400 likes | 574 Views
Entzun gorputzaren musika !. AURKIBIDEA. Ahotik ateratzen diren soinuak Ipurditik ateratzen diren soinuak Eskutik irtetzen diren soinuak Beste soinu batzuk Eztabaida. Zarata hauek ateratzen ditut. AHOA. ahotsa. zotina. aharrausia. eztula. doministikua. korrokada. zurrunga.
E N D
AURKIBIDEA • Ahotik ateratzen diren soinuak • Ipurditik ateratzen diren soinuak • Eskutik irtetzen diren soinuak • Beste soinu batzuk • Eztabaida
Zarata hauek ateratzen ditut AHOA ahotsa zotina aharrausia eztula doministikua korrokada zurrunga
DOMINISTIKUA: • Zergatikegitendugudoministiku? Doministikueginohi da zerbaitekmolestatzendigulanabaritzendugunean, sudurreansartu dela eta, gorputzahorikanporatzensaiatzendelako. Hoztutabagaude, sudurranarriatutadagoelakoegitendugudoministiku. Doministikuegiterakoan, lehenengoarnasahartzen da. Gero, airera botatzen da oso arinsudurretik eta ahotik. Normalean, honekinateratzen da traba egitenzuenguztia.
ZURRUNGA: • Zergatikegitenduguzurrunga? Lo egitendugunean, muskuluakerlaxatuegitendira. Ahozgora lo egiterakoan, mihia eta ahosabaiarenbeloa, eztarriarensarrerandaudela, atzerantzjoatendira. Arnasten den aireak, igarotzekotokitxikiagoa du. Batzuetan, aireakhainzatitxikia du igarotzeko, oso bortxatuta dela eta ahosabaiarenbeloakbibraraziegitenditu. Bibraziohonekzarataerregularrasortzen du: zurrunga. Zurrungakzaratahandiagoaegiten du hoztutaedonekatutagaudenean. Zurrungasahiesteko, hobe da gorantz lo ezegitea.
EZTULA: • Zergatikegitendugueztula? Eztulaamasbidearenberezkoerreflexua da, babes mekanismobezalaerabiltzendena. Oso ohikoaizateazgain, gehienetankaltegabeaizaten da eta ezdiogugarrantzirikematen, bainagaixotasun baten lehenaztarna ere izan daiteke.
Eztulasortzen da infekziobatek, alergiak, keakedogorputzarrotzbateknarridurasortzenduteneaneztarrian, laringean, trakean eta bronkioetan.
KORROKADA: • Ahoarenbidez, urdaileandaudengasaksoinudesatseginbatezaskatzeaedoateratzea da. Airezkoburbuilabaturdaileangeratzendeneansortzen da; hau oso normala da haurtxoeijatenhastenematenzaienean. Horregatik, norbaitekgasifikatutakoedariahartzenduenean, aire gehiegipilatzen du eta digestio-aparatutikkanporatzekobeharra du.
ZOTINA: • Arnastean, birikakairezbetetzean diafragma uzkurtuegiten da, eta birikakhustean, berriz, zabaldu. Orduan, egoeranormalean, arnas erritmoaerregularra da. Bainadigestio-garaianurdailagehiegimugitzenbada, diafragmakkolpeakjasotzenditu eta, kolpeenondorioz, kontrolikgabeuzkurtuedozabaltzen da, eta airea kolpekaateratzen da biriketatik. Horixe da zotina: biriketatiknahigabekanporatzendugun airea.
Zotinarenmaiztasunapertsonabakoitzaren eta urdailarenjarduerarenaraberakoa da, bainaminutuko 2tik 60ra zotineginditzakegu, eta, normalean, ez du luzeirauten. Hala ere, zenbaitkasutanzotinakronikobihurdaiteke eta, orduan, lo egitekoarazohandiak sor daitezke
BITXIKERIAK: Astronautakespazioandaudeneanezindutekorrokegin. Grabitatea falta dagoenez, ez dio urdailarigasak eta likidoakbanatzenuzten. Eskimal tribu batzuetan, bazkaltzenamaitzendutenean, janariagoxoazelaadieraztekokorrokadabotatzendute. 9 urtekomutilbatekkorrakadakbotatzenizenakesatenditu. Bestebatekalfabetoaesaten du. Garagardogehiegiedanezgero, korrokadaaskobotatzendira.
Doministikuegitendugunean, airea ahotik 110 eta 160km/ordukoabiadurazateratzen da eta 6m2- koazalerakutsatzen du. Oso zaila da begiakirekitaizateadoministikuegiterakoan.
AHARRAUSIA • Nahigabeko ekintza da, nekatuak gaudelako edo logura dugulak egiten dugu aharrausi. Erabat irekitzen da ahoa, eta aransa sakon baina aldi berean mantso samar hartzen da. Zergatikegitenduguaharrausi? Aharrausiakarbonodioxidoakodoleangoraegitearenondoriozgarunarenerantzunbezalahartubeharkogenuke. Arnasasakonhartuz eta gerobotaz, odolekooxigeno-kopuruagehituegingolitzateke eta loguragutxitu
Zergatikkutsatuedokontagiatzen da? “Kutsapena” gertadaitekepertsonakpilatutadaudenean, gaizkibentilatutakolekuitxi batean, oxigeno gutxidagoelakoleku batean. Loguradagoenpertsona baten aharrausiak lo eginbeharkoluketelaadierazten die gainerakoei. Eta aspertzenaribagara, subkontzienteakhortikaldeegitekoedobestezerbaitegitekoadieraziko du. Azalpena
AHOTSA • Giza-ahotsa laringean sortzen da, baina bere atal garrantzitsuena hain zuzen, glotisa da, hau baita gizakiaren benetako fonazio-organoa. Biriketatik arnasketarekin batera irteten den airea, glotisean zehar pasarazten da eta ahots-kordak bibrarazten ditu. Ahots-kordak mihi itxurako mintz bikoitz bi dira.
Fonazio-aparatua kontrolatu egiten dugu hitz egin edo kantatzerakoan. Arnasa botatzean egindako indarraren arabera intentsitatea erregulatzen dugu. Gizonezkoen ahots-kordak, batez beste, emakumeenak eta haurrenak baino luzeagoak eta lodiagoak dira, horregatik soinu grabeagoak sortzen ditu.
IPURDIA PUZKERRAK: • Ipurditikaskolotsatzengaituensoinuaateratzen da, puzkerra.“Puzkerra” hitzalatineko “flatus” edo “peditum” hitzetatikdator. Bereosagaiakdira: Karbonodioxidoa Metanoa Nitrogenoa Hidrogenoa Oxigenoa
Zergatiksortzendira? Puzkerrak, digestio-aparatuanbehar den gasakbainogehiagodaudeneansortzendira. Hestekogasak (puzkerrak) biiturrinagusitikdatoz: endogenoa (%10) eta exogenoa (%90). Endogenoakjakibatzuendigestioarenaraberasortzendira. Orokorrean, karbohidratadunjakiek (pasta, patatak, esnea, azalorea...) gas gehiagosortzendute
Zergatikdutehorelakokiratsa? Proteinakapurtzendirelako, hauxekdira: azidobutirikoa, hidrogeno sulfuroa, eta karbonodisulfuroa.
Zergatiksortzendutezarata? Soinuaentzuten da kanporaketarenabiadura eta zuringarenestutearenarabera.
Puzker motak: • “Normalak”: Egunerokoak dira, indar gutxiagoarekin ateratzen direnak. Normalean puzker mota hau, ezaguna eta konfiantzako pertsonen artean botatzen dugu, oso arrunta delako. • “Furtiboa”: Gogorra eta oso soinu altua duena, besteen arreta deitzen du beti. Oso puzker usaintsua da, gasak ere jariakoak izaten ditu batzuetan.
“Haizetea”: Haizetea, furtiboa bezalakoa da, baina askoz gogorragoa. Gasak oso azkar kanporatzen dira. • “Presioarekin”: Oso erreza da identifikatzea puzker hau, arropak estutzen dizula ematen duelako eta mina eragiten dizulako.
“Urduriak” Jendea ez konturatzea nahi dugunean botatzen dira . Normalak dira ere, soinu baxukoak eta menperatu ditzakegu. • “Eztulakoak” Botatzen duen pertsonak, eztularekin estaltzen saiatzen da. Koordinatu beharra dago, puzkerra eztula baino luzeagoa delako.
« Itsaskorra »: Soinuurtsua du. Honekadierazinahidigu, « kaka » ailegatzeardagoela, etakomunerajoanbeharabiadurabizian
BITXIKERIAK: Badaude pertsona batzuk puzkerra botata metxero batez sua pizten dutela. Hori posiblea da, metano eta hidrogenoa dagoelako.
ESKUA • Zergatiksortzendira? Artikulaziobatdenboraaskoerlaxatutabadago, gogortuedokizkurtuegiten da eta mugimenduazkarbategiteansoinubatateratzen da. Horrelatabaksortzendira eta ”klack” soinuaegitendute. • Ondorioak Taba edokurkuluxaaskoeginezgero, artikulazioakapurdaitezkeedoberelekutikatera. Ez diragogokoakbatzuentzatbainabestebatzuentzakotabaksortu eta gero, ondo eta erlaxatutasentitzendira.
Eskuen artikulazioen soinua: Artikulazio berdineko hezurren distantzia handitzen dela eta orduan kapsula sinobialaren bolumena era handitzen da. Kapsula sinobialak likidoak eta gasak ditu. Bolumena handitzen denez behe-presioa eratzen da eta gasak likido sinobialetik ateratzen dira burbuila moduan eta horregatik soinua ateratzen du.
BITXIKERIAK: • Zenbat eta zaharragoa izan kurkuluxa gehiago sortzen dira giltzaduretan. • Kurkuluxa egiteak ondoko jendearengan eragina du, “dentera” edo kauskitu sortzen du eta.
BESTE SOINU BATZUK • BIHOTZ TAUPADAK • SABELEKO SOINUAK • ARNAS-HOTSAK • HEZURREN SOINUAK • HORTZ-KARRASKADA
BIHOTZ TAUPADAK • Bi soinu entzuten dira taupada bakoitzeko, bihotz barruko balbulen soinua da entzuten dena. Balbulek, ixtean, hotsa egiten dute. Lehen hotsa bentrikuluen irteera oztopatzen duten bi balbulak ixtean sortzen da; bigarrena, berriz, aurikulak eta bentrikuluak banatzen dituzten bi balbulak ixtean
Gizabakoitzakhirurogeitahamartaupadaegiten du minutu batean. • Zoologoekaurkitudute animalia zenbait eta handiagoa izan, orduan eta maiztasuntxikiagoa duela taupadetan.
SABELEKO SOINUAK • Nahigabekozarata da. Likidoen eta gasenmugimendugatiksortzendira. Askotanagertzendiragosegarenean, eta irrikaegoeretan. • Urdailanahizbeteriknahizhutsik izan, betidagouzkurtzen. Gosegareneannerbio-erreflexubatekurdaila eta hesteaprestatzenditujakiajasotzeko, hauxe da, uzkurdura eta likidoenjariopenahaunditzendira. Uzkurdurahauek eta urdailahutsikdagoenean gas gehiagodagoela, soinuhonensorreraneragina du.
ARNAS HOTSAK • Hots edo soinu normalak bularralde osoan zehar entzun daitezke. Birikak auskultatzean, arnas hots normalak entzungo ditugu, edo hotsak gutxituak egongo dira, edo gerta daiteke baita ere hots anormalak entzutea • Gutxituak dira sumatzen ez direnak, edo bolumen txikiagoan entzuten direnak. • Arnas hots anormalei dagokienez, tipo askotakoak izan daitezke (estertoreak, roncusak…).
Hezurren zarata hezurren artean dauden likidoen soinua da mugimendua labainarazi egiten dutenean. Geldirik zaudenean, likidoak elkartzen dira hezurren artean lekua dutelako. Gero,.posizio horretatik mugitzen zarenean, hezurrak elkartzen dira eta likidoa ateratzen da presioarengatik burbla bat bezala HEZURREN SOINUAK 36
Hortz-karraska eragiten da barailaren nahigabeko mugimendi batez hotzari, sukarrari, estresari edo beldurrari. Kalkulatu da 240 eta 260 artean aldiz jotzen dira hortzak beraien artean hortzak karrask egitean. HORTZ-KARRASKA 37
Hasiera batean, norberak bere iritzia eman zuen, hori eta gero taldeetan eztabaidatuko genuen eta bideo bat grabatu genuen: EZTABAIDA 38
Gure klasekoen iritzi batzuk: • Gehienetan ahal bada ezkutatu behar da, jendearen aurrean korrokada edo puzkerra botatzea heziketa falta delako, baina larria bada eta ezin badugu eutsi, hobe da botatzea eta barkarmena eskatzea, osasunerako ona delako. • Batzuetan ona eta beste batzuetan txarra da. Ona da kanporatzea askatzen baduzu minutu gutxira tripako edo buruko mina izango ahal duzu eta.
Parte hartzaileak: Amaia Aguirre Iker Bergara Haizea Buruaga Markel Carbajo Josu Díaz Rubén Domínguez Iván Fernández de Monje Diego García Iban Isasmendi Anne López de Viñaspre Ivory Montero Amaia Moreno Gorka Moreno Miriam Nuñez Janire Palacios Pantxike Pena Iván Pérez Adrián Polanco Leire Ruiz-Olalla Eider Sopelana Joan Ander Torre Amaia Valle Daniel Vaquerizo Sergio Zurbano Xialu Zurutuza