Kanatlı Sağlığı ve Performansı Yönetiminde Gelişmeler

1. Kanatlı Sağlığı ve Performansı Yönetiminde Gelişmeler İsmail Özdemir Genel Müdür ANC A.Ş.

2. SUNUM PLANI 1- KANATLI PERFORMANSI2- KANATLI SAĞLIĞI3- AVRUPA BİRLİĞİ’NDE GELİŞMELER4- KANATLI SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ 42

3. KANATLI SAĞLIĞI • KANATLI PERFORMANSI

4. Geçmişte… Health Genetik - Aşı - ilaç ?Management? Beslenme • Vitamin eksiklikleri • Diğer…

5. Günümüzde biyolojik performans… Genetik !Entegre Yaklaşım! Beslenme Sağlık

6. 1- KANATLI PERFORMANSI 42

7. KANATLI PERFORMANSI • 1995 – 2009 arası birçok gıda krizi çıktı: • Deli Dana - BSE Hastalığı • Salmonella; yumurta / et • Antibiyotiklere Dirençlilik Tartışmaları • Dioksin Krizi • GMO • Hormon Kullanımları (büyükbaş hayvancılıkta) • Diğer,…

8. PERFORMANS ARTIRMAK AMACIYLA YEMDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI • Yıllardır antibiyotiklerin tedavi edici dozdan daha düşük dozlarda yemde kullanılmaları ile fayda sağlandı (Büyütme Faktörü Antibiyotikler). • Bunlar son 50 yıldır ; • Tedavi edici dozlardan daha düşük dozlarda kullanıldı • Performansı artırma amaçlı kullanıldı • AB’de 2006 yılının başından itibaren tamamı yasaklandı • Yasaklayan ülke sayısı artıyor (bu ürünleri içeren kanatlı ürünleri AB’ye ithal edilemez) • ABD’de örneğin Tyson gönüllü olarak yasakladı

9. PERFORMANS ARTIRMAK AMACIYLA YEMDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI • 1955 - Penicillin‘in yemde kullanımı ile performans artışı sağlandığı farkedildi • 1960’lar - Penicillinkullanımı bilimsel olarak sorgulanmaya başlandı • İnsanlarda kullanılmayan antibiyotiklerin yemde kullanımı düşünülmeye başlandı • Flavomycinebu amaçla kullanılan ilk büyütme faktörü antibiyotik oldu • Daha sonra OlaquindoxveCarbadoxbu amaçla geliştirildi

10. PERFORMANS ARTIRMAK AMACIYLA YEMDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI • Olaquindox ve Carbadox’un insanlarda sağlık sorunları oluşturduğu görüldü. Bunların rezidüleri ette bulundu • Her iki ürün de Avrupa’da 1989’da yasaklandı • 1997 - Avoparcin ve Virginiamycine yasaklandı • 1999 - Tylosin ve Bacitracin yasaklandı Sebep; insanlarda kullanılan antibiyotiklere karşı dirençlilik gelişimini artırabileceği korkusu ve bu antibiyotiklere ileride insanlarda ihtiyaç duyulabileceği düşüncesi Bilimsel mi? (precautionary principle) • 2005, AB’nin aldığı karar doğrultusunca: 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren antibiyotiklerin yemde katılarak büyütme faktörü olarak kullanımları tamamen yasaklandı. Son kalan Flavomycin ve Avilamycin de yasaklanmış oldu. • AB’de alınan her karar yaklaşık 6 ay 1 yıl sonrasında ülkemizde de uygulandı

11. PERFORMANS ARTIRMAK AMACIYLA YEMDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI • AGP’ler ne sağladı? • Performans (yem dönüşümünde + %0 - 4) • Sağlık (Nekrotik enteritis kontrolü) • Gıdada rezidü bırakmıyor?? • AGP’lerle ilgili negatiflikler? • Rezidü tartışmaları • Sağlık tartışmaları, insanlarda kullanılan antibiyotiklere karşı çapraz dirençlilik gelişmesi ihtimali • Gıdanın güvenilir olması ile ilgili tartışmalar

12. AGP YASAKLANMASININ SONUÇLARI 2000 YILINDA DANİMARKA’DAKİ DURUM Tedavi edici antibiyotik tüketimi

13. AGP YASAKLANMASININ SONUÇLARI CIDC: Antibiotic use not reduced after ban// 31 May 2007Dutch poultry, pig and veal calf farmers still use antimicrobial growth promoters, according to the Institute for Disease control (CIDC) in Lelystad, the Netherlands. The increasing resistance of bacteria against common antibiotics has been the reason why preventive use of antibiotics has been banned since January 2006. "Resistance against a broader range of bacteria is increasing, which is of particular concern", according to Fred van Zijderveld of the CIDC. CIDC investigates the use of antibiotics and the resistance of certain bacteria to antibiotics on a yearly basis and noted that the year 2005 was marked by a tremendous increase in the use of antibiotics on livestock farms. "We don't have definite numbers of 2006 yet, but it seems that the use of antibiotics has not been decreased after the ban, according to van Zijderveld.

14. ANTİBİYOTİKLERİN YERİNİ NE ALIYOR? Enzimler (Phytase, Glucanases, Cellulases): Enzimler bazı yem komponentlerinin sindirilmesine olanak tanıyor • Her türlü yemde kullanılabiliyor • Sağlık ile ilgili değil; ancak performans ile ilgili Probiyotikler (Lactobacillus spp., Bacillus spores): Sindirim sisteminin faydalı mikroflorasını restore etmek için daha çok antibiyotik kullanımlarından sonra ve ishal vakalarında veriliyor. • Daha çok domuzlarda kullanılıyor (tedavi ile birlikte) • E. Coli enfeksiyonlarında destekleyici olduğu ispatlanmış • Daha çok erken yaşlarda antibiyotiklerle kombine biçimde veriliyor

15. ANTİBİYOTİKLERİN YERİNİ NE ALIYOR? Bitki ekstratları: Tüm dünyada yüzyıllardır bir temeli var. İştah artırıcı, antimikrobiyal, yangı giderici etkileri ile önemli bir yere sahip • Bazıları doğal antibiyotik etkisine sahip • Performans üzerinde %1 – 3 etkiye sahip • Sınırlı sayıda ürün sağlık üzerinde etkiye sahip (Salmonella, Clostridium) • Standardize edilememeleri en önemli sorun. Organic Asitler: Sindirim sisteminin son bölümünde pH düzeyini düşürerek patojen mikroorganizmaların canlı kalamayacağı bir ortam oluşturarak etki gösterirler. • Daha çok erken yaşta bakteriyel üremeyi baskılamak için kullanılırlar • Performans üzerine %1 – 3 etki gösterirler • Kaplanmış olanları daha etkili

16. ÖZET • Antibiyotik yem katkıları 50 yıl başarılı biçimde kullanılmıştır • 1980’ler ve 1990’larda insan sağlığında yeni antibiyotiklere ihtiyaç duyulmasıyla “dirençlilik” konusu çok önemli hale gelmiştir • Antibiyotiklerin yangı giderici etkisine sahip doğal ürünlerin geliştirilmesi söz konusu olabilmiştir • Konunun uluslar arası rekabet, politikacıların bakış açısı, çevreci baskısı, süpermarketlerin baskısı, beşeri tıp camiasının baskıları ile ilİşkisi vardır • AB adayı olması itibarıyla, bu gelişmeler ülkemizde anında uygulanmaktadır ve bizi artan biçimde etkilemeye devam edecektir • Yeni gelişen ortamda doğru ürünü seçmek (onlarca sihirli ürün arasında) yetiştiricilerin ve teknik insanların en önemli zorluğudur (etkili, standart, yemde ve hayvan vücudunda stabil, ….). Ancak birkaç yıl içinde gerçek alternatifler Avrupa ve ülkemizde birkaç ürüne inecektir.

17. 2- KANATLI SAĞLIĞI 42

18. YUMURTA TAVUKÇULUĞUNDA KAYIPLAR • ENFEKSİYÖZ HASTALIKLAR • ENFEKSİYÖZ OLMAYAN HASTALIKLAR • YETERSİZ KÜMES VE SAĞLIK YÖNETİMİ • CİVCİV KALİTESİNDE DÜŞÜKLÜKLER • KONTAMİNE VE KİRLİ ÇEVRE • SONUÇ: KAYIPLAR, KARLILIKTA DÜŞME

19. KANATLI SAĞLIĞI • KANATLI HASTALIKLARI • Newcastle Hastalığı - ND (Yalancı Veba) • Gumboro Hastalığı (IBD) • Enfeksiyöz Coryza • Enfeksiyöz Bronşitis (IB) • Avian Influenza (AI) • Mikoplasmosis • Salmonellosis • Koksidiyozis • Sarı Kese Enfeksiyonları • E. Coli enfeksiyonları • Prolapsus ve Kanibalismus • Aflatoksikozis • …………….

20. NEWCASTLE HASTALIĞI (ND) Yalancı Veba • Viral bir hastalık • Değişik patojeniteye sahip suşlar tüm dünyada yaygın • Aşılama ile kontrol • Aşılamaya rağmen ülkemizde zaman zaman problem olabiliyor • Kanatlı ürünleri ihracatında önemli faktörlerden birisi

21. AVIAN INFLUENZA (AI) KUŞ GRİBİ ve GIDA GÜVENLİĞİ • Influenza A virusları tarafından oluşturulur • Tip A orthomyxoviruslar sorumlu • İnsan, at, domuz, pekçok kanatlı türü • Düşük patojeniteye sahip AI virusları- LPAI (H1-15; N1-9) • Yüksek patojeniteye sahip AI virusları HPAI (H5; N7) • Bu virusların kanatlılardaki virulansları ile insanlarda hastalık yapma yeteneği arasında bir ilişki kurulamamıştır.

22. AVIAN INFLUENZA (AI) KUŞ GRİBİ ve GIDA GÜVENLİĞİ • Kanatlı ürünlerinin yenmesi ile insanlarda AI oluştuğu üzerine bilimsel veya pratik kanıt yoktur. • Kontamine gıdaların AI görülen bölgelerden başka bölgelere taşınıp tüketilmeleri sonucu insanlada hastalık oluştuğu yönünde bir epidemiyolojik kanıt yoktur (WHO). • Ancak bu hastalığın tek taraflı ithalat ve ticaret kısıtlamaları yönünde çok önemli olduğunu biliyoruz.

23. AVIAN INFLUENZA (AI) KUŞ GRİBİ ve GIDA GÜVENLİĞİ

26. Canlı KanatlıPazarları

27. Güney Doğu Asya Su kuşları ve canlı hayvan pazarlarından ötürü yüksek risk oluşumu

29. HPAI • Hızlı ve geniş çaplı bir yayılma göstererek ülkeler ve kıtalar arası yayılma gösterdi: • Kanatlı pazarının küreselleşmesi • Göçmen kuşlar ile taşınma • 2003 - 2006 : 58 ülke, • Bugüne kadar, 60 ülke etkilendi.

30. Virüs direnci • pH [7-8]’lı bir ortamdayüksek direnç: • dışkıda: 20° C’de 7 gün ve 4° C’de 35 gün • dışkıda-kirlenmiş suda: 17° C’de 105 gün • -50°C altında virüs süresiz olarak saklanabilir. • Kanatlı hayvan ürünlerinde • Karkaslar: AI virüsü oda sıcaklığında birkaç gün ve soğuk koşullar altında (+4°C) 23 güne kadar hayatta kalabilir. Paketleme malzemeleri de kontamine olabilir. • Yumurtalar: hastalığın erken safhasında yumurtlanan yumurtalarda yumurta beyazı, sarısı ve kabuğunda virüs bulunabilir.

31. Virüsün yok edilmesi • Isı: 56°C/3 saat ; 60°C/30 dakikada inaktif hale gelir • pH:asit pH ile inaktif hale gelir • Dezenfektanlar: Formalin, iyot, QAB, Fenol türevleri,Na-hipoklorit, sabun, vb. ile inaktive olmaktadır. • pH: Asitik pH larda inaktive olmaktadır. • Kimyasallar: Oxidising agents, sodium dodecyl sulphate, lipid solvents, ß-propiolactone ile inaktive olmaktadır.

32. Kanatlıdankanatlıya bulaşma • LPAIV kanatlı hayvanlara bir kez bulaştığında dikey bulaşmayı sağlayacak kadar yeterli miktarda virüs saçılımından önce bir adaptasyon safhasına bağlı olabilir ya da olmayabilir. • LPAIV ile enfekte olmuş sürüden HPAIV ortaya çıktığında, benzer yollarla yayılır: • Enfekte olan kanatlıların dışkı veya solunum ve gözyaşı salgılarıyla direk temas • Dolaylı olarak, kontamine olmuş yem, su, ekipman veya kıyafet yoluyla

33. Risk unsurları • Kontamine olmuş canlı kanatlıların bulaştırması: kalabalık ortamlarda canlı kanatlıların satıldığı pazarlar, yayılmayı arttırır • Kontamine olmuş malzemelerin veya ekipmanların (kafesler, yem) bulaştırması • Kontamine olmuş ayakkabı veya kıyafetleri olan insanların bulaştırması • Kanatlı pazarlarından veya diğer kanatlı hayvan çiftliklerinden gelen araçların girişi

34. Risk unsurları = Yapılan çalışmalar • 1999/2000’de İtalyan HPAI epizootiği: • Enfekte olan sürülerin hareketleri (%1.0 ), • Kanatlıların kesimhanelere gönderilmesi sırasından kaynaklanan temaslar (8.5 %), • Enfekte olan binaların 1 km civarındaki komşu çevreden (26.2 %), • Yem, kuru ottan hayvan yatağı veya karkasları taşımak için kullanılan kamyonlar (21.3 %), • Personel, cihazlar vb değiştirilmesi yoluyla dolaylı temaslar (9.4 %). • Hollanda (2003) ve Kanada’daki (2004) mihraklar sırasında hava yoluyla yayılma dikkate alınmıştır. • Kemirgen veya sinekler gibi canlı ‘mekanik vektörler’ = ana unsur değildir.

35. Biyo güvenliğin Hastalıkların Kontrolü üzerine Etkileri • Verimliliğin azalması engellenir • Ölüm oranlarında azalma sağlanır • Para kaybı önlenir • Tedavi masrafları azalır • Pazar kaybı önlenir • Sürünün kaybı önlenir

37. Yönetmelik Çalışmaları • AI yönetmeliği hazırlandı. • Türkiye’de Yüksek Patojenik Kuş Gribine Karşı Hazırlık ve Kontrol Stratejisi hazırlandı. • Ulusal “Grip Pandemisini” Önleme ve Kontrol Planı hazırlandı.

38. SALMONELLOSIS • Salmonellosis insanlarda hastalık, ölüm ve ekonomik kayıplar oluşturan en önemli zoonozlardan birisi • İngiltere’de insan vakaları 1981-1991 arası %170 oranında artmış (1986 yılında çok gündeme geldi) • Mikrobiyolojik Güvenlik Komitesi büyük oranda yumurtayı sorumlu tuttu • Salmonella enteritidis (faj tip4 – PT4) çoğunlukla sorumlu • Etken tavuğun üreme kanalına yerleşerek yumurtayı kontamine ediyor • Ayrıca su, yem gibi kaynaklar en büyük bulaşma kaynağı

39. SALMONELLOSIS -2 • 1991 yılındaki tarama çalışmasında %0.92 pozitif çıktı (7045 x 6’lık paket numunesi) • 1995/96 daki çalışmada benzer sonuçlar alındı • 1990’ların ortalarında önlem alınmaya başlandı. (Aşılama ve biyo-güvenlik önlemleri) • 2003 yılındaki tarama çalışmasında kontaminasyonun 3 kat azaldığı görüldü (İngiltere Yumurtacı Sektörünün önlemleri sonucu) • Batıda çoğunlukla medya tarafından sevilen bir konu ve sıklıkla işleniyor

40. SALMONELLOSIS - 3 • 27 AB ülkesinin 2007’de EFSA’ya sunduğu verilerde; • insanlarda 200.507 adet Campylobacter vakası • 151.995 adet Salmonella vakası • Kanatlı eti, domuz eti ve yumurta esas kaynaklar (yumurta %0.8 oranında kontamine)

41. KANATLI HASTALIKLARINDA DEĞİŞİMLER • Eskiden hastalıkların kaynağı ve tanımı daha basitti; • Coryza (Haemophilus paragallinarum) • EDS (Adenovirus) • E. necatrix coccidiosis • Çok faktörlü olsa bile tanımlanması oldukça açık ve mantıklıydı • CRD (Chronic Respiratory Disease) • E. coliile komplike M.g. gibi • Sonuçta hastalık kontrolü de daha basitti. • Aşılama ile kontrol • Antibiyotik tedavisi • …

42. KANATLI SAĞLIĞINDA DEĞİŞİMLER • Günümüzde kanatlı üreticileri daha fazla sayıda sendrom, fenomen,.. İle savaşıyor. • Çok çeşitli faktörlerin devreye girmesiyle anlaşılması daha zor, daha karmaşık, çözümü zor sağlık sorunları ortaya çıkıyor • Hayvanların genetik potansiyellerinde büyük değiklikler + • (fakültatif) patojenler,fırsatçı patojenler, mikotoksinler + • Daha yoğun yetiştiricilik + • Bazı yem maddeleri ve katkılarda azalma + ….

43. KANATLI SAĞLIĞINDA DEĞİŞİMLER • Bu çoklu faktörler çeşitli organlarda sorunlar yaratıyor • Sindirim sistemi sağlığının bozulması: • Besleyici maddelerin sindirilmesinde sorunlar • Solunum sistemi sağlığının bozulması: • E. coli airsacculitis EKONOMİK KAYIPLAR

44. HAYVAN SAĞLIĞI ŞİRKETLERİNDE DURUM • Şirketlerde uzmanlaşma çok arttı (hyper specialisation) • Şirketler belli tür hayvanlara veya hastalıklara eğiliyor • Ürün grupları: birkaç büyük şirket aşı pazarını ele geçirmiş durumda • Hayvan türleri: örneğin pet hayvanları sağlığı pazarı yine birkaç şirket tarafından kapatılmış durumda Oluşan açık: Az sayıda firma, gıda üretilen hayvanlardaki bu kompleks sağlık sorunlarına çözüm getirecek yatırımları yapma kabiliyetine sahip

45. AVRUPA BİRLİĞİ’NDE GELİŞMELER 42

46. YENİ AB YEM KATKILARI MEVZUATI • Antibiyotik Büyütme Faktörleri Yasaklanması • BSA - Markaya Özel İzin (Brand Specific Approval) • Uygulama Yollarında Esneklik (içme suyu gibi..) • Ürünlerin sınıflandırılması • Antikoksidiyallerin durumu 2

47. Yeni AB yem katkı Regülasyonu Yenilikler 1. Yem katkı kategorileri ve tarifleri • İçme suyunun dahil edilmesi • Yeni kategoriler oluşturulma imkanı • Yem katkıları için 5 ana kategori: • Teknolojik katkılar • Duyusal katkılar • Besleyici katkılar • Zooteknik katkılar • Koksidiostatlar ve histomonostatlar 11

48. AB’nin YEM KATKILARI KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMLARI • Ürünlerin onaylanmasına farklı yaklaşım • AB - ABD FARKLILIKLARI: • ABD : - FDA onayı (bilim bazında): • - Kullanımına piyasa karar verir • AB : AB - komisyonu, aşağıdakilere dayanarak onaylar : • - bilimsel tavsiye • - diğer sosyal, çevresel, hayvan veya tüketiciler için olan ekonomik yarar (örneğin, hormonal veya antibiyotik büyütme faktörleri) • - Precautionary Principle 18

49. AB’de KANATLI SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ • AB’de KANATLI ÜRETİMİ AZALIYOR • Düzenleyici sınırlamalar (önlem alma prensipleri) • AB’de verimlilik düşük: hormonlarda, GDO, yeni ilaçların geliştirilmesi sıkıntıları, sıfır kalıntı toleransı, çevresel yasalar, …) • İthalatın artışı • Üretimin yeni üye ülkelere veya AB dışına kayması 34

50. AB’de KANATLI SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER Tüketicinin öneminin artması- Üretim zincirindeki perakendecilerin öneminin artması* Perakendeciler üretim metotları empoze ediyor * Perakendeciler tarafından yem katkı listesi kısıtlamasıAB üretimi için bu kısıtlamaların ithal edilen etlere uygulanıp uygulanmadığı üzerindeki kaygının da artması. - - - > hayvan sağlık problemlerinde artış olması (necrotic entiritis gibi …)- - - > zooteknik performansın düşmesi 36