UNIVERSITETI PLANETAR I TIRANES

UNIVERSITETI PLANETAR I TIRANES Lektor: PhD.Candidate.LedionaNISHANI Leksioni Nr 1 Nocionetkryesoretesistemeve Lenda : Telekomunikacion

Telekomunikacionet Trajtohen ne dyaspekte: • sisherbim • simjeteteknike per transmetimin e informacionit Me telekomunikacionkuptojme : Teresia e mjetevetekniketenevojshme per transmetiminsa me tesaktedhe me kostotearesyeshmeteinformacionit midis dypikave ne distance tecfaredoshme

Telekomunikacionet janë mjete teknike, pra vepër e njeriut • kanë të bëjnë vetëm me informacionin që duhet të transmetohet, • Informacioni i një sistemi të telekomunikacioneve, duhet të transmetohet pa humbje. • Të lidhësh dy përdoruesa me qëllim që t’u lejosh atyre të transmetojnë informacione konform me dëshirat e tyre; është një problem komutimi, • Arti i inxhinierit konsiston në gjetjen e zgjidhjes më te mire ekonomike duke bërë gjithmonë kompromis midis kostos dhe cilësisë.

Aplikimet e Telekomunikacioneve Business Telecommunications • Centralized • Distributed • Client/server • Interorganizational • Global Telecommunications Architectures Electronic commu- nications system Electronic meeting systems Business process systems • Electronic mail • Voice mail • Bulletin Board systems • Videotex • Fascimile • Public Information Service • Desktop Video • conferencing • Decision room • conferencing • Computer • conferencing • Teleconferencing • Online transaction • processing • Inquiry/Response • EDI / XML • Electronic Funds Transfer • Activity monitoring • Process control • Telecommuting

Tipet e sherbimit • Tipi i informacioneve që transmetohen • Numri i partnerëve • Roli që luan sejcili nga këta partnerë

Rrjeti i komutuar • Kur një numër i caktuar përdoruesish, përdorin të njejtin shërbim, tërësia e lidhjeve fizike midis tyre, përbën një rrjet (network)

Nocioni i sistemit • Në fushën e telekomunikacioneve me sistemdo të kuptojmë një bashkësi koherente elementësh të ndërvarur. • Një sistem telekomunikacionesh duhet të konsiderohet në mënyrë globale me një metodë sistemike që konsiston në: • - Faktin që sistemi shihet në tërësinë dhe në kompleksitetin e vet. • - Studimin e veçantë të ndërveprimeve midis pjesë- ve. • - Studimin e organizimit funksional të sistemit për të përballuar kompleksitetin teknik në rritje. • - Kombinimin e aspekteve ekonomike, njerëzore, shoqërore e juridike, me ato teknike

Evolucioni I telekomunikacioneve • Evolucioniirrjetittelefonikbotëror Faktoretqendikojnenëzhvillimin e vrullshëmtëtelekomunikacioneve: -Mundësitë e ofruarangaelektronikadheqarqet e integruara me shkallëtëlartëintegrimi. - Zhvillimiiteknikavenumeriketëtransmetimitdhekomunikimit. -Influenca e informatikës, e cilanganjëanënxjerrkërkesatërejapërtelekomunikacionet

Informacioni • Tëinformosh do tëthotë (e përkthyerfjalëpërfja- lë) “tëjapëshnjëformë” • Informacioni është një faktor rregulli dhe strukture. Ai zvogëlon të panjohurën dhe të pasigurtën • - Vlera e një informacioni konsiston në efektin e surprizës që ai shkakton. Sa më tepër i pa parashikueshëm të bëhet, aq më e madhe është sasia e informacionit të marrë. • - Informacioni nuk është konservativ, ai mund të humbasë. • - Informacioni mund të transportohet e të transfor- mohet.

Sasia e informacionit • Sasia e informacionit H të sjellë nga një mesazh i lidhet me probabilitetit të shfaqjes Prob(i) të këtij mesazhi. • Hi = 0 në qoftë se Prob(i) = 1 • Hi rritet në qoftë se Prob(i) zvogëlohet • Hij = Hi + Hj në qoftë se mesazhet i dhe j janë të pa varura sepse • Prob(ij) = Prob(i) + Prob(j)

Sasiamesatare e informacionit • Sasia mesatare e informacionit H që prodhohet nga një burim diskret është pritja matematike e sasive të informacionit Hi që sillen nga sejcili mesazh i gjeneruar. H–quhet entropia e burimit. Kjo shpreh të njejtin realitet si dhe entropia termodinamike. Sa më shumë mesazhe prodhon burimi në mënyrë të ndryshuesh- me, aq më shumë ngrihet entropia e tij.

Sasia e vendosjesdheTeprica R • Zgjedhja që duhet të bëjë një burim diskret midis n karaktereve i korespondon një farë sasie të vendosjes D që përcaktohet nga: Pra D jep numrin e biteve të nevojshme për të përcaktuar një karakter çfarëdo të një burimi të dhënë. • Teprica R (rritja e numrit të karaktereve në një mesazh pa rritjen e sasisë së informacioneve) është diferenca midis sasisë së vendosur D të një alfabeti dhe sasisë mesatare të informacionit (entropisë) H të burimit diskret që përdor ky alfabet. • R = D*H [bit]

Debitibinar • Debiti i vendosjes i quajtur shpesh Debiti Binar ose shkurt Debit (bit rate–debit binaire) është produkti i numrit mesatar të karaktereve të prodhuara në njësinë e kohës me sasinë e vendosjes D të alfabetit nga i cili kanë dalë. • Shpreh në bit/sek kapacitetin real të transmetimit të sistemit Kodimi është një operacion përkthimi që vendos një korespondencë midis një serie shprehjesh llogjike, (ide, mesazhe, simbole) dhe një serie tjetër, pa ndryshuar informacionin që ato bartin. Dekodimi është operacioni i kundërt i kodimit. Duhet bërë një marrëveshje paraprake midis kodue- sit dhe dekoduesit

Komunikimi • Komunikimi është transmetimi i informacionit nga një burim drejt një destinacioni nëpërmjet një mjedisi të quajtur kanal. Kushtet per realizimin e komunikimit: • - Burimi dhe destinacioni duhet të bien dakort mbi paraqitjen simbolike të informacionit • - Kanali duhet të jetë krejtësisht “transparent” • - Kanali duhet të jetë i përshtatshëm (teknikisht dhe ekonomikisht) për tipin e burimit e të destinacionit. • - Informacioni që do të transmetohet duhet të jetë në një formë të pajtueshme me kanalin.

Sistemi ideal i transmetimit

Sistemi real i transmetimit • Kanalet realë paraqesin mangësitë si vijon: • - Deformojnë sinjalet që transmetojnë (shtrembërime) • - Fusin shqetësime (ndërhyrje) të pa dëshirueshme (zhurma, diafoni e tj) • - Janë të shtrenjtë dhe duhet të përdoren sa më ekonomikisht që të jetë e mundur.

Kodimi • Kodimi ne burim (kodimiiinformacionittëburimit) përtëreduktuartepricën e burimitdhepërtëtransmetuar me një debit binar minimal, samëafërdebitit real tëinformacionittëburimit. • Kodiminëkanal Kykodim ka ne vojëpërfutjen e njëtepricetëdomosdoshme, pshpërtëlejuarkorigjimin e gabimevetëtransmetimit, osepërtëeleminuarkomp e vazhduartënjësinjali.

Paraqitja numerike e informacionit analog • Sinjalet e përdorura për të sjellë informacion numerik përbëhen nga një bashkësi sinjalesh elementare në kohë, të quajtur impulse. • Parametrat karakte- ristike (amplituda, frekuenca, faza) të sejcilit prej tyre qëndrojnë konstante gjatë gjithë kohëzgjatjes TM të impulsit dhe përmbajnë informacionin nume-rik të bartur nga ky impuls m = 2 impulse binare m = 3 impulse ternare m = 4 impulse kuaternare m = 5 impulse kuintare sasia e vendosjes që i korespondon një impulsi m - ar është:

Numri mesatar i impulseve të transmetuara në njësinë e kohës, quhet debit i impulseve M’ dhe shprehet në Baod (Baod) [Bd] • Debiti binar D’ që i korespondon një debiti të impulseve m-arë M’ llogaritet

Konceptimi dhe dimensionimi i një sistemi të telekomunikacioneve • Me dimensionim të një sistemi kuptohet përcaktimi i të gjithë parametrave të tij në funksion të kërkesave të çastit dhe zhvilimit të tyre të ardhshëm • Projektimi cilësor: Konsiston në konceptimin dhe dimensionimin e sistemit në tërësi, dhe të sejcilit nga organet e tij në veçanti. • Dimensionimi sasior Konsiston në vlerësimin e një numri të caktuar organesh që duhen parashiku- ar në një rrjet për të përballuar trafikun e gjeneruar nga përdoruesit .

Cilesia e sherbimit • Cilësia e transmetimit Informacioni që jepet në sistem duhet të shkojë në destinacion me sa më pak humbje, pa shtesa dhe pa ndryshime. • Cilësia e komutimit lidhet me zhvillimin e komunikimeve nëpërmjet një rrjeti të zakonshëm • Besueshmëria aftësia e sistemit për të plotësuar kushtet e mirëfunksio nimit, gjatë një intervali të dhënë kohe.

Konceptimi I njesistemi • Tre janë faktorët që përcaktojnë konceptimin e një sistemi: • Objektivat • Kushtet që duhen respektuar • Mjetet e disponueshme

UNIVERSITETI PLANETAR I TIRANES