Włączanie a edukacja niepełnosprawnych

1. Włączanie a edukacja niepełnosprawnych Opracowała:Władysława HanuszewiczKonsultant ds. szkolnictwa specjalnegoODN w Słupsku

2. Edukacja włączająca staje się priorytetowym zadaniem współczesnej polskiej szkoły Według standardów światowych i europejskich, sformułowanych w licznych, międzynarodowych dokumentach, dotyczących praw człowieka, każdy - a więc i człowiek niepełnosprawny – ma prawo do pełnego uczestnictwa i równych szans w życiu społecznym.

3. W polityce edukacyjnej Unii Europejskiej przyjęto między innymi, że podstawą zachowania godności ludzkiej, jak też pełnego korzystania z praw człowieka jest integracja osób niepełnosprawnych oraz ich pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Ta idea znalazła odzwierciedlenie w rozwoju strategii osób starających się doprowadzić do prawdziwej równości szans i w konsekwencji spowodowała, że w ostatnim kilkuletnim okresie podejście do niepełnosprawności zmieniło się w sposób rewolucyjny.

4. Współczesne ujęcie niepełnosprawności koncentruje się na przeszkodach i ograniczeniach tkwiących w otoczeniu społecznym i fizycznym osoby niepełnosprawnej, a nie jak dotychczas w niej samej. Eliminacja barier w środowisku stała się zatem podstawowym elementem przeciwdziałającym zjawiskom dyskryminacji i wykluczania społecznego.

5. Najważniejsze dokumenty podejmujące w swych zapisach kwestię edukacji jako podstawowego prawa wszystkich ludzi: - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) - Konwencja Praw Dziecka (1989) - Światowa Deklaracja Edukacja dla Wszystkich (1990) - Ustawa o systemie oświaty (1991) - Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (1993) - Deklaracja z Salamanki (1994) - Traktat Amsterdamski (1997) - Deklaracja Madrycka (2002) - Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012„Polska dla Dzieci”

6. Pierwszym krokiem nowego podejścia w edukacji była I N T E G R A C J A realizowana poprzez umiejscowienie dziecka niepełnosprawnego w środowisku szkolnym wraz ze sprawnymi rówieśnikami. Okazuje się jednak, że • integracja przestrzenna i programowa już nie wystarcza, • dzieci w tzw. placówkach/klasach integracyjnych nie mają często poczucia, iż rzeczywiście, autentycznie należą do społeczności szkolnej. Z badań (UNESCO 1994) wynika, że dziś już nie wystarcza zaspokojenie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci, konieczne jest zadbanie o ich potrzeby osobiste i społeczne.

7. Drugim krokiem w polityce edukacyjnej jest W Ł Ą C Z A N I E proces skutecznego budowania jednej zbiorowości uczących się, opartej na solidarności pomiędzy dziećmi o specjalnych potrzebach i ich rówieśnikami, w ich naturalnym środowisku (UNESCO 1994). W ten sposób pojęcie „włączanie” wpisuje się w szerszą perspektywę praw człowieka, w myśl której wszelkie formy segregacji są moralnie złe.

8. Co oznacza włączanie? 1. Oznacza,że w klasach uczą się pojedynczy uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym dzieci niepełnosprawne,mające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. 2. Oznacza, nie tylko umieszczanie wszystkichdzieci ze specjalnymi potrzebamiw szkołach ogólnodostępnych, ale zakłada koniecznośćtakich zmian w szkołach, aby lepiej odpowiadały one potrzebomwszystkichuczniów i umożliwiały budowanie systemu wsparcia, który pozwoli im na funkcjonowanie w naturalnym środowisku.

9. Na czym polega włączanie uczniów? - na przyjmowaniu wszystkich uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,w tym dzieci niepełnosprawnych mających orzeczenieo potrzebie kształcenia specjalnego, do klas ogólnodostępnych a nieintegracyjnych - na umożliwieniu wszystkimuczniom naturalnych relacji dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymirówieśnikami - na dawaniu im pomocy i wsparcia przez rówieśników, nauczycieli,specjalistów - na zapewnieniu wszystkim dzieciom niepełnosprawnym poczuciaprzynależności do zbiorowości szkolnej oraz umożliwieniu przeżycia sukcesu

10. Zmiany w podejściu do edukacji niepełnosprawnych: PODEJŚCIE TRADYCYJNE PODEJŚCIE WŁĄCZAJĄCE -Edukacja dla niektórych - Edukacja dla wszystkich - Podejście statyczne - Podejście elastyczne - Uczenie kolektywne, zbiorowe - Uczenie zindywidualizowane - Nacisk na nauczanie - Nacisk na uczenie się - Koncentracja na przedmiocie - Koncentracja na dziecku i programie - Podejście diagnostyczno-opisowe - Podejście holistyczne skupione na deficytachskupione na możliwościach - Szanse ograniczone wskutek - Równość szans dla segregacji wszystkich (za Anną Firkowską-Mankiewicz)

11. Edukacja włączająca jest otwieraniem się ogólnodostępnych szkół na przyjmowanie i kształcenie, w miarę możliwości, wszystkich dzieci razem, niezależnie od doświadczanych przez nie trudności i różnic.

12. Korzyści płynące z edukacji włączającej: - możliwość pełniejszego rozwoju intelektualnego, osobowego, społecznego samych dzieci niepełnosprawnych, • wspólna nauka wszystkich dzieci z danego terenu służy także pełnosprawnym rówieśnikom, oswajając ich z odmiennością, ucząc akceptacji, tolerancji i solidarności.

13. Edukacja włączająca stawia nowe wyzwania przed systemem szkolnym i funkcjonowaniem poszczególnych szkół w zakresie: • mobilizacji do ulepszania i uelastyczniania programów i metod nauczania • stymulacji rozwoju kompetencji nauczycieli • upowszechniania takiego klimatu kulturowego, który pozwoli bardziej elastycznie odpowiadać na potrzeby wszystkich dzieci danej społeczności • spojrzenia na uczniów doznających trudności, jak na swoiste wskaźniki potrzeby dalszej reformy oświaty.

14. Włączanie wymaga przemodelowania edukacji dziecka niepełnosprawnego Model medyczny Model społeczny - Dziecko z dysfunkcją. - Człowiek jako wartość sama w sobie. - Statyczna diagnoza dziecka. - Określenie słabych i mocnych stron ucznia (najlepiej) przez niego samego. - Określenie potrzeb w kontekście niepełnosprawności. - Spojrzenie na dziecko całościowo. - Niepełnosprawność w centrum uwagi. - Programy tworzone są w oparciu o możliwości dziecka, w celu zabezpieczenia jego indywidualnych potrzeb:terapeutycznych,społecznych, poznawczych - Obraz dziecka, sposób kontroli jego postępów - Wsparcie dostępne jest dla wszystkich uczniów. oraz terapii jest z góry narzucony. - Segregacja-odmienny rodzaj wsparcia(środowisko - Wspólne wy[pracowanie metod zaspokajania potrzeb terapeutyczne dla dzieci z podobnymi dysfunkcjami). wszystkich dzieci - nie tylko niepełnosprawnych (szkolenia dla nauczycieli i rodziców). - Specjalny program nauczania mający na celu - Ogólny program nauczania,który można dostosować wyuczenie podstawowych umiejętności życiowych. do indywidualnych potrzeb uczniów. - Koncentracja na potrzebach terapeutycznych - Różnorodność i bogactwo oferty edukacyjnej jest i „podstawowych umiejętnościach”. wartością sama w sobie. - Społeczne potrzeby(rozwój poczucia identyfikacji), - Dbałość o relacje międzyludzkie, wspomagające jak również edukacja w ramach ogólnego programu proces uczenia się i ogólny rozwój dziecka. nauczania traktowane są jako drugorzędne. - Dostęp do szkoły uzależniony jest od ..... - Szkoła jest dla wszystkich.

15. Pamiętajmy, że każde dziecko stając przed drzwiami szkoły ma podobne oczekiwania • Chce i ma prawo uczyć się w bezpośredniej bliskości swojego domu. • Kiedy znajdzie się w szkole, chce i ma prawo być tam osobą mile widzianą. • Chce i ma prawo brać udział w lekcjach, tak samo jak każdy inny uczeń. • Chce i ma prawo, by szkoła stawiała mu właściwe wymagania i wyzwania. • Chce i ma prawo, by w jego szkole każdy uczeń był równie ważny.