Meer dan de waterput

1. Meer dan de waterput Dick Bouman/Aqua for All WatSan dag Aqua for All, Impulsis, Akvo 13 oktober 2011, Utrecht

2. Opzet • Waarom dit thema • Putten • Alternatieven • De waterketen • Kostenvergelijking • Referenties

3. Waarom dit thema? • Indruk dat veel PI’s onbekend zijn met alternatieven • Wie werkt met alternatieven? Bronnen Regenwater Beekjes Meertjes Bestaande watersystemen Water ‘maken’ (zoals zanddammen)

4. Waarom dit thema? (2) • 2. Putten niet altijd mogelijk of wenselijk • Niet mogelijk of lastig: • Afwezigheid van (ondiep) grondwater • Moeilijke ondergrond • Slechte kwaliteit (bacteriologisch) • Slechte kwaliteit (chemisch, bijv zout of arseen) • Niet wenselijk: • Cultureel (voorbeeld PNG, smaak etc) • Te duur; goedkopere oplossingen • Voorkeur is kraanwater in huis!

5. Waarom dit thema? (3) • 3. Bewustzijn van de hele waterketen Winnen Pompen Opslag Transport Waterbehandeling Distributie Gebruik M.U.S. Hygiene/sanitatie

6. Voor/nadelen van de waterput • Voordelen • Op veel plaatsen toepasbaar; keuze plaatsbepaling • Eenvoudige en begrijpelijke technieken • Relatief goedkoop • Nadelen/aandachtspunten • Publiek punt: vervuiling achteraf (<> voorlichting/containers) • 57% van de verbeterde putten en 23% van de boreholes blijken toch vervuild (<> goede randvoorwaarden) • Veel werk met risico van negatief resultaat (<>voorstudie) • Onderhoud van de pomp (<> pompkeuze; opleiding)

7. Innovaties bij putten • Vooronderzoek (geofysica) • Handboor technieken • Pompkeuze (afh van diepte) • Touwpompen • Kleine watertank (incl waterbehandeling) Genoeg over putten en pompen

8. Iets van prioriteitsvolgorde • Factoren: • Vraag: mensen, publiek punt/huis, hoeveelheid, seizoen, andergebruik • Bereidheid en vermogen tot betalen • Organisatiegraad • Bebouwing, daktype • Schaal (<2.000: publiekepunten; > 2.000 systemen met huisaansl) • Klimaat: regen, variatie, cyclonen, risico’s • Is ereennabijbestaandsysteembruikbaar? • Welkewaterbronnenzijnbeschikbaar: kwaliteit, kwantiteit, eigendom,

9. Iets van prioriteitsvolgorde • Prioriteit: • Aansluitenaanbestaandsysteem (+tank+zuivering) • Bron met zwaartekracht of gepompt • Ondiepeafgedekte put • Geboorde put • Oppervlakte water met waterbehandeling • Regenwater • Zelf water maken

10. Natuurlijke Bron (met zwaartekracht) • Lage onderhoudskosten; eenvoudig • Alleen bij bron, Publieke punten en/of huisaanslutingen

11. Natuurlijke Bron (met zwaartekracht) • Aandachtspunten: • Water moet echt uit de grond komen • Afvoeren varieren met seizoenen; meetreeks – minimum afvoer • Waterkwaliteit (vulkanisch) • Goed afschermen; bovenstrooms regenwater afleiden • Infiltratiegebied beschermen/conservation (pas op eucalyptus) • Eigendom regelen

12. Natuurlijke Bron (met zwaartekracht) 2 • Aandachtspunten ‘gravity scheme’: • Systeem dimensioneren op bevolking over 20 jaar • Opslag inbouwen van volume van een halve dag (nachtbuffer) • Hoofdleiding 1,2 maal gemiddelde vraag • Na de opslagtank (distributie) buizen dimensioneren op 3-4 maal de gemiddelde vraag • Luchtbellen • Niet meer dan 60 m waterdruk; • Geen drukonderbrekers • in distributie

13. Gepompt systeem • Water source kan alles zijn: oppervlaktewater, put, bron • Mogelijk is er een waterbehandelingsstap nodig • Van water source naar opslag tank oppompen en dan distributie • Vanaf de tank is het als in gravity • Oppompen kan ook met handpomp of solar (geen wind?) • Kostenkant: energie, caretaker; voor >2.000 kan het uit • Vereist goede training; veel cost recovery

14. Regenwater • Factoren: • Dagelijkse vraag (mensen; liter/dag) • Dakoppervlak, type, lay out en ‘bomen’ • Verliezen bij piekregenval • Efficientie opvang (verdamping; 1st flush, verliezen) • Eens in 10 jaar minimum regenval • Eens in 10 jaar lengte droge periode • Kosten opslagtanks • Zuivering/preventie

15. Regenwater • Voorbeeld maximaal bechikbare hoeveelheid in 1:10 jaar voor school met 200 leerlingen • Vereiste min. opslag is lengte 1:10 jaar droogte * minimum P* 200; • minimaal 0,4 m3/schooldag

16. Regenwater • Verdere aandachtspunten: • Voorkom vervuiling (schoon dak en goot; first flush, zeef, geen openingen, jaarlijkse schoonmaak + desinfectie) • Capaciteit dakgoot (doorsnee, helling/afschot, voorkom overstort) • Hoogte watertank (voorkom ingraven met slechte drainage) • Eventuele nabehandeling of desinfectant in tank (chloor, zilver) • Tank types • Gebruik overflow

17. Regenwater • Alternatieven • Geen roof top maar vanaf grondoppervlak (veel meer, maar vervuild) • Voorfilter + nafilter • Opslag in tank/pond of infiltratie in grond > voedt put

18. ‘Oppervlakte’ water • Oppervlaktewater inname; • liefst helder water • pas op hoog/laag water • nabehandelen • alternatieven • Rivierwater infiltreren • Ondergrondse dam in rivierbed • Zanddammen • andere ‘rainwater harvesting

19. Voorbehandeling Sedimenteren – troebel>helder etc Beluchten - ijzer etc Desinfecteren (bacterien + virus) Fysiek: filteren (keramisch, zand ..) Fysiek: hitte, UV Chemisch (chloor, zilver) Biologisch Chemische bestanddelen Arseen (binden) Zout (destilleren etc) Fluor Nitraat Hardheid Metalen Smaak Actieve kool De waterketen • Bescherming bron • Inname • Pompen • Waterbehandeling • Opslag • Distributie en afgifte • Gebruik (besparing) • Hygiene

20. DISINFECTION PRODUCTS

21. kostenvergelijking

22. www.akvo.org