Finst Nord-Norge? Regionale brytningar i nordområdets tid

1. Finst Nord-Norge?Regionale brytningar i nordområdets tid Kvifor er regionar interessante? Finst Nord-Norge? Nord-Norge blir til Nord-Norge i ei regionaliseringstid Ulike former for regionalisme Konkurranseregionalisme i nordområdets tid Globalisering og regionalisering

2. Kvifor er regionar interessante? • Regionane gjenstand for politikk sidan slutten av 1960-talet – regionalisering • Regionale rørsler på 1970-talet – regionalisme • Europeisk integrasjonsprosess på 1980-talet • ”Regionenes Europa” • Utbygging av nasjonale og transnasjonale regionar. Døme: Barentsregionen, Skåne • Diskusjon om fylkeskommunen si framtid. • Konferansar på Austlandet, Sørlandet og Vestlandet 2002 • Igongsett arbeid med Trøndelags og Vestlandets historie 2002/2003 • Fylkesrådet i Troms arbeider for Nord.-Norge som region 2003/2004 • Idear om eit regionalisert Norge framme i Soria Moria 2005 • Økonomiske strukturendringar • Frå ”fordisme” til ”fleksibel spesialisering”. • Viktig å utvikla nettverk og regionale fortrinn • Fagleg nyorientering: ”Kulturalisme

3. Finst Nord-Norge? • Kva gjer eit område til ein region? • det blir identifisert som eit område avgrensa frå andre område • det blir skapt symbolsk • det blir integrert institusjonelt • det oppstår ein identitet blant innbyggjarane om at dei tilhøyrer ein slik region og det oppstår eit regionalt system (etter Anssi Paasi) • Kva konstituerer ein region? • ”Objektive” skilnader (”an sich”) • Subjektivt medvit? (”für sich”) • Funksjonelle regionar vs. kulturskapte • ”Konstruktivisme” eller ”essensialisme”

4. Nord-Norge blir til • 1884-1935: Dei borgarlege elitars Nord-Norge • Landsdelen får namn – kløyving i namnebruk: Hålogaland og Nord-Norge • Kommunikasjonsutvikling • Avisene blir regionale talerøyr • Landsdelsorganisasjonar • Elitepatriotisme • Motsetning regional, etnisk og sosial mobilisering? • ”samisk fimbulvinter” i mellomkrigstida • ”Til kamp brødre! Hvor vi end er – ute eller hjemme – vi er i fiendens land” (parole på førstestida i Finnmarken på 1910-talet) • 2) 1935-1972: Regionalisering som integrasjon • Tiltakskommisjonen av 1935 • Studieselskapet for nordnorsk næringsliv 1947 • Områdekontor 1948 • Nord-Norge-plan 1951 • Nordnorsk Kulturråd 1964 • Landsdelsplan for Nord-Norge 1972

5. 1972-1994: Nord-Norge blir ein region • Landsdelsutvalget 1974 • Fellesmøter mellom stortingsrepresentantane • Felles fylkestingssamling 1990 • Nordnorsk kulturhistorie 1994 • Nordnorsk kulturell mobilisering • Nordnorsk forfattarlag 1972 • Hålogaland Teater 1972 • Nordnorsk Magasin 1974 • Landsdelsmusikerordning 1974 • Nordnorsk visebølge på 1970-talet • Lokalhistorisk rørsle: 1990-talet: 80 historielag, 50 årbøker, museum i annankvar kommune • Nord-norsk kulturhistorie 1994 • Universitetet i Tromsø 1968, Nordland distriktshøgskole 1970 • Regionaliseringa ikkje ei lineær, homogen rørsle - konfliktlinjer • Andre konkurrerande territorielle identitetar • Finnmarking eller nordlending? • Nordlending eller nordlending? • Samisk, kvensk eller norsk? • Spenning mellom fylkeskommunen og Landsdelsutvalet • Rivalisering Bodø – Tromsø • Rivalisering Troms – Finnmark

6. Nord-Norge i ei regionaliseringstid • Nord-Norge den første ”region” i Norge – den mest ”europeiske” av norske landsdelar • Mens nordnorsk regionalisme forvitrar utover 1990-talet, veks regionalismen i andre norske regionar • Trøndelags historie 2004, Felles fylkesplan for Trøndelag 2005-2008 • Vestlandshistorie 2006,Vestlandsrådet, Sparebanken Vest som regionbyggjar • Sørlandsbygging gjennom Agderhistorie, Universitetet i Agder, freistnad på å gjera opp med ”sørlanderiet” • Stigande kurve for regionaliseringstenking fram til 2006 • Likeeins i Sverige • 1996: Västra Götaland, 1998: Skåne, Gottland og Halland 2011 • Ansvarskomiteen 2007. Konfliktlinjer på kryss og tvers • Internasjonalt: Regionalismen svekka i Europa på 2000-talet

7. Ulike former for regionalisme(etter Michael Keating) • Integrasjonsregionalisme – låg til grunn for nordnorsk regionalisme frå Studieselskapet for nordnorsk næringsliv i 1947 til 1980-talets revitalisering av Landsdelsutvalget • Motstandsregionalisme – låg til grunn for den grønne bølga av utkantrevolt frå ”Hva skjer i Nord-Norge” (1966) og framover. Universitetet i Tromsø vart ein produsent av organiske intellektuelle for ei slik rørsle på 1970-talet • Men: Kva skjedde i Nord-Norge? • Paradoks 1: Betydninga av å markera regionale særtrekk auka med minkande regionale skilnader • Paradoks 2: Både integrasjonsregionalistane og motstandsregionalistane hadde rett og galt på same tid

8. Tabell 1: Sysselsetting i hovudnæringar i Nord-Norge 1950, 1970 og 2001

9. Konkurranseregionalisme i nordområdets tid • Konkurranseregionalisme vart hegemonisk frå 1990-talet • reindustrialiseringsideologi • Satsing på regionale sentra • Regionale lokomotiv • Regionale kluster, innovasjonssystem, sterke byregionar • Den territorielle avgrensing ikkje så viktig • Nordområdepolitikken etter 2005: Utan klart territorielt fokus. Urealistiske forventningar? • Posisjoneringar i ei oljetid: Finst Nord-Norge lenger? • Nye eventyrfortellingar i konkurranseregionalismens tid:

10. Tabell 2: Årsverk og verdiskaping i sentrale næringar i Nord-Norge 2002/2004–2020 Kjelde: Ingrid Bay-Larsen 2005, ein litt forenkla versjon av tabell 8 side 19.

11. Globalisering og regionalisering • Motstandsregionalismen og konkurranseregionalismen som allierte • Regionalismen mistar si kraft – er det eit problem? • Nye konkurrerande fellesskap – samisk og kvensk revitalisering, Barentsregionen • Snehvit og de syv dverger (tre fylkeskommunar og fire byar) • Universitet som regionbygging – Bodø, Tromsø og Narvik • Nord-Norge lever - krav til ein verksam regionalisme i ein globalisert tidsalder • Vilje til å stå saman i store saker • Vilje til å samarbeida for å utnytta regionale fortrinn, til dømes innanfor reiselivet • Unngå offerrollen og dumskapsregionalisme • Overskrida dikotomiane, liten vs. stor, tradisjon vs modernitet, produktiv vs. Uproduktiv • Innsjå at fortellinga om Nord-Norge meir må vera ei novellesamling enn ein roman (Petter Holm)