË CAKTUAR TË NJERËZVE(DY OSE MË TEPËR NJERËZ)- TË BASHKUAR NË BAZË TË (PRONËS, FUNKSIONET MENAXHERIKE,INTERESI I CAKTUAR NË BIZNES ETJ.)(ËSHTË MË DEMOKRATIKE POR MË E NGADALSHME) KARAKTERISTIKAT E VENDOSJES GRUPORE 1.ANËTARËT E GRUPIT I LIDH INTERESI I PËRBASHKËT 2.ANËTARËT E GRUPIT DUHET TË KOMUNIKOJNË NL MES VETE, 3.ANËTARËT E GRUPIT I NDAJNË ROLET NDËRMJET VETE PËR REALIZIMIN E QËLLIMEVE TË GRUPIT, 4.SECILI GRUP ËSHTË NËNGRUP I NDONJË GRUPI MË TË MADH, POR MUND T,I KETË EDHE NËNGR.E VETA 5.ANËTARËT E GRUPIT DUHET T,U PËRMBAHEN NORMAVE TË CAKTUARA TË SJELLJEVE NË GRUP, V.GRUP.“E SHPEJTË OSE E NGADAL.” VARET NGA DIJA+ AFTËSITË-KOMPLEMENT.,KONKUR,HOMOGJ. NË V.GRUP.-ROL TË MADH KANË PERSONAT AUTORITATIV(POR MUND TË JETË EDHE KONTRAPRODUKT.) SIDOMOS ËSHTË I PADËSHIRUESHËM MOMENTI I EKZISTIMIT TË DY PERSON.-AUTORITATIV PROBLEMET E VENDOSJES GRUPORE 1.POLARIZIMI NË MES ANËTARËVE TË GRUPIT(MOSPAJTIMET E NDRYSHME TEK ANËTAR.E GRUP.) 2.MENDIMI GRUPOR(ANTIPOD I POLAR.,BAZOHET NË INTENCËN E GRUPIT PËR MARRËVESHJE ME ÇDO KUSHT, QË MUND TË KETË PASOJA KATASTROFALE KUALITATIVE NGA HOMOGJENIZIMI I GRUPIT) 3.PARTICIPIMI NË VENDOSJE (NIVELI I PARTIC.TË PUNËTORËVE VARET NGA MËNYRA E UDHËHEQ. SË NDËRMARRJES-DEMOKTATIKE APO AUTOKRATIKE DHE NIVELI I CENTRAL.DHE DECENTRALIZIMIT

5. TEKNIKAT(METODAT) E VENDOSJES GRUPORE(BAZOHEN MBI NEVOJËN E GRUPIT PËR T,A ORGANIZUAR DHE ORIENTUAR) “STUHIA E TRUVE”(BRAINSTORMING) METODË E VENDOSJES-BAZOHET NË DISKUTIMET INTENSIVE NË MES ANËTARËVE TË GRUPIT, ÇDO IDE ËSHTË E PRANUAR(EDHE TË PAKUPTIMTAT)QË DËSHMON LIRINË E GRUPIT NGA AUTOCENSURA APLIKIMI-NJË NGA ANËTARËT SHËNON TË GJITHË IDETË, VLERËSOHEN DHE ZGJIDHET VENDIMI MË I MIRË(PËRDORËT NË GJITHA FAZAT E PROC.TË VENDOSJES-SIDOMOS NË FAZËN E DHËNIES SË IDEVE TEKNIKA NOMINALE GRUPORE NË KRAHASIM ME TË PARËN-KA EPËRSI SE MUND TË PËRDORËT NË TË GJITHA FAZAT E VENDOS. “NOMINALE”-SEPSE ANËTARËT E GRUPIT VEPROJNË NË MËNYRË TË PAVARUR,BYLE NË DISA RASTE AS QË DUHET TË JENË NË VEND TË NJËJTË,(SEPSE GRUPET FORMOHEN NË BAZË TË EMRAVE) VENDOSJA PËRMES KËSAJ TEKNIKE(METODE)ZHVILLOHET NËPËR DISA FAZA: 1.UDHËHEQËSI I GRUPIT PËRSHKRUAN PROBLEMIN;2.ÇDO ANËTAR I GRUPIT MBLEDH IDETË E VETA PËR ZGJIDHJEN E PROBLEMIT;3.ÇDO ANËTAR I GRUPIT IA PARASHTRON IDETË E VETA GRUPIT;4. GJITHA IDETË REGJISTROHEN DHE ÇDO ANËTAR I GRUPIT ATIJ REGJISTRIMI IA SHTONË EDHE IDENË E VETË; 5.FILLON VOTIMI PRELIMINAR MBI IDETË E DHËNA(DHE ÇDO ANËTAR BËNË RANGIMIN E DISA IDEVE MË TË MIRA PËR ZGJIDHJEN E PROBLEMIT);6.BËHET SHQYRTIMI MBI LISTËN E IDEVE TË SELEKSION. TEKNIKA(METODA) DELFI KRYESORJA NGA METODAT INTUITIVE. BAZOHET NË DOMOSDOSHMËRINË E APLIKIMIT INTERDIS. TË SHKENCËS MBI VENDOSJE. PËRBËHET NGA MBLEDHJA E ORGANIZUAR E MENDIMEVE PËR PARASH. E ARDHMËRISË (PËRMES SHFRYTËZIMIT SISTEMATIK TË MENDIMIT TË EKSPERTËVE TË SIMULOHET- E ARDHMJA).PËRFSHINË KËTO FAZA: 1.BARTËSI I HULUMTIM. PËRCAKTON GRUPIN E EKSPERT. NGA FUSHA TË NDRYSHME,2.FORMULOHET PYETËSORI,3.EKSP.MBUSHIN PYETS. 4.BËHET PËRPUNIMI I PYETËS. DHE PYETS.E RINJ ME REZULTATET U DËRGOHEN PËRSËRI EKSPERT,5.EKSPER.PERGJ.PËRSËRI

6. VENDOSJA INTUITIVE(MARRJA E VENDIMEVE NË BAZË TË INTUITËS-NDJENJAVE TË MARRËSIT TË VENDIMEVE)(MARRËSI I VEND.NUK MUND TË SQAROJË SE PSE GJATË VENDOS.KA VEPRUAR ASHTU) MBI”CILËSINË E VENDOSJES INTUITIVE”-NDIKON NUMRI I ALTERNATIVAVE TË MUNDSHME SI DHE PROBABILITETI I PARAQITJES SË ÇDO NJËRËS PREJ MUNDËSIVE, NË “VENDOSJEN AFARISTE” NUK DUHET TË MBËSHTETEMI VETËM NË BAZË TË INTUITËS. VEND.INTUITIVE-MËSË SHPESHTI MERREN NË KUSHTET E RRETHINËS JOSTABILE, APLIKOHET NË TË GJITHA FAZAT E VENDOSJES, SIDOMOS NË F.E IDENTIFIKIMIT DHE MËNYRËN E ZGJID.SË PROBLEMIT VENDOSJA NË BAZË TË GJYKIMEVE APLIKOHET NË SITUATAT QË PËRSËRITEN D.M.TH.NË VENDOSJEN E PROGRAMUAR.BAZOHET MBI DIJEN DHE PËRVOJËN PËR SITUATA TË NGJASHME.ËSHTË E NGASHME ME V.INTUITIVE.ËSHTË RELATIVISHT E SHPEJTË DHE E LIRË. MËNYRA SHUMË E SHPESHTË NGA ANA E MENAXHERËVE NË VENDOSJE (NGA ANA E MENAXHERËVE TË NIVELEVE TË ULTA-VENDIMET TAKTIKE,OPERATIVE DHE RUTINORE). VENDOSJA RACIONALE BAZOHET-NË QASJEN ANALITIKE QË PËRBËHET NGA DISA FAZA.APLIKOHET NË RASTE KUR SITUATAT NUK PËRSËRITEN,ËSHTË E SHTRENJTË DHE E NGADALSHME, APLIKOHET NË SITUATA KUR SHPENZ. JANË MË TË VOGLA NGA EFEKTI I VENDIMMARRJES.(MAX WEBER”TEORIA PËR BYROKRAC.IDEALE”) H.SIMONI- ËSHTË I PARI QË PËRDORI V.RACIONALE NË VEND.AFARISTE(RACIONALITETI SUBJEKTIV) SIPAS SIMONIT “RACIONAL.OBJEKTIV”NUK EKZISTON(NJOHJA E GJITHA ALTERNAT. DHE INFO MAKSIM.) FAZAT E V.RACIONALE-1.IDENTIFIKIMI I PROBLEMIT2.KUFIZIMET NË VENDOSJE3.PËRCAKTIMI I NUMRI. TË ALTERNATIVAVE,4.VLERËSIMI I ALTERNATIVAVE,5,MARRJA E VENDIMIT