(KANS)ARMOEDE & SES ONGELIJKHEID

1. (KANS)ARMOEDE & SES ONGELIJKHEID Bron: http://www.klasse.be/common/img/kvl/KVL127/14-01.jpg AnneMarie Depoorter IU Manama JGZ – VUB 29.11.13

2. Inhoud • Wat is kansarmoede? • Omvang van het fenomeen • Determinanten en Mechanismen • Gevolgen en belangvoor de JGZ • Gezondheid, ontwikkeling, welbevinden • Levensloop • Schools presteren • Hoe detecteren? • Hoe aanpakken? • Beleid (onderwijs) • Gemeenschapsactie • Zorg (onderwijs)

3. Kansarmoede: Wat is het?

4. Armoede versus kansarmoede ARMOEDE • Enkel financiële dimensie • Indicatoren • Absolute(VN_WB $1.25 at 2005 purchasing-power parity (PPP) • Relatieve armoedegrenzen op basis van nat. inkomen KANSARMOEDE • Multiaspectueel - basisbehoeften: inkomen + woning+ arbeid+ onderwijs+ gezondheid+ samenleven+ diensten+ informatie+ ontspanning+ ... • Indicatoren : • SIF-criteria • Kansarmoedecriteria K&G • Kansarmoede-atlas van achtergestelde buurten • Armoedebarometer • Sociale Uitsluiting

5. Sociale positie : operationalisatie • Materieel • Inkomen huishouden, beroep ouders……. • Immaterieel (menselijk kapitaal) • Hoogste opleiding ouders/gezinshoofd, beroep ouders opleiding jongere zelf • Sociaal “samenwerking voor wederzijds profijt”(sociaal kapitaal) • aantal ouders/ grootouders thuis, familie, werkgenoten –vrienden ouders, klasgenoten, vrienden…), beroep ouders Combinatie historisch idee sociale positie (“deprivatie”) + sociale relaties --SES

6. Problemen bij kansarmoede • Sociaal-economische problemen • Financiële problemen • Huisvesting • Tewerkstelling • Psychosociale problemen • Lastig kind • Gebrek aan kinderopvang • Huishoudelijke taken • Relatieproblemen • Depressie • Lees- en schrijfproblemen • Gezondheidsproblemen • Ernstig ziek kind Bron: Baele K.

7. 2/3 Aantal vermelde problemen per huishouden Bron: Baele K.

8. Kansarmoede: Omvang probleem Wereld: 1/3 Belg/Vl : 1/7 – 10; 1/5 kinderen actie 2020 380 000 Belgen uit armoede Vl 11,2% van de kinderen leeft in een gezin met een verhoogd armoederisico. Europa:40 miljoen ernstige materiële ontbering 116 miljoen armoede23%EU bevolking ; actie 2020 20 miljoen uit armoede 25 miljoen kinderen armoede of sociale uitsluiting Wereld Extreme armoede 1,25 $/dag (Wereldbank & IMF) Honger: 1 miljard(2009) – 868 000 (2011) FAO VN Ondergewicht – 5j: 100 miljoen

9. Armoedegrens* inkomen < Armoedegrens België < Armoedegrens Brussel HG Leefloon (min.inkomen) < Minimuminkomen Alleenst.Gezin/maand 1.000 EU 2.101 EU 15% of 1,5 miljoen 33,7% of ± 384 000 817,36 1.089,92 EU 14,7 % of 1pers./7 Inkomen België (2013) *Armoederisicograad: % personen met equivalent° beschikbaar inkomen < 60% van mediaan nationaal equivalent beschikbaar inkomen (EU-SILC-enquête FOD Economie ...: EU Statistics on Income & Living Conditions bij 6000 privé huishoudens); °Grootte huishouden & leeftijd leden

10. Armoederisico’s Belg. Kinderen(%) • Globaal • Oudertewerkstelling (jobless: 13%kinderen) • Gezinstype &HH-samenstelling Bron: EU-SILC 2011. Legende: J_zonder job; J+ met job; A alleenstaande; K koppel

11. (Kans)armoede: Determinanten Micro Macro

12. Micro Armoederisico naar sociodemografische kenmerken België 2007 WERK Moeders!!! EU-SILC, 2007. FOD Economie. Algemene Directie Statistiek en Economische informatie

13. Macro “Rijke” Landen • Economisch • Politiek – Distributie rijkdom • Type welvaartsstaat • Sociaal-democratische: egalitaire aanpak • Conservatief-corporatistische: meritocratische aanpak • Liberale: Quasi-markt aanbod (vrijheid onderwijs) & vrije schoolkeuze a vraagzijde) weinig overheidscontrole • Zuid-Europese • Ex-communistische • Onderwijs: armoede & ongelijkheid bestendigend of hefboom sociale insluiting? • Sociale herverdelingsmechanismen

14. (Kans)armoede: Gevolgen en Belang JGZ Gezondheid & Ontwikkeling kinderen & Levensloop (tekst Bradley) Welbevinden Schools Presteren Functioneren in Maatschappij Sociale uitsluiting!!! Mechanismen van de gevolgen

15. Neonatale toestand & scholing moeder (Vlaanderen) Sara Willems UGent (Sara Vandekerckhove − 12/11/12, 06u24 De Morgen.be)

16. Kindersterfte &sociale klasse Bron: Black Report 1980 The Black Committee on Health Inequalities (1977–80):

17. Levensverwachting (LV) en Gezonde (GLV)* • Tussenlanden: beste en slechtste: 10-15j verschil • Binneninlanden: hoogst en laagstgeschoolden: LV(Bx)3-5j; GLV(Bx) 18-20j • Opleidingsniveausterkste predictor ongelijkheid GLV ook in België(Bossuyt N et al 2003) • Risico’s: Lageopl. 3 x >Hogeopl. (Bx) • obesitas, zwaarroken, depressies • PreventiefonderzoekcervixCa • Blijvendebeperkingen * Duidelijkste uiting gezondheidsongelijkheid tussen arm en rijk

18. Subjectieve* Gezondheid (“Slechte op 33 j”)en SES Ongelijkheid *Beste indicator voor algemene gezondheidstoestand (maatschappelijk en individueel)

19. Leesvaardigheidsniveau (%) verdeling per kwartiel ESCS (Vlaamse Gemeenschap). Q 1 Q 2 Q 3 Q 4 • Niveau 5 5,1 10,8 18,5 32,9 • Niveau 4 18,8 28,5 36,8 39,6 • Niveau 3 26,9 30,8 28,2 20,0 • Niveau 2 25,9 18,8 11,4 5,8 • Niveau 1 14,9 8,6 4,4 0,9 • Niveau 0 8,4 2,4 0,7 0,7 • TOTAAL 100 100 100 100

20. Wiskunderesultaten: decielgemiddelden t.o.v. alg.gem

21. (Kans)armoede: Mechanismen

24. (Kans)armoede: Hoe detecteren? Indicatoren (populatieniveau) Signalen (individueel niveau)

25. Indicatoren Armoede & Sociale Uitsluiting • Inkomen, mediaan, 50-60% mediaan • Opleiding (schools diploma) • Tewerkstelling: niveau & intensiteit • NAP-Indicatoren Soc. Insluiting (Nationaal Actieplan België) • EU-SILC-enquête (Social Indicators Living Conditions) • Armoedebarometer Vl

26. Indicatoren: niet-monetair (vben) • Woning • kwaliteit & grootte • uitrusting (basiscomfort licht verwarming kookmogelijkheid koken wassen; apparaten TV PC) • Omgeving (lawaai, vervuiling, uitzicht…) • Voeding (om de 2 dagen vis/vlees?) • Verplaatsingsmiddelen • Gezondheid(szorg) & ADL

27. Signalen & Criteria • Bv. Signaallijst stad Turnhout • Criteria K&G • Family Affluence Scale • Eigen kamer, autobezit, vakantie 1x/j, computer, tv

28. (Kans)armoede: Wat eraan doen? Bewustmaking Beleid Gemeenschapsacties Zorg

29. Watdoen? Bewustmaking & Beleid • Internationale, nationale en regionale forums (awareness, mobilisatie) • Wetgeving, regulering en structuren • Algemeen: Soc. Zekerheid, Belastingen, Premies, Socialehuisvesting, … • Specifiek: Armoededecreet 2003 • Participatiedecreet • Onderwijs: GOK-decreet 2002 LOP’s • Intersectorieel: Decr. FlankerendOnderwijsbeleid 2008 • Ondersteuning door onderzoek: VLOR, Steunpunten, Armoedebarometer, SocialeOngelijkheid… • Ondersteuning door financiering • Actieplannen: • NAPIncl ; VlActieplantegenArmoede 2009-14; Strategisch Plan Geletterdheid; Vlaanderen in Actie (ViA) Pact 2020 (masterplanvrevenredigedeelnamealle soc. Groepen); Tienkamp

30. Wat Doen? Gemeenschapsactie • Welzijnscampagnes • Actiesvanuitmiddenveld, steden, buurten, (lokale) verenigingen, scholen, jeugdwerking • bvMensenvoorMensen WAW-traject Aalst multidimensioneleactivatielangdurigwerklozen(methodiek) • nietalleenactivering op zich, maarookwelzijnsproblemen en de armoedesituatie. Mensen in (generatie)armoedeveelbijkomendeproblemen (= drempelszoektochtnaarwerk): schulden, gezondheidsproblemen, kinderopvang, maarook en vooral angst en eengebrekaanzelfvertrouwen • best practicesEuropa: steun ESF (EuropeesSociaalFonds) http://www.netwerktegenarmoede.be/nieuws/europa-2020-mensen-in-armoede-zoeken-betere-toekomst

31. Wat doen? Zorg • Structureel • Gemeenschapsniveau: Scholen; organisatiegezinsondersteuningHuizenvh Kind… • Op basis van criteria uitindicatoren of projectmatig • Groepsniveau: bv. SIF-gemeenten, achterstalligebuurten, scholen, • Individueelniveau: K&G-criteria cfronderzoekBaele