Siyasi Partiler

1. Siyasi Partiler Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül

2. Nitelikleri • Siyasi partiler “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır” (68. madde). Neden? • İktidarı doğrudan ele geçirmeye çalışırlar. • Resmi üye tabanına dayanırlar. • Hem özel konularda hem de toplumun ve ülkenin bütününü ilgilendiren alanlarda politika geliştirirler. • Ortak bir ideolojik kimlik veya siyasal tercihe sahip insanların oluşturduğu örgütlerdir.

3. İşlevleri • Temsil • Siyasal devşirme • Politika belirleme • Menfaatlerin birleştirilmesi / uzlaştırılması • Siyasi sosyalleşme ve mobilizasyon • Hükümetin kurulması ve işletilmesi

4. Kökenleri • 1850’den önce siyasi parti bir tek ABD’de var. Diğer ülkelerde fikir akımları, halk klüpleri, felsefe dernekleri ve parlamento grupları var. • Siyasi partiler parlamento grupları ve seçim komiteleri arasında kurulan bağlar sonucu ortaya çıkar. • Parlamento grupları, aynı coğrafi bölgeden gelmek, mesleki yakınlık, vs ortak paydasında oluşur. (Fransa’da Breton temsilcileri => Jakobenler, Türkiye’de Makedonlar => İttihat ve Terakki

5. İngiltere’de rüşvet siyasi partilerin kurulmasında etkili. 1714 – Siyasal Hazine Sekreterliği, sonra Patronaj Sekreterliği • 1832- Seçmen kaydı sistemi • Sol partiler seçim komiteleri kurdukça, sağ da buna uymak zorunda kaldı.

6. Parlamento dışında doğan partiler • Sendikalar => İşçi Partisi • Tarım kooperatifleri ve meslek kuruluşları • Fikir kulüpleri veya aydın grupları. Mesela Masonluk Fransa’da Radikal parti ve Avrupa’da liberal partiler. • Kiliseler ve mezhepler => Hristiyan Demokrat partiler • Eski Muharip Gazi Dernekleri • Gizli örgütler, => Sovyetler Birliği Komünist partisi. • Bağımsızlık Savaşı veren kurtuluş hareketleri => CHP, Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi

7. Parti tipleri • Duverger: Kadro partisi versus kitle partisi. İlki parlamento içinde, ikinci dışında ortaya çıkar. • Neumann: Temsil partileri versus bütünleşme partileri. İlki reaktif ve mümkün olduğu kadar çok oy almak istiyor (catch-all’a yakın), ikincisi proaktif kitleleri eğitmeyi ve sosyalleştirmeyi amaçlar. • Hepsini yakala partileri: Kircheimer’e göre baskın bir ideolojik karakterleri yok.

8. Parti tipleri • Seçimlere dönük profesyonel partiler: Panebianco’ya göre ideolojinin hakim olmadığı, profesyonellerin örgüt içinde baskın olduğu, finansmanını belirli grupların yaptığı partiler. • Kartel partileri: Katz ve Mair’e göre, üyelerin aidatlarına dayanan partiler zaman içinde üyelerinden yabancılaşır. Bu partiler devletten finansman alır. • Modern kadro partileri: Koole’ye göre üye sayısı az ancak üyeler tabana hesap verir, seçmenlere dönük politikalar üretiyorlar.

9. Parti sayısına göre parti sistemleri • Çok partili • İki partili: Ya da iki-buçuk partili • Tek partili: hakim tek parti (eşit yarışma koşulları yok), hegemonik tek parti (eşit yarışma var), gerçek tek parti

10. Türkiye’de partiler • İttihat ve Terakki • CHP • DP • CHP- Ortanın solu = sosyal demokrasi • AP – yarı popülizm? • MHP - BBP • MSP- RP – Fazilet – Saadet- HAS - AKP? • ANAP - • SODEP-SHP-CHP-DSP • AKP • HEP-OZEP- OZDEP- DEP- HADEP- DEHAP- DTP- BDP • İşçi Partisi • Sosyalist partiler? TİP, TSİP, TKP, BSP, vs … • İllegal partiler DHKP, vs … • Genç Parti – Uzan

11. Avrupa’da sosyal demokrat partiler • zz

12. Avrupa’da partiler • Sol: Sosyal demokratlar, komünistler, yeni sol, Yeşiller, • Sağ: Hristiyan demokratlar, muhafazakarlar, liberaller, kırsal veya merkez partileri ve aşırı sağ.