Maart 2004

1. Maart 2004 E. Olivier

2. Klassifikasie van boeke • Formaat • Grootte, vorm, illustrasies, ontwerp, papier, bindwerk, tipografie • Speelgoedboeke, kartonboeke, woordlose boeke, prenteboeke, geïllustreerde boeke, boeke sonder illustrasies • Genre • Literatuur waarvan gemeenskaplike eienskappe gedeel word • Fiksie, nie-fiksie, prosa, poësie, realistiese verhale, fantasie

3. Formaat:Verhouding van teks tot illustrasies • Woordlose prenteboeke • Geen teks • Prenteboeke • Teks & prente vertel die storie • Geïllustreerde boeke • Teks raak meer belangrik & illustrasies word minder • Jeugboeke • Geen illustrasies

4. Boeke vir kleuters:Speelgoedboeke & Kartonboeke • Speelgoedboeke • Speelgoedelemente: flappe, hefbome, materiaal, beweeglike dele, opwipprente • Baie jong kinders • Kartonboeke • Stewige karton & gelamineer • Peuters – lek & kou, bladsye hanteer maklik • Waarde • Genotvol vir ouer & kind • Geborgenheid • Inleiding tot die wêreld van literatuur

5. Kinderrympies Geskryf deur volwassenes vir volwassenes Aantrekkingskrag: Rym Ritme Humor Deelname Assosiasies met bekende omgewings Waarde: Voorskoolse en primêre grade Ontwikkel taalvaardighede, struktuur & volgorde van verhale Moedig kinders aan om te lees Boeke vir kleuters:Mother Goose

6. Boeke vir kleuters:Begripsboeke • Organiseer inligting, voorwerpe of gebeure in kategorieë • Help kinders om konkrete & abstrakte feite te verstaan • Telboeke en alfabetboeke • Waarde: • Inleiding tot begrippe • Verklaar begrippe • Ontwikkel woordeskat en taalvaardighede

7. Boeke vir die beginnerleser:Voorspelbare boeke • Patrone lei leser om die gebeure in die boek te voorspel • Gebeure word herhaal • Repetisie van taal • Rym & ritme • Waarde • Kinders “lees” saam • Kinders word op natuurlike wyse aangemoedig om te lees

8. Boeke vir die beginnerleser :Groot boeke • Groot formaat boeke • ‘n Groep kan die teks & illustrasies duidelik sien • Waarde: • Genot • Leesonderrig • Gedeelde leeservarings • Deelname • Lees word in ‘n sosiale konteks geplaas

9. Boeke vir die beginnerleser :Beginners leesboeke • Kinders is gretig om op hul eie te lees • Easy to read, I can read, Ready to read • Fantasie, realistiese verhale & volksverhale • Waarde: • Kinders lees nuwe materiaal met ‘n groot kans op sukses • Geleentheid word gebied om self die betekenis uit te vind • Versterk die gedagte van onafhanklike lees

10. Groepbespreking • Visualiseer jou kamer & huis toe jy ‘n kind was. Wat in jou onmiddellike omgewing het bygedra tot jou letterkundige ontwikkeling? • Beplan ‘n begripsboek vir voorskoolse kinders • Beplan ‘n speelgoedboek vir ‘n voorskoolse kind • Wat was jou gunstelingrympie toe jy ‘n kind was? Motiveer asseblief.

11. Prenteboeke • Enige boek waarin die illustrasies net so waardevol tot die verhaal is as die teks • Dit sluit speelgoedboeke, kartonboeke, rympieboeke, begripsboeke en boeke vir beginnerlesers in • Soorte: Ek lees lekker • Prente-storieboeke • Verhale wat ewe veel teks & illustrasies bevat • Woordlose prenteboeke • Geen of baie min teks • Rym-prenteboeke • Rymverhale met rym & ritme

12. Evaluasie van prenteboeke • Teks & illustrasies moet die verhaal vertel • Illustrasies moet sinvol en in verband wees • Duidelike taal • Sinvolle karakterontwikkeling • Geen stereotipering • Akkurate agtergrond • Moenie neerbuigend wees nie (oormaat verkleinwoorde) • Grootte, stofomslag, titelbladsy, teks moet toepaslik wees • Gehalte van papier & bindwerk

13. Poësie-boeke • Gekonsentreerde taalgebruik • Klank, ritme, rym, beeldende taal, beeldspraak • Poësie-boeke kan ook verhalend wees • Goeie poësie is oorspronklik en toon insig • Onderwysers moet die volgende in gedagte hou: • Kwaliteit • Ouderdom & agtergrond van kinders • Voorkeure • Kulturele diversiteit • Verskeidenheid in formaat en inhoud • Verwantskap met kinders se klaskameraktiwiteite

14. Tradisionele verhaleVolksverhale / Sprokies • Oorsrong: mondelingse oorvertelling • Assosiasies met skrywers: Grimm se sprokies • Formule: • Openingsreëls: Eendag lank, lank gelede • Kompakte vorm: probleem word gestel • Ongekompliseerde karakters: goed & sleg • Vinnige verloop van die verhaal • Onvermydelike einde van die skurke • Waarde: • Versterk kinders se verbeelding • Vereenvoudig morele vraagstukke • Dit bevorder kulturele & globale bewussyn

15. Tradisionele verhale Fabels • Stories gewoonlik oor diere wat aspekte van die menslike natuur verteenwoordig • Stories nog meer kompak, maar die betekenis is meer ingewikkeld • Didakties van aard • Lessie aan die einde • Aesop se verhale bekend • Ouderdom 8 – 9 jariges • Waarde: • Vinnige oorvertellings en dramatisering • Groepswerk

16. Tradisionele verhale Mites • Langer stories – die mens het natuurverskynsels & heelal probeer verklaar • Bekendstes: Griekse & Noorse mitologie • Koning Midas, Icarus, Apollo, Zeus • Fokus: • Stryd tussen goed en kwaad • Gode • Natuurverskynsels • Bonatuurlike • Speel af teen die gode se agtergrond

17. Tradisionele verhale Legendes • Fokus op heldefigure en hul lewens • Gebaseer op die lewe van ware mense • Koning Arthur • Weerspieël die lewe tydens die Middeleeue • Waarde: • Lewenswaarhede wat vir alle mense en plekke geld

18. Fantasie • Elemente in die verhaal bestaan nie buite die verbeelding nie • Kategorieë: • Pratende diere – Winnie the Pooh • Verpersoonlike diere • Diere wat slegs in verbeelding bestaan • Klein mensies - elwe • Eienaaardige gebeure – tydreise • Wetenskapsfiksie – ruimtereise • Waarde: • Help kinders om werklikheid te verstaan & ontwikkel sy persoonlikheid

19. Evaluasie van fantasie • Die fantasie elemente moet geloofwaardig, aanvaarbaar, konsekwent en moontlik wees • Fantasie moet sentraal & oorspronklik tot die verhaal wees • Detail moet konsekwent wees met die res van die verhaal • Hoofkarakters moet geloofwaardig wees bv. nie lelike feëtjie en mooi heks nie

20. Realistiese verhale • Gebaseer op wat gebeur of kon gebeur het • Algemene temas: • Alledaagse gebeure • Persoonlike groei – fisies of emosioneel • Verhoudings met familie of vriende • Probleme – dood

21. Kategorieë van realistiese verhale • Sportverhale • Diereverhale • Avontuurverhale – aksie & spanning • Humoristiese verhale • Goeie realistiese fiksie: • Akkurate setting • Vermy toevallighede • Vermy lerings • Konsekwente styl • Waarde: • Help kinders om ooreenkomste en verskille tussen mense te verstaan

22. Vakliteratuur • Kinders geniet nie-fiksie meer as verhale • Feite, konsepte oor onderwerpe • Evaluasie van nie-fiksie: • Akkuraatheid van feite • Organisasie moet logies wees • Skryfstyl – interessant & verstaanbaar • Illustrasies – akkuraat & waarde toevoeg • Waarde: • Verbreed kinders se kennis

23. Bespreking • Wat was jou gunsteling sprokie en hoekom? • Lees en vergelyk die eerste reël in verskeie volsverhale. Watter aanhef dink julle is meer effektief? • Kies ‘n prenteboek en evalueer dit volgens die kriteria • Vergelyk ‘n fantasieverhaal en ‘n realistiese verhaal waarin diere uitgebeeld word. Watter een verkies julle en hoekom? • Lees ‘n fantasieverhaal en evalueer dit volgens die kriteria

24. Bibliografie • Aesopus, Paxton, T. & Rayevsky, R. 1993. Birds of a feather and other Aesop’s fables. New York : Morrow Junior books [J 398.245 AESO]. • Bunting, E. 1994. Smoky night. San Diego Harcourt Brace & Co [J 823 BUNT]. • By die skool. 1993. Boleswa: Macmillan [439.368 KOM]. Carle, E. 1987. Papa, please get the moon for me. London : Hodder and Stoughton [J 823 CARL]. • Corbett, G. 1984. Working in the garden. London: Walker House [J 428.12 COR]. De Paola, T. 1985. Tomie de Paola’s Mother Goose. London: Methuen Children’s Books [FJ 398.9 MOT]. • Dodd, H. & Iversen, D. 1999. Hercules and other Greek legends. Auckland : Lands End [428.6 WILD]. • Dupasquier, P. 1993. Follow that chimp. London : Walker Books [J 823.06 DUPA].Fowler, R. 1982. ‘n Muis in die huis. Pretoria: JP van der Walt.

25. Glazer, J.I. 1997. Introduction to children’s literature. Prentice Hall: Macmillan.Hawkins, C. 1983. What's the time, Mr Wolf. Johannesburg: William Heinemann [J 529.7 HAW]. • Hughes, M. 1997. Minibeast encyclopedia. Oxford : Heinemann [Pr 595.7 HUGH]. • Kleynhans, A. & Kincaid, E. 1984. Sneeuwitjie – Ek lees lekker. Kaapstad: Human & Rossouw [J 398.21 GRI]. • Komnick, G. 1974. Botter aas. Kaapstad : Malherbe [J 839.363 LIND]. • Kruger, J.A. 1991. Kinderkeur: ‘n gids tot bekroonde Suid-Afrikaanse kleuter-, kinder- en jeugboeke sedert 1989. Pretoria: UNISA [028.5079 KRU]. • Lewis, S. 1987. One-minute Greek myths. New York: Doubleday [K 398.45 LEW]. • Loewen, V.H. & Pearson, D. 1997. The best book for Terry Lee. Auckland : Shortland Publications [Pr 823 BEST]. • Lohann, C. 1986. Kinderlektuur. Pretoria: HAUM.

26. Pienkowski, J. 1992. Phone book. London : Orchard Books [J 823 PIEN]. • Rousseau, L. and Harries, K. 1976. Herelandgoed. Kaapstad: Human & Rousseau [EDUJ 839.363 ROUSSEAU]. • Sendak, M. 1967. Wildekanis land. Kaapstad : HAUM [EDUJ 839.363 SENDAK]. • Snyman, L. 1983. Die kind se literatuur. Durbanville : Kinderpers. • Small, T. 1991. The legend of William Tell. New York: Bantam [K 398.2 SMA]. • Stock, C. 1991. Armien gaan see toe. Kaapstad : Human & Rousseau [J 839.363 STOC]. • Three little pigs. 1983. Brimax Story Time Board Books [J 398.21 JAC]. • Vels, V. 1999. Liewe Heksie en die rekenaar en ander nuwe Liewe Heksie-stories. Kaapstad : Human en Rousseau [J 839.363 VELS]