Fiziologjia e Emocioneve Sistemi nervor dhe strukturat e tij

1. Fiziologjia e EmocioneveSisteminervordhestrukturat e tij ArmelaXhaho

2. Sistemi Nervor • Sistemi nervor eshte baza e aftesive tona per t’u pershtaturne boten perrteth , ku ne japim dhe marrim informacione nga jeta dhe mjedisi rrethues

3. Neuronet • Sisteminervornjerëzorështëipërberëngamilionaqelizatëimtanervoretëquajturaneurone

4. Neuroniështënjësiabazë e sistemitnervor. • Ai ështënjëllojqelize e specializuarqëshpiemesazhenëçdopjesëtëtrupit.

5. Neuroniështënjësiabazë e sistemitnervor. • . • Neuroni ka njëtrup(soma) osetrupiiqelizësqëpërmbannukleusindhecitoplazmën. • Materialigjenetikndodhettenukleusi, ndërsametabolizmi normal qelizorkryhettecitoplazma. Membrane e qelizësizolongjithëqelizën. • Neuroni ka zgjatimeqëdalinprejtrupittëngjashme me gishtat, qëquhendentrite. • Çdo neuron ka njëakson, njëzgjatimfibroznëformëbishtigjatetëcilitkalojnëmesazhet.

6. Kodrina e aksonit- Vendinëtëcilinaksonitakohet me trupin • Myelinayndyroreimbronaksonet e gjatakështuqëinformacionimundtëpërcilletmestyrenëmënyrëtëshpejtë pa u penguarngaveprimiiaksonevefqinje. • Segmente me ndërprerjetëvogla - nyjet e Ranvierit.

7. Mungesa e mielinizimit • Siçvërehetnëskelerozat e shumëfishta, shpienëçrregullimetërëndatëfunksionimittëmuskujvedheshqisave.

8. Anatomy of a Neuron Incoming Message Outgoing Message

9. Sinapsi HapsiramesAksonittënjëneuroni (tëquajturNeuronipressinaptik) dhedentritevetëneuronittjetër (tëquajturneuronipassinaptik). Sinapsiështëshumëivogël, sanjë e milionta e 2,54 centimetrave

10. TransmetimiSinaptik. • Komunikimimesneuronevepërfshinnjëreaksionkimik. • Kurimpulsielektriknervorarrintëdegëzimetfundoretëaksonittënjëneuronipresinaptik, bënqëtëçlirohettësianpsinjësubstancëkimike e quajturneurotransmetues.

11. Neurotrnametuesitkimikëkalojnësinapsindhebashkohen me molekulat receptive kimiketëdentritevetëneuronitpassinaptik. • Ketuatoshkaktojnëosefilliminosefrenimin e njëimpulsitërinervor.

12. Neurotransmetuesit. • Substancakimiketetruritqesherbejne per transmetimin e sinjalevenervorenepermjetneuroneve. Luajnenjërolkyçnëkontrollimin e sjelljesdhe se tëkuptuarit e mekanizmittëfunksionimittëtyreështëbërënjëpjesëshumë e rëndësishme e psikologjisëfiziologjike.

13. 36 neurotransmetues • acetilkolina • seretonina • dopamina • norepinefrina

14. Acetilkolina • Përfshihetnëaktivizimine lëvizjevemuskuloresidhenëaktivizimin e nxitjesfiziologjike, kujtesësdhemotivacionit, ishtenjëndërneurotransmetuesitqë u përcaktuantëparët. • Pergjegjes per Alzhaimer

15. Serotonina • Përfshihetnëaktivizimin e gjumitdhetëeksperiencaveshqisore.

16. Dopamina • Merrpjese ne procesetkonjitive, prodhonndjenjakenaqesie. • Niveleteulta-Parkinson • Niveletelarta - Skizofreni

17. Norepinefrina : • Nivelet e norepinefrinësnëtrukanëlidhje me tëmësuarit, me gjendjenplotësishttëzgjuardhe me emocionet. • Nivelet e ulata -depresion

18. . SN SIMPATIK SN Parasimpatik

19. Sistemi Nervor Qendror: • Sistemi nervor qendror përbëhet nga truri dhe palca e kurrizit

21. Primary Functions of Brain • Produce behavior • Create a sensory reality • Integrate information from different experiences & use to guide behavior Require different systems to mediate them (Sensory, Motor, Complex integration)

22. Sistemi Nervor Qendror: • Transmeton mesazhe nepermjet impulseve nervore • Mbartmesazhepërmjedisinprejorganevetëshqisavenëtrurintonë, kumesazhetanalizohendhemerrenvendime. • Përfshin regjistrimin dhe vlerësimin e sinjaleve nga periferia. • Përcjellmesazhepërkëtovendimenëmuskujtdhegjendrattonadhekështu ne mundtëreagojmë e tësillemisiçduhet

23. 2. Sistemi Nervor periferik • SNP përçon ngacmimet sensorike në drejtim të sistemit qendror. • Ai perbehet nga nervat te cilat shperndahen prej shtylles kurrizore ne gjymtyre e pjese te vecanta te trupit • Po ashtu përcjell informatat, të cilat e përcaktojnë reksionin e trupit, në drejtim të muskujve, gjëndrrave dhe shqisave

24. Sistemi nervor periferik kontrollon sistemin endokrin • Sistemi Endokrin • Ve ne levizje substancat kimike qe permbajne informacione te caktuara qe quhen hormone si : te cilat percjellin mesazhe te percaktuara qarte ne destinacion duke modeluar dhe sjelljen e organizmit

25. Levizjet e hormoneve • Levizjet e hormoneve sjellin ndryshime ne: • Rritme te frymemarrjes • Presionin e gjakut ne damare • Rrahjet e pulsit te zemres • Ndjeshmerite e lekures • Te gjitha ketlo levizje e hormoneve kryhen nga venia ne levizje dhe veprimi i SNS dhe SNP

26. Sistemi nervor perriferik ndahet ne • 1. Sistemi Nervor Somatik • 2. Sistemi nervor Autonom

27. Sistemi Nervor Somatik • Vepron me ambjentine jashtem dhe merr informacione nga shqisat. • SNS • Mundesonkontaktin e organizmit me ambientin e jashtemdhe ne menyretevullneteshmekontrollonaktivitetin e tij.

28. Sistemi nervor Autonom • Kontrollonpunen e organevetebrendshme. • Kysistembenrregullimin e funksionevevegjetative( tepavullnetshme ) teorganevetretese ,sekrecionittegjendraveteorganeveteshumimitgjithashturegullonpunen e zemresdheteenevetegjakut.

29. Sisteminervorautonomndahet ne dypjese: • 1. Sistemi Nervor Simpatik (SNS) • 2. Sistemi Nervor Parasimpatik (SNP)

30. 1. Sistemi Nervor Simpatik (SNS) • Pergatit organizmin per angazhim dhe reagim gjate situatave emergjente qe shfaqen ne jeten e perditshme. • Stimulonpunen e organevetebrendshme: nenveprimin e tijpsh. • Pershpejonpunen e zemresdhemushkerive. • Harxhonenergjidhepergatitet per pergjigjen “ luftoapoik”

31. 2. Sistemi Nervor Parasimpatik (SNP) • Ka veprimtekundermesisteminsimpatikMundeson balancimin e funksioneve fiziologjike dhe kthimin e organizmit ne normalitet • Konservonenergji.

33. Truri dhe funksionet e tij

34. 1. Truri I madh • Pergjegjes per mendiminkritikdhekompleks, marrjen e mendimevedhekontrollin e impulsive. Pjesetperberese • Talamus - benlidhjen e qendravetepjesevetendryshmetetrurit • Hipotalamus - luanrol ne jetenndijoretenjeriut • 2. Truri I mesem - • 3. Truri I vogel-

35. Sistemi limbik • Merr pjese ne ato emocione qe jane te domosdoshme per mbijetese • Pergjegjes per emocionet si frike , trishtim , zemerim • 1. Hipotalamusi • 2. Amigdala • Hipokampusi:

36. 1. Hipokampusi: • Hipokampusi – pjese kryesore e sistemit limbik- mundeson memorien.

37. 2. Amigdala: • Amigdala eshte e specializuar vetem per veprimtari emocionale. • Qendra e emocioneve ( kryesisht frika , ankthi) • Merr pjese ne ato emocione qe jane te domosdoshme per mbijetese • Pergjegjes per emocionet si frike , trishtim , zemerim • Psh. lotet iniciohen nga amigdala.

38. 3. Hipotalamusi • Kordinon motivacionin me emocionet, pergjegjes per kujtesen. • Kontrollon emocionet baze qe jane mjaft te rendesishme per jeten. • Lidhet me clirimin e hormonit te stresit dhe te seksit , kontrollon sjelljen seksuale, urine ,etjen, temberaturen trupore si dhe ritmin ditor fjetje – zgjim.

39. Korteksi cerebral- baza e funksioneve konjitive – • Shtresa e jashtme e trurit ,rreth 2mm qe mbulon hemisferat, baza e funksioneve konjitive – mendimet , gjuha dhe memorja

40. The Cerebellum * The cerebellum is below and to the back of the cerebrum. 1. The cerebellum controls you balance. 2. The cerebellum controls your posture.

41. Hemisferat cerebrale

42. Hemisfera e majte • Analizon fushen vizuale te djathte. • Kryen me teper funksione analitike dhe logjike • Kontrollon shprehite gjuhesore dhe kuptimin e fjaleve , shprehite e leximit dhe te njehesimit • Hemisfera e djathte • Analizon fushen e majte vizuale . • Kontrollon e aktivitetit joverbal, te pamjeve te ndryshme, me veprime dhe aktivitete orientuese, hapsinore, artistike, e muzikore, me imagjinaten. • Pra eshte me shume letrare , kontrollon perceptimin e hapsires dhe analizat e objekteve permes te prekurit, vizualizimit dhe levizjes.

43. Lobet e korteksit cerebral • Lobi frontal- mendimet, planifikimi , konceptualizimi • Lobi temporal- gjuha dhe kuptimi, i rendesishem per degjimin ,mesimin, kujtesen dhe reagimet emocionale • Lobi oksipital- perceptimi pamor • Lobi parietal- merr informacione nga shqisa e te prekurit

45. Brain • Cerebral Cortex • Frontal lobe • Temporal lobe • Occipital lobe • Parietal lobe • Forebrain • Cerebrum • Amygdale • Hippocampus • Thalamus • Hypothalamus • Midbrain (Coliculi) • Hindbrain • Pons • Cerebellum • Medulla Oblongata

46. Major Divisions of the Brain Hindbrain - oldest & most primitive Midbrain - short strip at top of hindbrain Forebrain - all structures above midbrain

47. Shprehja e emocioneve dhe ndryshimet fiziologjike • Nqs ne perballemi me nje me nje situate qe paraqet rrezik , i gjithe trupi reagon permes levizjeve ose permes eksitimit fiziologjik. • Rrahjet e zemres shtohen me shume ne rastet kur subjektet mendojne me qelllim per zemerimin ose friken e tyre ne raport me rastet kur mendojne per lumturine. • Temperatura rritet me shume ne rastet kur mendojne per zemerimin sesa emocionet e tjera

48. Eksitimit fiziologjik- • Bebezat e syrit zmadhohen • Aktiviteti i gjendrrave te pershtymes ngadalesohet- thahet pershtyma • Gjendra e hipofizes sekreton hormone • Gjendrat e adrenalines sekretojne epinefrine dhe neopinefrine • Pankreasi prodhon dhe sekreton ne gjak me shume glukagon ( sinjalizon djegien e sheqerit qe muskujt te kene energji shtese ne rast se subjektit i duhet te ndeshet apo te vrapoje) • Gjendrat e djerses aktivizohen per te pakesuar zjarrmine ne trup • Shtohet numri i frymemarrjeve • Rrahjet e zemres shpejtohen • Rritet presioni i gjakut dhe tensioni muskulor • Enet e gjakut ne stomak ngushtohen dhe tretja ngadalesohet • Enet e gjakut te muskujve kryesore zgjerohen per te siguruar gjak te mjaftueshem ( qe te rrjedhi sa me shpejt)

49. Reagimet fiziologjike te disa emocione • Zemerimi:Gjaku versulet ne duar dhe ne gjymtyre te tjera – per tu sulmuar me shpejt kundershtari • Rrrahja e zemres rritet • Rritja e nivelit te adrenalines – prodhon energji impulsive te forte dhe te mjaftueshme per aksion te furishem

50. Dashuria: • Ndjenjat e buta dhe kenaqesia seksuale ngacmojne shtytjen parasimpatike • Modeli parasimpatik- “ reaksiioni i relaksimit” prodhojne reagime ne trupin e njeriut- prodhojne gjendje qetesuese dhe te kendshme